Volk. Jaargang 4

[p. 292]

Alb. Kuyle: Vertelsel voor later...

Korte inhoud van het voorafgaande: Een jong professor, die eenige tijd doorbrengt in een abdij, praat dikwijls met den wijzen pater-oeconoom van het klooster over de jammerlijke toestanden in de samenleving.
De jonge geleerde meent, dat de oplossing te vinden is door het redeneeren van het verstand, maar op een goeden dag wijst de pater hem terecht met de woorden: ‘Ik geloof wel, dat jullie veel weten.
Maar ik vraag me vaak bezorgd af: weten jullie niet te veel, en weten jullie niet te weinig?
Te veel van wat er op de aarde is, en te weinig van wat er onder huist en er boven zweeft?
Wat zullen onze kinderen hun kinderen van jullie vertellen? Daarop komt het aan. Je moet altijd denken aan het vertelsel voor later...’
En dan doet de Pater het vertelsel voor later.
Armoede was er onder de menschen, onder de arbeiders en onder de boeren.
Het vertrouwen op de wetenschap werd teleurgesteld. De steun van de overheid baatte niet. Toen werden bijzondere godsdienst-oefeningen gehouden, maar het koren, dat men eens deed vernietigen, wilde niet meer groeien.
De bidstonden hielden op en het volk wilde niets meer van zijn priesters weten en noemde hen leugenaars.
Toen kwam de oude pastoor van Makerveld terug in zijn parochie. Hij was daaruit moeten vertrekken, toen hij de plakbrief op zijn kerk niet wilde van wat de bisschop als een kostbare gestalte van het gemeenschappelijk streven en hij als onwaarachtig misbruik van de Godsdienst benaamde. Nu kwam hij eigener beweging in zijn parochie terug om Gods barmhartigheid over dit zondige volk af te smeeken.

Daarop deed de pastoor een boodschap rondgaan onder de boeren dat hij hoe laat het ook was in de tijd, hen dringend aanried nog eenmaal te zaaien wat gezaaid kon worden. Over drie dagen zou hij met het Allerheiligste over alle akkers gaan. Hij bezocht het kerkbestuur, dat immer het gouden baldakijn droeg boven het hoofd van den priester. Alle vier mannen weigerden bot af tot de spot van het dorp te worden. Ze verboden hun zoons met wierookvat te loopen en dreigden zelfs de hekken te sluiten, wanneer de pastoor toch zijn eigen zin zou volgen. Toen ging de pastoor naar de armen die hij vroeger

[p. 293]

telkens opnieuw liefde en barmhartigheid had betoond, en de meesten van hen waren te ver afgedreven dan dat zij helpen wilden bij het heilig werk.

Maar er waren nóg armeren in Makerveld. De kleermaker die door het armbestuur was uitgestooten omdat hij tusschen drinken en bidden nimmer kiezen kon. Oude Gerrit, die bij zijn getrouwde kinderen niet van de opkamer mocht omdat hij altijd opnieuw de inhoud van zijn zakken verdeelde onder de kinderen. Kozijns, die met penzen en petroleum had geloopen en niet in de kerk kwam omdat de nieuwe pastoor leerde dat stroopen zonde was. En Jan Bakker, die van de lupus zijn neus kwijt was, en die niet onder de menschen dorst komen omdat ze zich omdraaiden als ze de twee gaatjes in zijn gezicht zagen waar zijn neus gezeten had, en de twee gele tanden waarover geen bovenlip meer was.

De pastoor sprak reeds van de vroege morgen af met God. De kleermaker had hem uit de kerk gehaald en gezegd dat drie boeren in de late gister-avond hadden gezaaid. Ze dorsten alleen in de schemer. Alleen Jan Bakker had die zelfde morgen rogge op zijn kleine stukje land gezaaid, dat iedereen het kon zien.

Toen nam de pastoor Ons Heer uit het tabernakel, deed 't koord van de bursa over het hoofd en droeg God op zijn open hand. De kleermaker liep naast hem met het nog gevouwen baldakijn en de stokken over zijn schouders. Op het kerkhof stonden de drie naast de poort. Oude Gerrit had geen das om, omdat hij voordat de jongens op waren het huis al had verlaten, en Kozijns en Jan Bakker waren in hun beste kleeren.

Van het kerkhof af begon de processie.

De pastoor wandelde onder het baldakijn, langzaam, omdat de vier niet gemakkelijk meer liepen.

Toen ze aan de akkers kwamen begon de pastoor hardop te bidden. ‘In de naam van God den Vader, God den Zoon en God den Heiligen Geest, in de naam van de Allerheiligste Drieeenheid, in de naam Maria, die Christus baarde, in de naam van Jozef, de kuische en sterke, in de naam van den Almachtigen Schepper, die aarde, gewassen en dieren uit het niets te voorschijn riep, in de naam van de heilige Apostelen, Martelaren en Belijders, in de naam van de Heilige Moeders en de Heilige Maagden, in de naam van de Onnoozele Kinderen en van Mozes die Kanaän zag, in de naam van het brood dat Christus werd en door Christus gebroken, in de naam van de wijn die

[p. 294]

Christus' bloed werd en door Christus gedeeld, in naam van de getrouwheid Gods, vergeef, Almachtige God, onze zonden.

Vergeef den Paus en de Bisschoppen die gezondigd hebben; vergeef de priesters die in het gebed niet hebben volhard;

Vergeef de geloovigen uit al Uwe kudden die op Uw staf en Uw hond, op Uw gramschap en Uw heilige wraak, op Uw straffen en Uw toorn niet hebben acht geslagen.

Wij zijn opnieuw aan Uw voeten gezeten, en wij verwachten dat Gij het brood zult vermenigvuldigen, zoodanig dat het de korven vult.

Wij zijn gezonden door de anderen, en als wij niet door hen gezonden zijn, maak dan dat zij zouden wenschen ons gezonden te hebben.

Hier is de kleermaker die onmatig was. Oordeel Gij, doch veroordeel hem niet. Hij heeft de werkbroek van den arme met evenveel liefde hersteld als de trouwjas van de rijke boeren. Hier is Kozijns. Gij weet dat stroopen geen zonde is, en dat hij spijt heeft om de dieren en de menschen U te hebben verlaten. Hij is terug en gaat niet meer heen.

Hier is Jan Bakker, die de anjelieren in het voorjaar en de rozen in de zomer niet meer ruiken kan, en die in twaalf jaar van al zijn kinderen en van zijn vrouw geen omhelzing meer heeft gehad. Hier is Oude Gerrit die geen ander kwaad doet dan dat hij weer kind wil worden, en dat hij het Evangelie van den rijken jongeling van buiten kent.

En hier is de oude pastoor van Makerveld, wiens zonden Gij kent, maar waarvan Gij weet, dat hij vaak 's nachts wakker werd van verlangen naar Uw Allerheiligst vleesch en bloed.

Jezus Christus, Heer onze God, de kluiten waar over wij gaan, laat hen zegenen. De wateraders waarover wij gaan, laat hen opspringen. Het graan waarover wij gaan, laat het kiemen en Sanctus, Sanctus zingen in de donkere grond.

Doe de korrels openbarsten in naam van de liefde. Laat hen wortelen in naam van de hoop. Laat hen een spruitsel uitzenden naar Uw zon in naam van het geloof.

Wend Uw gelaat af van die Uw toorn hebben opgeroepen, omdat zij Uw zegen op het veld en in de stallen hebben bespot en aan het vuur hebben prijs gegeven, en sla Uw oog op de kinderen, die de borst van hun moeder vinden uitgedroogd.

Let niet op de rijken, Heer, maar op de armen, niet op de dikken, maar op de mageren, niet op de overspeligen, maar op de getrouwen, niet op de pharizeën, maar op de berouwvolle tollenaars.

En gelijk gij Noë het groen van de olijfboom wilde zenden als teeken

[p. 295]

van Uw vergeving en van de nieuwe aarde, die Gij bereid hadt, zoo zend ons de spruitsels van het veld, opdat eenieder weet dat Gij barmhartig zijt.’

Vanuit de verte zagen de boeren toe. Vanachter de kleine vensters van de hofsteden. Vanuit de hooge vensters van de molen. Vanuit het ronde venster van de kerktoren.

Zij zagen hoe de vijf strompelden over de kluiten. Hoe het baldakijn daalde en rees, en hoe de pastoor daaronder liep als een oude, stramme soldaat.

De vijf zagen slechts een enkele maal vooruit. Ze zagen hun bestofte schoenen onder zich gaan. Akker op, akker af, langs heggen en hakhout, over dammen en langs greppels. Ze hoorden hoe moeilijk de lucht bij Jan Bakker naar binnen ging, en hoe de borst van Oude Gerrit piepte bij iedere ademscheut.

Toen kwamen zij bij den akker van Jan Bakker, die deze gehuurd had om het brood voor zich en zijn gezin te winnen. De pastoor ging van den landweg af, recht die akker in.

Daar stond hij plotseling stil en deed een stap zijwaarts.

‘Heer, wij zijn niet waardig...’, hoorden zij den pastoor bidden. En zij zagen hoe vlak voor zijn bestofte schoenen de rogge vol en weelderig door de kluiten brak.

Uit ‘Harmonica’, een bundel novellen, die dit najaar bij ‘Het Spectrum’ zal verschijnen.