Volk. Jaargang 4

[p. 56]

K. Vertommen: Dietsche Dichtkunst

Gery Helderenberg: ‘Het Gasthuis’ - De Sikkel, Antwerpen, 1938. - 18 Fr.
Jan Melis: ‘Zang en Tegenzang’ - Oostlandreeks, nr. 3 - Tongeren, 1938.
Frank Valkenier: ‘Blazoen’ - N.V. Henri Berg mans, Tilburg, 1938.
Desiré G. De Wever: ‘Het Hart zwijgt niet’ - Steenlandt, Kortrijk, 1938. - 20 Fr.
Basiel De Craene: ‘Uit de Leie-verte’ - Steenlandt, Kortrijk, 1938.

Het is een procédé dat herhaaldelijk met sukses werd toegepast, zoowel in de romankunst als in de poëzie: de personen uit een bepaald milieu worden individueel behandeld om onmerkbaar een centrale idee of een thesis te illustreren. ‘Der Zauberberg’, ‘Menschen im Hotel’, ‘De Brug van San Luis Rey’, ‘La rue du Chat-qui-pêche’ zijn daarvan zoveel voorbeelden in de romankunst; Lee Masters paste het procédé toe op de poëzie in zijn ‘Dooden van Spoon River’... en vond veel navolgers. Ook in deze bundel van Gery Helderenberg: ‘Het Gasthuis’ vinden we hetzelfde procédé terug; de verschillende typen uit een gasthuis worden vanuit de doodsgedachte belicht. Die gedachte is een geliefkoosd thema in het werk van G. Helderenberg, reeds in zijn vorige bundel ‘Doodendans’ werd dit op zeer rake manier belichaamd in enkele klein-epische verzen, daar werden de typen lukraak gekozen, hier zijn ze in een verband samengebracht.

Deze bundel bevat weer stevig gebouwde verzen die getuigen van een ernstig vakmanschap; maar in zijn ‘Doodendans’ was het poëtisch gehalte zuiverder, daar was elk embleem (we noemden zijn verzen toen emblemata) meer àf en veel belanglozer behandeld. Het is nu eenmaal een feit dat de twintig-eeuwse mens wantrouwig wordt van het ogenblik af dat hij de zedeles van het geval onontkoombaar op zich voelt aanstormen; het is misschien een teken van hoogmoed, maar hij zet de moralist in de kou. In ‘Het Gasthuis’ vinden we geen spoor van prekerigheid, alleen werden de figuren niet belangloos genoeg behandeld. Daarom was ‘Doodendans’ beter. Gery Helderenberg heeft een klare, poëtische zegging, die vele ridders-van-het-mooie-woord hem hartsgrondig mogen benijden.

[p. 57]

In ‘Zang en Tegenzang’ doet Jan Melis herhaaldelijk aan zelfbespotting:

Wij lachen zooals 't past
Om deze' onechten luister,
En drukken vast
De mom op ons gezicht.

We lachen in het licht,
Maar schreien in het duister.

Het is opvallend, nu de poëzie een neo-romantische weg opgaat, dat de zelfbespotting, een der ingrediënten van de romantiek, weer verschijnt. En dat is maar goed. De individualisten namen zichzelf zo akelig ‘au sérieux’ dat een weinig zelfbespotting nodig bleek om de dichters daarvan te genezen. Er ligt echter een gevaar in: het mag geen systeem worden

Deze bundel heeft zijn hoogtepunt in het gedicht ‘Adam’; wie nog zo paradijselijk kan zien en voelen, die laat de poëzie niet zo vlug meer los:

In 't meer doet hij de naakte diamanten dansen,
Zijn vingertoppen schitteren van 't gulzig licht,
Luid schateren al d'echos, al de kleuren glansen,
En spatten joelend open op zijn aangezicht.

Dat al de verzen niet dezelfde hoogte bereiken spreekt vanzelf, er wordt hier echter voldoende waardevolle poëzie geboden om met belangstelling uit te zien naar wat deze jonge dichter nog brengen zal. De Limburgse Eugeen Leeënprijs voor 1938 werd hieraan goed besteed.

Van Frank Valkenier ontvingen wij een bundel gedichten ‘Blazoen’. Luc van Hoek tekende een sierlijk titelvignet voor deze bundel... en zijn letterkundige invloed is in menig vers duidelijk merkbaar. Evenals zijn voorbeeld schrijft Valkenier soms regionalistische taal, maar het hoeft dadelijk gezegd dat het nergens overdreven of onsierlijk aandoet; lijk Luc van Hoek schrijft hij opgetogen natuurverzen waarin ‘brem en gagel’ een gewichtige rol spelen; maar gezond is zijn werk, levenslustig en vol beloften. Een aanhaling kan volstaan om deze jonge dichter te typeren:

De vogels trokken zuid-zuid-oost,
wij trokken met hen mede.
Nog stond mijn hofke schaars beroosd,
de rooskes nam ik mede.

[p. 58]

 

Maar als ik voor de stadspoort kwam,

 

de rooskes die ik medenam,

 

die hadden zeer geleden,

 

wij keerden op ons schreden.

 

 

 

En in de koude najaarstuin,

 

die lag daar effen grauw en bruin

 

onder de naakte bomen,

 

hebt gij een doom genomen.

 

 

 

De vogels trokken aldoor zuid,

 

ze waren ons al wijd vooruit

 

over de waterstromen.

 

Nu is de nacht gekomen.

 

 

 

En dichter wit valt nu de sneeuw

 

hoe verder wij nog moeten.

 

Zwaar gaat gij door de koude sneeuw

 

op uw gewonde voeten.

 

 

 

En zullen wij niet boeten? -

 

Er klonk een wonderlijke stem

 

die aldoor zong van Betlejem

 

waar wij nog henen moeten.

 

 

 

En 't licht dat door de lochten voer

 

over de aard van perlemoer

 

was lichter dan de dagen.

 

Wat dierf ons oog nog vragen?

 

 

 

Draagt gij nog steeds den doornetak?

 

och zie hoe schoon hij openbrak

 

en rooskes rood ging dragen.

 

Nu zal het spoedig dagen.

Veel minder overtuigend is hetgeen Desiré G. De Wever publiceert. ‘Het Hart zwijgt niet’ heet de bundel, en we zouden er kunnen aan toevoegen: maar het zingt ook nog niet. We staan hier voor de zoveelste maal voor een heel sympathieke jonge kerel, ietwat overgevoelig, die misschien veel mogelijkheden in zich bergt, maar ons nog geen enkel stellig bewijs daarvan levert. Wat hij ons hier bezorgt is onbelangrijke ik-lyriek die ons niet kan boeien of in een poëtische ban brengen. - Onrijpe vruchten.

De zoveelste bundel van B. De Craene is noch beter noch slechter dan de vorigen. De Leie bewijst hem een slechte dienst met hem verder te blijven inspireren. Het is toch jammer dat iemand, die de in hun genre zo verdienstelijke ‘Evangeliebeelden’ schreef, z'n volk niet liever dienstbaar is met een goed geestelijk boek - hij kan dat - dan koppig een moedwillige Pegasus te berijden, die hem keer op keer uit het zadel werpt.