Vooys. Jaargang 9

[p. 104]

Na de muur

Ruim twee jaar woon ik nu in Berlijn. Je went aan iedere stad, ook aan een stad als Berlijn. Op een gegeven moment zit ze als een jas om je heen, - je steekt nog wel eens een arm in de verkeerde mouw, er trekt iets in je schouder, je voelt soms nog wel eens in een binnenzak of in een losse voering die je niet kent en diept daaruit iets op waarvan je de herkomst niet weet... aber doch, je went aan iedere stad. Maar in Berlijn wonen Duitsers; na het samengaan van van het ‘enig vaderland’ zelfs zo'n slordige anderhalf miljoen Duitsers méér. Echt enig is dat niet. En aan Duitsers zal ik toch niet snel wennen.

We schrijven zondag 2 december 1990. Verkiezingen in Berlijn en heel Duitsland. Maar ik let op Berlijn. De afgelopen twee jaar was de sociaal-democraat Walter Momper in een coalitie met de ‘Grünen’ burgemeester van Berlijn-West. Ik vond en vind dat die man het fantastisch ‘deed’. Detail: onder zijn bewind werd een busbaan getraceerd op de Kurfürstendamm, waardoor je met het openbaar vervoer het centrum weer kunt bereiken en vooral: door het centrum je weer verplaatsen. Op 9 november 1989 stortte die verrotte muur in elkaar. Momper was erbij. Hij was nadien steeds overal bij. Met goede ideeën. Ik vertrouwde die man. Berlijn werd weer een open stad, een wereldstad. Dat laatste betekent ook: met de problemen van dien - verkeers-chaos, buitenlanders, criminaliteit. Die problemen waren prompt de items van de tegenpartij, de CDU: wég met snelheidsbeperking en busbaan op de Kurfürstendamm, geen stemrecht voor buitenlanders (liever wég met hen), meer politie, nog veel meer politie (ik heb nergens ter wereld zo veel politie gezien als hier - er was er zoveel van omdat ze in tijden van Oost-West-crisis als militair potentieel inzetbaar zou kunnen zijn) ter bestrijding van de criminalteit. Het stond alles in werkelijk schaamteloze teksten op meer dan manshoge borden door de hele stad heen. Ik werd er misselijk van, maar ik werd pas echt goed misselijk op die avond van 2 december: Momper werd in Berlijn-West weggevaagd door de CDU. In de wijk waarin ik woon in een verhouding van één op twee. Ik denk er iedere dag aan wanneer ik boodschappen doe: CDU. CDU. In Nederland ken ik niemand in mijn vriendenkring die op het CDA stemt, Godzijdank, - maar hier, in de wereldstad Berlijn, kiest men één op twee voor de provincie. Voor de provinciale mentaliteit. Berlijn als een Apeldoorn. Maar zelfs Apeldoorn zal een autovrij centrum hebben; hier praat men nu serieus over het opheffen van de busbaan op de KuDamm. Want Duitsers willen met hun dikke auto's door het stadscentrum razen. Aan Duitsers wen ik moeilijk.

Nog een geval, minder erg, maar net zoiets. Drie weken geleden, eind november, kwam ik nietsvermoedend terug uit Amsterdam. Jammer, maar helaas, - de universiteit bleek gesloten. De ‘Rost-

[p. 105]

laube’ (nomen est omen: een in Nederlandse Rietveld-stijl opgezet gebouw, dat conform de Rietveld-stijl overal ter wereld ondanks ‘functioneel’ aanzicht aan alle kanten letterlijk doorrot) waarin ook het instituut voor Niederländische Philologie gevestigd is, was ‘Sperrgebiet’. In dat modernistische gebouw, zo'n vijftien jaar geleden neergezet, was nogal wat asbest gebruikt. Ter afscherming van electriciteitskabels, van brandgangen, van weet-ik-wat. Vijftien jaar hebben studenten en wetenschappelijk personeel in dat gebouw gewerkt. Ik spreek van 20.000 studenten en meer dan 500 medewerkers, jaarlijks. Dat gebouw wordt van het ene uur op het andere gesloten. Levensgevaar. Ik ben er sinds dien nog één keer in geweest; ik had mijn naam een dag tevoren op ‘een lijst’ laten zetten, opdat ik nog enkele persoonlijke bezittingen uit mijn kamer kon halen. Ik meld mij, op een ijskoude dinsdagmorgen. Een opstopping voor de toegangsdeur van het universitair complex. Agressie. Terecht. Ik dring mij binnen in het gebouw. Een patjepejer in een leren jasje snauwt mij toe: ‘Ich kenne Sie nicht’. Ik hem ook niet, en ik zou dat type ook niet gaarne leren kennen. Terugschreeuwen: ‘Was meinen Sie?’ Zwaaien met een kaartje waarop een professorstitel staat. We zijn in Duitsland, ja doch..? En uiteraard sta ik dan plotseling wél op een lijst. Het gerucht gaat dat de bewaking van de universitaire gebouwen uitbesteed is aan een afdeling van de voormalige DDR-STASI: in ieder geval tonen de bewakers van de universitaire gebouwen zich buitengewoon bekwaam in het creëren en controleren van de meest waanzinnige papiertjes, waarop je dan maximaal twee uur in het universitair gebouw mag vertoeven. Uiteraard na het plaatsen van handtekeningen. Stempels? Er zulen ook vast en zeker stempels op die papiertjes gestaan hebben. Niet alleen ‘Prüfung’, maar minstens nog een ‘Uberprüfung’. Je mag tijdens je verblijf in het gebouw niet roken en vooral niet op de muren en plafonds kloppen. Dat laatste deed ik altijd zo graag! Een oudere collega van me merkte schertsend op: ‘Nog nooit in mijn lange loopbaan heeft de overheid zich zo bezorgd over mijn gezondheid getoond.’ Maar hij mocht erin; een andere collega stond niet op een lijst, en siste met nauwelijks ingehouden woede: ‘Wat men in deze dagen het best organiseert, is de verhindering van Lehre und Forschung.’ Die kwam er dus niet in.

Duitsland zorgt voor ons. Aan Duitsers wen je nooit.

Frans de Rover