Vooys. Jaargang 3

[p. 32]

Albert Witteveen
Onbegrip en misverstand
een apologie voor Arjan Luijken

Tot nu toe las ik VOOYS steeds met de verwachting enkele onderhoudende of leerzame artikelen voorgeschoteld te krijgen, die bij mij wel een zekere mate van interesse zouden opwekken. Ik ben dan ook bij het verschijnen van VOOYS van februari (3e jaargang, nummer 2) niet weinig van mijn stuk gebracht, toen daarin een artikel van Arjan Luijken, Kunst of kul? geheten, niet zomaar ‘entertainment’ bleek te bieden, maar veel en veel verder ging.

Direkt na de titel al wist Arjan me te verstrikken in een persoonlijke vraagstelling: ‘Heeft u dat nou ook wel eens, dat u een bepaald voorwerp in een park of langs de weg ziet staan en dat u absoluut niet weet wat u ermee aan moet?’. Ik besefte dat, voor Arjan, ik niet zomaar een lezer was.

Ik wil hierbij laten blijken dat, voor mij, Arjan niet zomaar iets geschreven heeft. Immers, ik heb dat nou ook wel eens, dat ik een bepaald voorwerp in een park of langs de weg zie staan en dat ik absoluut niet weet wat ik ermee aan moet. En wanneer ik dan lees, en herlees, wat Arjan zoal bij dit probleem heeft bedacht (‘Als je ergens niets in ziet, dan hoef je er niets in te gaan zien’, pagina 12), dan word ik steeds weer getroffen door de prachtige eenvoud van deze robuuste levenshouding.

Daarnaast is het een genoegen de zinnen te laten strelen door zijn kleurrijk, exhibitionistisch taalgebruik, waarin onmiddellijk de taalverslaafde te herkennen valt, die voor minstens eenmaal per dag zijn fix moet zien te versieren. Daarvoor moet alles wijken. Zinnig onderwerp of geen zinnig onderwerp, interessante gedachtengang of niet: geschreven moet er worden, hoe dan ook. Maar tot welk een eenzame hoogte is hij gegaan met zijn vermogen van hoge nood een begerenswaardige deugd te maken. Bij Arjan krijgen

[p. 33]

woorden vleugels; zijn tekst lezen is stijgen. Ik kan niet nalaten enige van zijn woorden in vogelvlucht de revue te laten passeren.

Meesterlijk is bij voorbeeld de bijbelvaste beeldcompositie in de frase op pagina 11, ‘de discipelen die zij in hun kielzog meevoeren’. Het is een teken aan de wand van Arjans schrijfkunst dat zo'n juweeltje gewoon onopvallend zijn werk doet temidden van de andere woorden, terwijl het de innerlijke schittering ternauwernood voor zich kan houden. Zelfs los zand kan door Arjan tot een hechte constructie worden gesmeed, getuige ‘het ivoren toren-wereldje van literaire elite’ op pagina 11. Ook blijkt zijn niet mis te verstane veelzijdigheid uit de welhaast aforisch verpakte kritiek ‘de boel blijft hangen bij ‘de legaten van het hogere gevoel’ (pagina 9). Het zo ruw gebolsterde gevoelsleven van Arjan reikt hier tot de top van fiscale muizenis. Dat Arjan op zo'n indringende wijze uiting aan zijn ongenoegen weet te geven, het stemt tot een verbijsterend nadenken.

Wat is er nu eigenlijk gebeurd? Waar windt Arjan zich zo over op? Na enig gedraai om de hete brij, middels een betoog over moderne kunst en een ‘theoretisch-historisch’ getoonzette verantwoording wat poëzie betreft, komt Arjan tot het punt waar hij zijn gezicht heeft verbrand. Rotsvast, luidt zijn commentaar erop ongeveer als volgt: het wordt tijd dat mensen niet vies worden aangekeken als zij een erotische houding aannemen, bij voorbeeld omdat ze er geen verstand van zouden hebben (pagina 12).

Jammer is het dat Arjan geen namen heeft genoemd van degenen die hem vies hebben aangekeken. Dergelijke desolate creaturen zijn het niet waard in Arjans uitgeademde lucht te verblijven. Maar misschien is het, aan de andere kant, ook maar beter zo: wansmakelijke uitspattingen en barbaarse gruwelen zouden omgetwijfeld hun deel zijn; en dat mogen we toch zelfs hen die Arjan vies hebben aangekeken, niet toewensen. Uiteindelijk gaat het erom dat iedereen Arjans gelijk inziet. Want wat wilde Arjan met zijn kaaklende daad duidelijk maken? Net als het jongetje dat durfde te zeggen dat de keizer geen kleren aanhad, zo wilde Arjan zijn visie verzichtbaren dat Lucebert niets om het lijf heeft. Daarmee heeft Arjans boodschap sprookjesachtige proporties aangenomen, die de direkte aanleiding verre te boven gaan. Het moet voor Arjan pleiten dat hij zijn onbedwingbare karaktertrek niet alleen als forse persoonlijke nood naar voren heeft gebracht, maar zich tevens op een literaire autoriteit van formaat heeft durven beroepen. Zullen wij Arjan Luijken dan voortaan liefjes aankijken?