Volk. Jaargang 4

[p. 318]

Kroniek

Hendrik Luyten. -

Aan dezen vlaamschen grootmeester die men sinds twintig jaar doodzwijgt werd de Rembrandtprijs toegekend. Wij verhopen dat dit het begin zijn zal van een eerherstel dat zich opdringt. Zooals Pol De Mont werd de groote Luyten een slachtoffer van de naoorlogsche hetze en van het naoorlogsch snobisme. De kruiperige serviliteit van een groot deel der vlaamsche kunstkritici tegenover de franschschrijvende vlaamsche renegaten die in Brussel den toon aangeven was oorzaak dat zijn naam, ook in vlaamsche middens, werd doodgezwegen. Een vlaamsch kunstkritikus denkt er niet aan een eigen oordeel uit te spreken en vreest zich te compromiteeren door zich met een kunstenaar bezig te houden die niet door ‘les frères Haesaerts’, of Georges Marlier, of Roger Avermaete en consoorten werd aanvaard. Ook als deze heeren het impressionisme en realisme in Vlaanderen behandelen wordt Luyten als niet bestaande beschouwd. Alles wel ingezien mag men er zich over verwonderen dat de Antwerpsche museumcommissie niet al zijn aldaar aanwezige werken naar de kelders heeft verwezen. Wat er nog te bewonderen blijft getuigt van meesterschap en scheppingskracht. Ondertusschen ontstond een Luytenmuseum te Roermond, de geboortestad van den kunstenaar, en bleef zijn werk in Duitschland hooge waardeering genieten. Bij ons liet Jozef Muls hem nog zoo pas recht wedervaren in zijn onlangs verschenen handboek: ‘Schilders van gisteren’ waar hij hem situeert tusschen de kunstenaars die sociale nooden schilderen zooals Charles Herman, Léon Frédéric enz., en de impressionistische landschapschilders: Claus, Courtens. Naar ons oordeel is hij hier ‘der dritte im Bunde’. Noch meer, noch minder. Zooals bij deze twee zal de tijd ook in zijn werk schiften. Wel is alles wat hij schilderde springlevend maar niet altijd is het, louter picturaal beschouwd, even belangrijk. De nadeelen van het realisme: gebrek aan distinctie, banale détails, maken wel eens een doek ongenietbaar voor een modern toeschouwer. Maar het geheel van het werk is volksverbonden kunst van allereerste gehalte. Samen met het vlaamschvoelend kunstminnend Vlaanderen brengt ‘Volk’ een eeresaluut aan den grijzen dietschen Meester.

Dirk VANSINA.

In memoriam. -

Op 49 jaar overleed onverwacht de verdienstelijke teekenaar JOZ. DE SWERTS, die als strijdend Vlaming met het teekenpotlood de traditie van zijn klasgenoot uit de Antwerpsche akademie JOE ENGLISH tot op heden had voortgezet. Vooral in PALLIETER heeft hij zijn man gestaan en ons allen geholpen, ons over de narigheden van de naoorlogsche drijverijen heen te lachen. JOZ was een geboren teekenaar, een pittig opmerker die de wereld zag met de guitige oogen van den volksjongen die hij was en steeds gebleven is. Hij kwam uit het volk en wist hoe het aan te spreken. Hij heeft menige strijdteekening geleverd die verdient bewaard te blijven; hij beheerschte zijn vak zoodat het joumalisme hem niet klein kreeg. Telkens hij zich met hert en ziel geven kon gaf hij waardevol werk. Zijn beste werk bleef echter zoo goed als onbekend van het groote publiek. Dat werd niet gepubliceerd; wel 'n enkele maal ten toon gesteld. Hij heeft 'n paar teekeningen die tot de beste aanwinsten onzer religieuze kunst der laatste tien jaar behooren. Zij bewijzen dat er een tweede JOZ bestond, die in kunstigere voorwaarden levend, een hoogere kunst met eere zou beoefend hebben. Een overzichtelijke tentoonstelling dringt

[p. 319]

zich op. Dan zal menigeen verrast opkijken en zal eindelijk het beeld van den overleden kunstenaar volledig voor het nageslacht vastgelegd worden. Tegenover JOZ heeft Vlaanderen niet enkel een plicht van dankbaarheid te vervullen; er is ook een plicht van rechtvaardigheid tegenover een eerlijk en bescheiden kunstenaar wiens naam niet enkel in de geschiedenis der vlaamsche beweging dient bewaard te blijven maar die ook in de hedendaagsche kunst met eere tusschen onze beste grafiekers mag vermeld worden.

Dirk VANSINA.