Vooys. Jaargang 3

[p. 22]

[p. 23]

Spelling

Enige tijd geleden las ik in de krant dat de Vereniging voor Wetensgappelike Spelling (VWS) de datum van 1 augustus een mooie gelegenheid vond om samen met het nieuwe basisonderwijs, een ingrijpende modernisering van onze spelling door te voeren. Nu zou mijn naam De Voore niet zijn, als ik de handen niet aan de ploeg zou slaan, om deze zaak tot diep in de bodem uit te spitten, want ik hoorde ineens niets meer over het plan, en dat is altijd verdacht. Zou die grote wijziging straks langs de achterdeur worden ingevoerd? Moet ik straks naar school terug om opnieuw te leren schrijven? Gauw even gebeld naar het Friese. Daar kreeg ik een vriendelijke ‘wetensgappelike speller’ aan de lijn. Het telefoongesprek, opgetekend uit mijn geheugen, moet zich ongeveer als volgt hebben afgespeeld:

Be Voore, zegt u, komt die niet uit Utrecht? Wat betreft de invoering van de niewe spelling kan ik U geruststellen, et gaat niet door. Van de kant van et mienisterie wert er wat laggerig op gereageert. In feite heeft men de spelling nu in handen gelegt van de Nederlantse taalunie, en daar is et wagten op. Maar wij sitten nog niet in die taalunie, hoewel we er wel naar streven. Ik verwagt niet dat ons voorstel voetstoots wort aangenomen.

Vol gens Verhoeven wordt het leerbaarheidsargument vaak ondergeschikt gemaakt aan het leesbaarheidsargument. Hoe zit dat bij u?

Ag ja, Verhoeven, net als Kraak en Cohen; dat zijn allemaal mensen uit Utrecht. Ik vint ook dat de leesbaarheit niet gesgaat mag worden. Er wort immers meer gelezen dan gesgreven en gespelt in ons lant. We hebben getragt met weinig wijzigingen tog 'n grote leesbaarheit te bereiken. We hebben gemerkt dat die veranderingen binnen 'n kwartier aan iedere volwassene en aan ieder kint kunnen worden bijgebragt. Veel is et ook niet. Et is 1, op de 50 tekens die verandert.

Wat verandert er zoal?

Ik kan dat uit et hooft niet zo vertellen, daar ben ik niet zo in tuis. Ik hep die niewe regels niet als regel paraat, maar die pas je gewoon blindelings toe. Ik hep hier

[p. 24]

wel 'n folder waar ze punt voor punt instaan.

Jules Deelder beweert: als je het paard schrijft als het paart, dan lees je: het bedrijft de liefde.

Dat is waanzin, afgezien van de uitspraak die die Deelder erbij heeft, geldt ook nog dat ge hier de kontekst moet meetellen. Je spreekt big twee mensen toch niet van et? Als mensen zo oneigenlik bezig zijn, vraag ik me af of al het andere wat ze zeggen wel eigenlik is, maar dat blijft onder ons. Ik vint die Deelder 'n heel ongelukkige man in de spellingsstrijt.

Het ging mij ook meer om de mogelijke overlap. Uw spelling werkt dat in de hand.

Jawel, maar homoniemenvrees^* is niet legitiem, daar is ook 'n artiekel over, missgien ook wel van 'n utrechter, wie weet. Dus als ik 'n stukje lees over hijswerktuigen, dan denk ik bij kraan aan 'n takel en niet aan 'n tap.

Ook als er in dat artikel Staat: ‘Hij hield zijn kop onder de kraan’?

Ja, dan denk ik egt aan 'n hijswerktuig.

Ja, ja.

Maar iedereen heeft tog voorkennis van taal. Niemant vergist zig tog in zoiets. Et leuke van otogtonen in Nederlant is dat ze de taal spreken voor ze hem leren sgrijven, dat is 'n groot voordeel vinden wij. Van Haeringen heeft daarover iets gesgreven. Die komt tog ook uit Utrecht?

Ik begrijp dat er wat onenigheid is geweest over de gemaakte keuzes.

We hebben die ene ou niet doorgevoert, dat vint ik zelf 'n zwak punt in onze spelling. En die ene ij natuurlik, dat is ook niet gehonoreert. Zelf was ik voor de ij in plaats van de ei, omdat kinderen die niet verwisselen, zoals ze tog wel vaak trienen sgrijven in plaats van treinen, en omdat 'n ij lekker door de regel zakt, en dus goet herkenbaar is voor mensen met leesmoeilikheden. Voor welke ou ik was, weet ik niet meer, daar was wel ruzie over. Soms wort ik er ook vreselik moe van en dan laut ik et even rusten. Maar et spijt me dat we niet éen ij en éen ou hebben. Ook over de uitgang - lijk hebben we 'n tijtije gestoeit. Uiteindelik is et - lik geworden.

Maar dat refereert toch niet aan enigerlei uitspraak. Niemand zegt toch ‘makkelik’? Men zegt eerder ‘makkeluk’.

Ja, maar wig dagten dat als je makkelijk als makkeluk spelt, dan gaan de kindertijes ook et woortje de als du sgrijven.

Dat lijkt me een vreemd argument. Want als je ‘makkelik’ spelt, schrijft ook niemand di voor het woord de.

* Bedoeld is hier waarschijnlijk grafoniemen, want spelling creëert geen homoniemen, dat doet alleen de taal.

[p. 25]

Dat wel, maar volgens mij lijkt 'n i meer op 'n schwa dan 'n ij dat doet.

...

Wat zegt u?

Nee, niets, ik stootte even iets om. Het zijn ook vooral werkwoordsvormen die eraan gaan, Volgens Van Heuven werkt differentiate de leesbaarheid in de hand.

Dat weet ik niet presies, dat van die differensjaatsie. Volgens mij heeft die Van Heuven alleen proeven genomen op studenten, en die weten veel van spelling, dus dat telt niet. Kwam die Van Heuven ook niet uit Utrecht?

U propageert om deze spelling te gebruiken, ook zolang er geen regeling is. Werkt dat niet verwarrend?

Wig wijzen er steets op dat er maar twee soorten mensen zijn die verpligte spelling hebben, dat zijn amtenaren en leraren aan 'n gesupsidieerde instelling. Voor anderen is spelling vrij.

Maar spelling is toch een afspraak, en als je het daarmee niet eens bent, moet je er toch naar streven die afspraak te veranderen? Stel u bent het niet eens met rechts rijden. Dan moet u proberen de afspraak te wijzigen. Maar in uw redenering zou u in uw eentje links gaan rijden. Dat wordt toch een chaos?

Dat wort geen gaos. Ongelukken in de sgrijftaal zijn minder erg dan ongelukken op de weg. Kijk, er is nog 'n twede argument. Hogergesgoolden kunnen zig permieteren om anders te spellen. Als jan met de pet zo

[p. 26]

sgrijft, dan denk je: die vent is dom. Als 'n hoogleraar zo sgrijft dan denk je tog: daar zit iets agter. Dus voor die mensen is deze spelling nuttig, en die proberen we met voorrang te overtuigen.

Dus de groep voor wie de spellings-wijziging bedoeld is, die mensen die moeite hebben met spell en, en daardoor een sociaal stigma op zich krijgen, daarvoor helpt net niet?

Ik zie al dat u et niet begrijpt. Ik probeer altijd aan te tonen dat mensen die denken te kunnen spellen ook fouten maken.

Daarmee is niet bewezen dat uw spelling beter is.

Nee, maar de psiegologiese winst is geboekt, want vooral iemant uit de middengroepen, zoals 'n leevaar, kun je er heel moeilijk van overtuigen dat hij fouten maakt.

Er verdwijnen ook enkele letters uit de taal.

Ja, het wegvallen van de ch in ‘sgool’ en ‘sjokola’ levert in onze vereniging wel wat strijt op. De belgen vinden dat versgrikkelik. Zij kunnen dat niet uitspreken. Zelf hep ik over die ch ook wat onenigheit in et bestuur, omdat ik vint dat je ‘sgrijven’ zonder g moet sgrijven, dus als ‘srijven’, maar daar hat men geen zin in. We vonden dat 26 letters te weinig is om alles weer te geven, maar doordat de c, x en q vervallen, zijn we otomaties op 23 uitgekomen, dus nog minder, en op zig is dat wel gek.

En in zoiets als autonummers of de postcode?

We hebben natuurlik altijt 'n overgangstijt. Maar in otonummers en de postkode verdwijnen die letters op de duur natuurlik ook.

Voorlopig is de mienister egter nog niet door de kniën. We hadden gedagt dat et onderwijsvelt wel om zou gaan, maar de onderwijzer is nu meer bezig met zijn regtsposietsie, en daarom is et fout gegaan. Maar de zaak wort gewoon geregelt via de nederlantse taalunie, want dat er 'n wijziging komt is eviedent.

Enigszins onthutst legde ik de hoorn op de haak. Daarna heb ik gauw een bevriende broeder uit de Nederlandse Taalunie gebeld. Er schijnt daar een vacature te zijn. Ik heb maar gesolliciteerd, want dat heeft de VWS ook gedaan...

N.A. de Voore

De redactie pretendeert niet dat N.A. de Voore in zijn column de Wetensgappelike Spelling correct heeft weergegeven.