Vooys. Jaargang 11

Literatuur in Utrecht

Utrecht heeft iets met literatuur. Niet voor niets vindt hier jaarlijks de Nacht van de Poëzie plaats in een steevast uitverkocht Vredenburg, werd de binnenstad volgezet met Nachtregels en heeft Utrecht in haar centrum vijf literaire boekhandels. Maar Utrecht kent nog vele andere vrijplaatsen waar bekende en minder bekende literatoren zich manifesteren. In dit artikel wordt een kort overzicht gegeven van deze literaire activiteiten, als handreiking aan iedereen die beseft dat literatuur iets is wat je nú mee moet maken, en niet iets wat je over twintig jaar pas in de vernieuwde editie van Lodewick mag lezen.

Vooraf

In dit stuk wordt feitelijke informatie gegeven die grotendeels voor zichzelf spreekt, maar het zou kunnen dat de lezer niet bekend is met de termen eerste/tweede circuit. Deze termen zijn als volgt te verklaren: als we spreken van het eerste circuit gaat het om landelijk minder of meer bekende schrijvers, die bij een gevestigde uitgeverij hebben gepubliceerd. Hebben we het over het tweede circuit, dan gaat het om relatief onbekende schrijvers die nog niet bij een gevestigde uitgeverij hebben gepubliceerd. Dit onderscheid wordt vooral gehanteerd om de lezer een indruk te geven van de invalshoek van het betreffende initiatief; het is geen waarde-oordeel of maatstaf voor literaire kwaliteit.

Literaire podia

Het meest recente initiatief in Utrecht is literair matinee De Gave, dat 18 oktober j.l. in première ging. De matinee is ontstaan uit een samenwerkingsverband van enkele Utrechtse schrijvers, de stichting ZIMIHC en de Hogeschool voor de Kunsten. Vier of vijf auteurs dragen voor uit eigen werk, afgewisseld met levende klassieke muziek; de opzet is om steeds een wat bekendere auteur naast drie of vier minder bekende schrijvers te zetten. De Gave vindt plaats op elke derde zondagmiddag van de maand op Janskerhof 18, aanvang 14.30.

Een ander podium, dat al vijf jaar bestaat, is literair café Averechts, dat een podium wil zijn voor schrijvers uit het tweede circuit. Het podium werd voorheen georganiseerd door de Utrechtse auteur Sylvia Hubers, maar is onlangs overgegaan in andere handen. De tegenwoordige organisatoren zullen (overigens met veel respect voor Sylvia) een heel andere vorm gebruiken. Wie wil weten wat dat inhoudt, kan elke tweede zondagmiddag van de maand terecht in café Averechts, Lijsterstraat 49, aanvang 14.30.

Een klein initiatief dat niet onvermeld mag blijven, is literair café Schiller, dat eens per maand plaatsvindt in het gelijknamig theater in de Minrebroederstraat. De Schillergroep is een gezelschap van overwegend iets oudere auteurs uit het tweede circuit. Hoewel het literaire niveau van het gebodene sterk wisselt wordt dat ruimschoots goedgemaakt door de gezellige ambiance, het enthousiasme van de schrijvers en de duidelijke functie van Schiller als broedplaats voor literair talent: veel Utrechtse schrijvers zijn begonnen in Schiller en de lightverse dichteres M. Kool, die enige tijd geleden bij Meulenhoff debuteerde, is eveneens afkomstig uit deze groep.

Een jaarlijks terugkerend evenement is het festival Utrecht Rilt, dat elk jaar rond oktober plaatsvindt; het festival bestaat inmiddels vijf jaar en wordt georganiseerd door de stichting ZIMIHC. Het festival moet voor schrijvers en dichters uit de provincie Utrecht een stimulans zijn om hun creativiteit verder te ontplooien - een aanzet om te blij-

[p. 28]

ven schrijven en meer gehoord en gelezen te worden. De formule is min of meer overgenomen van de Nacht van de Poëzie: een blokje dichters, een blokje entr'act. Er staan gemiddeld vijftien dichters op de planken, die overwegend uit het tweede circuit afkomstig zijn.

Van de literaire underground naar de (sub)top is in Utrecht maar een kleine stap. Jaarlijks vindt in de blauwe zaal van de stadsschouwburg het driedaagse Multi Etnisch Podium plaats. Dit is de literaire ontmoetingsplaats voor schrijvers uit Nederland en uit de rest van de wereld, vooral uit Suriname en de Nederlandse Antillen. Afgewisseld met exotische hapjes, swingende muziek en dans kan naar poëzie en proza van bekende Nederlandse en buitenlandse auteurs worden geluisterd. Het MEP wordt georganiseerd door de Stichting Multiculturele Activiteiten Utrecht (SMAU). Aan het werkelijke festival gaat een literaire middag vooraf, die meestal een maand van tevoren wordt gehouden. Verder is er sinds kort een mini-MEP, speciaal voor kinderen.

Een andere, kersverse manifestatie die eveneens mikt op bekendere auteurs is Recht uit het hart, georganiseerd door de SLAU (Stichting Literaire Activiteiten Utrecht). Een avondvullend programma van bekende auteurs die iets met Utrecht hebben, bijvoorbeeld omdat ze er een tijd hebben gewoond of gestudeerd. Recht uit het hart is één keer gehouden, maar belooft een jaarlijks terugkerend evenement te worden omdat, aldus de SLAU, de voorraad Utrechtse schrijvers nog lang niet op is. De SLAU organiseert verder maandelijks lezingen van en interviews met bekende schrijvers uit heel Nederland.

Andere initatieven

Dit stuk ging tot nu toe alleen over literaire podia. Maar Utrecht heeft er sinds kort ook twee nieuwe uitgeverijen bij: Innocenti en IJzer. Beide uitgeverijen richten zich op het tweede circuit. Innocenti geeft een uitstekend verzorgde literaire serie uit waarbij opvalt dat iedere uitgave weer totaal anders is vormgegeven. IJzer geeft dichtbundels uit en binnenkort ook een non-fictie boek over reclame.

Utrecht kent ook een serieus literair genootschap in de vorm van de Vereniging Utrechtse Schrijvers. Het genootschap is voor schrijvers toegankelijk na goedkeuring van literair werk door een ballotagecommissie. Activiteiten van de VUS zijn bijeenkomsten, lezingen en de uitgave van verzamelbundels met literair werk van de leden. Binnen de VUS is de roep om jong literair talent sterk, maar het gezelschap heeft voor veel jonge Utrechtse schrijvers een wat stoffig imago.

Informatie en adressen

Voor alle genoemde manifestaties geldt dat ze worden aangekondigd in buurtkranten. De grotere manifestaties staan in het Utrechts Nieuwsblad. Het is bij alle organisaties mogelijk om te worden opgenomen in de mailing.

Ingmar Heytze

Literair matinee Averechts: postbus 397, 3500 AJ Utrecht (030 - 42 22 79)

Stichting ZIMIHC: Adriaanstraat 24c, Utrecht (030 - 31 09 09)

SLAU: Postbus 274, 3500 AG Utrecht (030 - 71 07 75, 030 - 89 27 09)

SMAU: Scherpenburglaan 12 III, 3523 JX Utrecht

VUS: Huizingalaan 46, postbus 9145 (030 - 73 37 32)

Uitgeverij Innocenti: Betuwe 67, 3524 TD Utrecht

Uitgeverij IJzer: Heemraadserf 9, 2991 KA Houten