Voortgang. Jaargang 2
(1981)– [tijdschrift] Voortgang– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 36]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kleurnamen in Paul van Ostaijen's poëzie
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 37]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1. Over het begrip ‘kleurnaam’:a Nasporingen hebben mij geen aanleiding gegeven te veronderstellen dat één of meer van de opgenomen kleurnamen in het Zuidnederlands van rond 1920 niet als kleuraanduiding gebruikt kan zijn. b De woorden waarvoor Van Dale ('s Gravenhage 1979) als eerste betekenis geeft: ‘een kleurschakering...’ heb ik alle meegeteld zonder erop te letten of Van Ostaijen met die kleurnamen wel bedoelt: ‘de bijzondere eigenschap (van een ding), van het licht dat erop of erdoor valt, slechts stralen van een bepaalde, voor iedere stof karakteristieke golflengte terug te kaatsen of door te laten’ (Van Dale, op. cit., p. 975, kol. 1). Eveneens heb ik als kleurnaam aangemerkt de samenstelling ‘teerkalfaterpigment’, die voorkomt in het gedicht ‘Holle Haven’ (V.W. Poëzie 2, p. 54). Van Dale omschrijft de betekenis van ‘pigment’ o.a. als: ‘poedervormige kleurstof die in verf of vernis in gesuspendeerde toestand gebruikt wordt’ (p. 1517, kol. 2). Niet meegerekend zijn impliciete kleuraanduidingen zoals in ‘Zomerregenlied’: ‘zachtgestreelde korenhaardos/van de beminde’ (V.W. Poëzie 1, p. 89) en in ‘Winter’ waar het rood van de geranium-bloemen wordt gesuggereerd: ‘De witte weg zucht/venster een stil leven/ met de twee geraniën/achter de ruit/waar ook leggen tans/ mijn ogen/op de bloemen/die zij schiepen/dauw’ (V.W. Poëzie 2, p. 204). c Voor de woorden ‘goud(en)’, ‘gulden’, ‘zilver(en)’ geeft Van Dale als eerste betekenis: (gemaakt van) edel metaal. Alleen in de gevallen (- 7×) waar Van Ostaijen deze woorden uitsluitend in die betekenis gebruikt, heb ik ze niet als kleurnaam geteld. Op de plaatsen waar ik twijfelde tussen kleuraanduiding of stofnaam heb ik ze meegeteld (= 8×). d De aan het Engels ontleende kleurnamen ‘black’ en ‘white’ heb ik meegerekend; ook waar ze deel uitmaken van een merknaam, bijv. ‘Black and White Whisky’ in het gedicht ‘Holle Haven’. Om te bepalen of aan het Frans ontleende termen tot de kleurnamen gerekend dienden te worden, raadpleegde ik de Grand Larousse de la langue française (Paris 1975). e Volgens de chromatiek zijn ‘wit’, ‘zwart’ en ‘grijs’ geen kleuren. Ook hier volgde ik Van Dale die bij ‘wit’ vermeldt: ‘de kleur van het volle licht, van het tenvolle teruggekaatste licht’, bij ‘zwart’: ‘van die kleur waarbij geen enkele lichtstraal (...) wordt teruggekaatst’, en bij ‘grijs’: ‘de kleur of tint die ontstaat door menging van zwart en wit (of van blauw, rood en geel)’. f De plaatsen in de bundel Fe. waar de dichter in het handschrift gebruik heeft gemaakt van gekleurde inkt, heb ik niet als ‘kleurnaam’ geteld. In het tweede artikel breng ik dát kleurgebruik ter sprake. g Niet geteld als kleurnaam is de term ‘Burgeff grün’ uit het gedicht ‘Bar’. Ik heb nog niet kunnen achterhalen wat die term betekent. Waarschijnlijk is het een merknaam, de aanduiding van een bepaalde likeur. Wanneer het hier inderdaad zou handelen om een groenkleurige likeur (of likeur in een groene fles?) tel ik het woord als kleurnaam. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 38]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. Ten aanzien van de ‘bundel’ Nagelaten gedichten:De gedichten die in deze afdeling van het V.W. Poëzie 2 (Den Haag-Antwerpen 1965) zijn opgenomen, werden nimmer door de dichter in één boekdeel verenigd gepubliceerd. Omdat de juiste datum van ontstaan van vele van de gedichten uit deze afdeling niet precies bekend is, kan deze ‘bundel’ gedichten bevatten die nog tot een vroegere fase in Van Ostaijen's dichterlijke ontwikkeling gerekend moeten worden. Van enkele gedichten uit deze afdeling mogen we veronderstellen dat de dichter ze niet wilde opnemen in de bundel die hij onder de titel Het eerste boek van Schmoll wilde publiceren (vergelijk hiervoor G. Borgers'. ‘Verantwoording bij de derde druk’, in het V.W. Poëzie 2, p. 255 vv.). | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aantal, spreiding, verdeling en frequentie van kleurnamen in Van Ostayen's poëzieDas Ermessen des Beambtes ist ein regulatives, das des Wissenschaftlers ein spekulatives. Dát er in de gedichten van Van Ostaijen kleurnamen voorkomen, is snel vast te stellen. Al op de eerste bladzijde met poëzie van het V.W. Poëzie 1 (Amsterdam 1979) tref ik er twee aan in de vierde versregel van boven: ‘Weg in 't schijnen en 't kwijnen van veel rode en groene lichten’. Zo'n begin is veelbelovend voor wie het voornemen heeft een onderzoek in te stellen naar het kwantitatief en kwalitatief gebruik van kleurnamen in Van Ostaijen's poëzie. Als ik alle voorkomende kleurnamen optel, krijg ik een zo op het oog respectabel aantal. Dat aantal van 417 valt echter in het niet naast het totaal aantal woorden (= 36.531) waarmee Van Ostaijen zijn poëzie heeft samengesteld. De kleurnamen vormen maar 1,1% van dat totaal. De spreiding van de kleurnamen over de verschillende dichtbundels is niet evenredig. Het volgende overzicht wijst dat uit:
Dit overzicht leert: in de bundel Feesten van angst en pyn en de afdeling Nagelaten gedichten maakt Van Ostaijen verhoudingsgewijs meer gebruik van kleurnamen dan in de andere dichtbundels. Per afdeling zijn de kleurnamen niet evenredig verdeeld over alle gedichten. In elke bundel komen een vrij groot aantal gedichten voor die geen enkele kleurnaam bevatten. Laat ik de aantallen woorden die deze gedichten omvatten, buiten beschouwing dan ontstaat het volgende beeld: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 39]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dit tweede overzicht wijst uit dat vooral de betreffende gedichten in de bundels Fe. en Ng. een zekere concentratie aan kleurnamen moeten bevatten. Vooral de ‘kleurgedichten’ in de afdeling Ng. onderscheiden zich in dat opzicht van die in de andere bundels. Behalve deze uitkomst hebben mijn tellingen en tabellen tot nu toe het volgende uitgewezen:
Deze laatste drie bevindingen zijn gemakkelijk af te lezen aan de onderstaande staafdiagram waarin de uitkomsten van de eerste berekening, de percentages kleurnamen per afdeling, zijn verwerkt: Het volgende overzicht geeft aan welke kleurvarianten Van Ostaijen inGa naar eind3 elke bundel gebruikt en het aantal keren dat ze per bundel voorkomen. Het overzicht dient gelezen te worden per kolom van boven naar beneden. De gecursiveerde kleurnamen vormen tezamen de reeks van 11 universele kleurcategorieën die B. Berlin en P. Kay onderscheiden in hun Basic Color Terms (Berkeley-Los Angeles 1969). Elke kleurschakering is ondergebracht in één van die elf kleurcategorieën: ‘wit’, ‘zwart’, ‘rood’, ‘groen’, ‘geel’, ‘blauw’, ‘bruin’, ‘paars’, ‘roze’, ‘oranje’, ‘grijs’. Met een * staan aangegeven de kleurnamen die ik als pigmentaanduiding - in tegenstelling tot een benaming op grond van optische indruk - heb kunnen identificeren aan de hand van: M. Doerner, Schilderkunst. Materiaal en techniek. Amerongen 1977, M. Havel, La technique du tableau. Paris 1974, K. Wehlte, Werkstoffe und Techniken der Malerei. Ravensburg 1967 en een aantal catalogussen van verfstoffabrikanten, waaronder die van Thalens die een uitgebreide namenlijst van waterverfkleuren bevat en elke kleuraanduiding in vier talen geeft. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 40]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Overzicht gebruikte kleurnamen
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 41]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Het overzicht stelt mij in staat de volgende constateringen toe te voegen aan de vier eerder vermelde: - In Fe., BS. en Ng. is het aantal kleurvarianten (= basiscategorie + kleurschakeringen) in vergelijking met de twee voorgaande bundels beduidend toegenomen, de aantallen zijn respectievelijk: MH.: 22, HS.: 20, Fe.: 29, BS.: 31, Ng.: 37. Ter aanduiding van die varianten hanteert Van Ostaijen maar weinig de zogenaamde pigmentaanduidingen waarmee kunstschilders hun kleurschakeringen benoemen. De meerderheid van de kleurnamen die hij hanteert ter aanduiding van kleurschakeringen binnen een basiscategorie, is gebaseerd op de optische indruk: de helderheid of stralingskracht van de betreffende kleur. - Een aantal kleurnamen doet meer dan het weergeven van de optische indruk. De termen: ‘volmaakt wit’, ‘lente wit’ (in Music-Hall); ‘fatum zwart’, ‘ijl-geel’ (in Het Sienjaal); ‘waanzinwit’, ‘kinderblank’, ‘helgroen’, ‘bleekblauw’, ‘hard blauw’, ‘gevroren purper’, ‘gasthuisgrijs’ (in Feesten van angst en pyn); ‘gillend geel’, ‘vuil violet’ (in Bezette stad); en ‘scherpwit’, ‘chemisch-industrieel groen’, ‘begeertegeel’ (in Nagelaten gedichten) wijzen op psychisch-affectieve werking die de betreffende ‘kleuridee’ op de dichter heeft. - De meest voorkomende kleurnamen behoren tot de basiscategorieën ‘wit’, ‘rood’ en ‘blauw’. Letten we op de spreiding van deze drie basiscategorieën over de vijf bundels, dan leert het overzicht dat ‘blauw’ in MH. ontbreekt en in Fe. en Ng. in vergelijking met de andere bundels een grote frequentie heeft. Daar komt als bijzonderheid nog bij dat in de Ng. het aantal schakeringen in ‘blauw’ in vergelijking met Fe. sterk verminderd is, dat in vergelijking met de latere bundels ‘rood’ in MH. slechts een gering aantal malen voorkomt en dat het ‘wit’ in de bundel Fe. een verhoudingsgewijs grote frequentie heeft. - Het grote aantal kleurnamen in de basiscategorie ‘wit’ in MH. wordt veroorzaakt door ‘blank’ en z'n schakeringen. Mét ‘gouden/gulden’, ‘blond’ en ‘geel’ vormt ‘blank’ de reeks kleurnamen die in de bundels na MH. en HS. in frequentie afnemen of zelfs verdwijnen. - In Fe. verschijnt voor het eerst het ‘opaal’ en nuances daarvan en is de basiscategorie van het ‘paars’ alleen nog vertegenwoordigd door schakeringen van het violet.
Met het risico de lezer te overladen met cijfers en zo doende het woord van naar ik meen Schopenhauer in vervulling te zien gaan: ‘wo das Rechnen anfängt, hört das Verstehen auf’, geef ik de volgende berekeningen. Ze tonen aan dat het gemiddeld aantal woorden per gedicht in de Nagelaten gedichten beduidend lager is, dan dat in de andere bundels:
Dat ook de gemiddelde lengte van de gedichten die kleurnamen bevatten, in de Nagelaten gedichten korter is dan die in de andere bundels, blijkt uit de resultaten van de volgende berekeningen: | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 42]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Vergelijk ik de uitkomsten van deze berekening met die van de voorgaande, dan blijkt bovendien dat de gedichten mét kleurnamen in alle bundels gemiddeld meer woorden bevatten dan het gemiddelde gedicht per bundel. Uit dit gegeven valt af te leiden dat er onder de gedichten zonder kleurnamen vrij wat korte gedichten moeten zijn.
Wie nog niet duizelig is, bekijkt nog de volgende cijferstaten.
Als ik het aantal kleurwoorden per bundel deel door het aantal ‘kleurwoord-gedichten’ uit elke bundel, dan krijg ik het gemiddeld aantal kleurwoorden per ‘kleurwoord-gedicht’ per afdeling:
Combineer ik deze uitkomsten met die van de vorige berekening: die betreffende het gemiddeld aantal woorden per ‘kleurwoord-gedicht’ per bundel, dan constateer ik dat het percentage kleurwoorden in de afdeling Nagelaten gedichten per kleurwoord-gedicht hoger ligt dan in de andere bundels:
Deze laatste uitkomst zou er op kunnen wijzen dat de kleurwoorden in de betreffende Nagelaten gedichten - als die kleurnamen meer zijn dan louter kleuraanduidingen van een object - belangrijke dragers van de voorstelling kunnen zijn. In betrekkelijk korte gedichten zal het aandeel in de voorstelling van een aantal kleurnamen belangrijker zijn dan van hetzelfde aantal in een twee- of driemaal zo lang gedicht. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
TenslotteMét deze studie begin ik een poging om het gebruik dat Van Ostaijen in zijn gedichten maakt van kleurnamen, nadrukkelijker dan tot nu toe is gebeurd, in het licht te stellen. Ik onderneem die poging niet, omdat ik een bijzondere kwaliteit ontwaar aan die kleurnamen zelf, maar om een antwoord te vinden op de vraag hóe en met welke functie deze en andere tekstele menten door de dichter bij elkaar gebracht zijn. Langs de gekozen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 43]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
weg, een analyse van het kwantitatieve gebruik van de kleurnamen, zocht ik aanwijzingen voor mijn veronderstelling dat we hier te maken hebben met een door Van Ostaijen successievelijk ontwikkeld poëtisch middel. Om te kunnen vaststellen of Van Ostaijen inderdaad, voor het eerst in Feesten van angst en pijn en sedertdien in een discontinue ontwikkelingsgang, pogingen onderneemt om het kleurwoord tot een voor hem geëigend poëtisch middel te ontwikkelen, zal ik in een volgende studie het kwalitatieve gebruik van de kleurnamen in zijn dichterlijk werk aan een onderzoek onderwerpen. |
|