Vooys. Jaargang 8

brief van een lezer
De mythe van een gouden eeuw

Een reactie op het artikel ‘De stem van een generatie’, verschenen in de vorige aflevering van Vooys.

Je kunt gaan waarheen je wilt
maar er zit al weer zoveel terugkeer
in iedere stap en plaatsen van oud zeer
liggen in ieder landschap.
(Rutger Kopland, ‘Het orgeltje van yesterday’, 1968)

I've had all that I've wanted of a lot of things I had,
And a lot more than I needed of some things that turned
out bad.
(Bob Dylan, ‘Wanted Man’, 1969)

In zijn artikel ‘De stem van een generatie’, loopt Kees Pruyssers ondermeer door de teksten van Bob Dylan uit de jaren zestig. Hij signaleert veranderingen als ‘Tegelijk met Dylans eerste flirt met de rockmuziek op de elpee Bringing it All Back Home wordt hij pragmatischer’, en ‘Als Dylan in 1968 een rustiger koers gaat varen [...]’, zonder hierin enige structuur aan te brengen. Het geheel wekt hierdoor een oppervlakkige indruk. Volgens mij kan de diversiteit in het oeuvre dat Dylan in de jaren zestig schiep voor een groot deel verklaard worden vanuit één literair-historisch motief: de mythe van een gouden eeuw.^1.

De generatie die met Dylan tot volwassenheid kwam in het begin van de jaren zestig, zag maar bar weinig terug van het idealisme van de stichters der Amerikaanse democratie. David Pichaske schrijft: ‘Every American understands that the founding fathers were more heroic, stronger, more genereus and large-minded than the present generation of fumbling money-grubbers.’^2.

Zoals zovelen van zijn generatie verwierp de jonge Dylan het heden en directe verleden voor een geïdealiseerd, romantisch en abstract verleden. Het heden is een ‘endless highway’ (‘Tomorrow is a long time’, 1963), ‘just a dream, babe / A vacuum, a scheme, babe / That sucks you into feelin' like this’ (‘To Ramona’, 1964). Het geïdealiseerde verleden vindt Dylan, zoals zoveel Amerikanen, in de

1. Over Dylan en de mythe van een gouden eeuw spreekt Gordon Mills in zijn recensie van de elpee John Wesley Harding (Rolling Stone, 1968). Meer omvangrijk is het essay ‘Bob Dylan and the search for the Past’ van David Pichaske (opgenomen in All Across the Telegraph, London, 1987), dat vooral het reismotief behandelt.

2. D. Pichaske in ‘Bob Dylan and the search for the Past’.

[p. 25]

‘cowboy-dagen’ van het Oude Westen. Hier situeert hij zijn gouden eeuw. De ware glorie van het land is te vinden in Nevada en New Mexico, in Arizona, ‘where the land meets the sun’ (‘Let me die in my footsteps’, 1963). Zijn vroege teksten zitten dan ook vol met thema's van vertrek, ‘clearing out and travelling on’, ontsnappen aan het ontoereikende heden: ‘I rambled out of New York town / And headed out for the western skies’ (‘Talking New York’, 1962). Het ideaal is de eerlijke en vrijgevige held van de ‘frontier’. Met dit archetype van de ‘outlaw’ plaatst Dylan zich in de folktraditie van onder andere Woody Guthrie en Jack Elliott.

Dylans onvrede met het hier en nu blijkt verder uit de vele politiek getinte protestsongs, waarmee hij een enorme populariteit verwerft, en labels als ‘de stem van een generatie’ krijgt opgeplakt. Wanneer hij deze labels in 1964 vaarwel lijkt te zeggen, reageren velen verontwaardigd: ‘Who does Dylan think he is anyway?’^3. Dylan is echter niet wezenlijk veranderd. Hij verbreedt zijn protest tot een afwijzing van de samenleving (Pruyssers geeft hiervan duidelijke voorbeelden) en meer nog: ‘He moved his protest to a higher level, to polemize the human condition.’^4. In de jaren '64-'66 plaatst Dylan zichzelf meer en meer buiten de samenleving, om zo de ‘outlaw’ te worden die hij eigenlijk altijd al geweest is. Hiermee verschuift zijn aandacht van het zieke heden, waar ‘people just get uglier’ (‘Memphis blues again’, 1966), terug naar het verleden. Op de elpee John Wesley Harding duikt Dylan dan ook opnieuw in de mythe van het Oude Westen, zijn gouden eeuw. Het titelnummer is een outlaw-verhaal over ‘a friend to the poor’, ‘never known to hurt an honest man’ (‘John Wesley Harding’, 1968). Dylan is echter gegroeid; hij is niet langer op zoek naar een archetype, de ‘outlaw’ die hij nu voor ogen heeft is reëler. Zijn moraal is eerlijk en eenvoudig: ‘One should never be / Where one does not belong.’ (‘Ballad of Frankie Lee and Judas Priest, 1968). Deze lijn wordt nog verder doorgetrokken op de elpee Nashville Skyline, een verzameling directe, bijna oppervlakkig aandoende, ‘cowboyliedjes’. Dylan is ‘out West’ en trekt zijn conclusies: ‘Throw my ticket out the window / Throw my suitcase out there too / Throw my troubles out the door / I don't need them anymore.’ (‘Tonight I'll be staying here with you’, 1969).

Open blijft de vraag wat nu de literaire waarde van Dylans teksten is. Hierbij wordt nogal eens vergeten dat Dylan primair een singer/songwriter is. Wanneer Pruyssers hem gebrek aan zelfkritiek verwijt, dient hij zich te realiseren dat veel van wat hij cliché noemt inherent is aan de folk- en bluesmuziek. De grens tussen cliché en traditie, tussen kunst en Kunst, is soms moeilijk te trekken. Persoonlijk hecht ik weinig waarde aan een dergelijke discussie; iedere literatuuropvatting herbergt iets subjectiefs in zich. Dylan zelf is er kort over: ‘My songs hold up for me.’^5. En dat zou genoeg moeten zijn.

HENRI DROST

3. De singer/songwriter Phil Ochs over de negatieve reactie van Paul Wolfe, in No Direction Home van Robert Shelton (New York, 1986, p. 294).

4. R. Shelton in No Direction Home, p. 316.

5. Bob Dylan in een recent interview met het muziekblad Q (nummer 39, p. 74) in 1989.