keersongeval, - in zijn geheel onverklaarbaar blijft. De voorkomende gevallen van plotselinge dood zijn door de dokter te verklaren als de uiteindelijke uitkomst van een slijtage of ontaarding van een bepaald vitaal bestanddeel in het menschelijk lichaam; de gevallen van zelfmoord, als gevolg van een zelfde oorzaak in het domein van het psychische. Misschien is het juister geformuleerd indien wij in beide gevallen van een verbroken evenwicht spreken.
Nu is het boek van Van Haverbeke onder meer zoo ontstellend, omdat hij herhaaldelijk de dood laat toegrijpen bij menschen die reeds dood zijn naar de ziel. Zelden heeft een schrijver met zulke intensiteit ‘doode’ zielen weten uit te beelden. Er is geen lucifersche opstand in hen, er is het absolute niets; het totaal innerlijk ledig zijn. Zij zijn als vruchten door een made leeggeëten, beursche vruchten die op een gegeven moment van den boom vallen. Het ontstellende is niet zoozeer dat deze menschen in dezen toestand sterven, dan wel dat de dood zelf geen belang meer heeft: noch voor hen, noch voor ons. Of een dood blad nog aan den boom hangt of op den grond ligt is toch maar om 't even. Zijn deze menschen bepaald slecht? Stellen zij daden die ons buitengewoon tegen de borst stooten? Niet eens dat meer; zij zijn weerzinwekkend zooals een kwal. Om aldus te verworden hebben zij niets bijzonders verricht; zij hebben zich aan de wereld aangepast en de wereld heeft hen met tijd van jaren ongemerkt tot daar gebracht.
Naast het problema van het toeval, naast dit van het kwaad, zien wij ons voor een derde geplaatst: dit van de eindelooze resonans dat elk gebeuren verwekt. Een mensch sterft en de gevolgen zijn haast in elk domein naspeurbaar. Mevrouw De Rency sterft plotseling tijdens een bezoek van mevrouw Trizée, die ontzet ineenzinkt. De loopjongen, die men naar den dokter zendt, verwekt een verkeersongeval, waarbij Charles Recher met zijne maitresse Mevrouw Duyvemoor, evenals hijzelf, het leven laat. De moeder van de loopjongen sterft als een politieagent haar het overlijden van haar kind komt mededeelen. De agent, onder den indruk van dit overlijden, wordt ongerust als hij op de ziekte van zijn eigen vrouw denkt en gaat naar de dokter uitleg vragen; hij verneemt dat zijn vrouw veroordeeld is. Hoe zijn oppervlakkig ongeloof ineenstort en hoe hij door zijn vrouw bekeerd wordt, nadat hij haar in zijn verwarring het vreeselijke verdikt had medegedeeld, is een ver verwijderd gevolg van een reeds ver verwijderde aanleiding. De man van Mevrouw Duyvemoor pleegt niet zelfmoord als gevolg van het ongeval - hij was reeds tevoren daartoe besloten - maar de man die hem vijandig gezind is, die hij haat, en die hem opvolgen zal na zijn overlijden, die dus door zijn dood gaat gediend worden, komt hem onder oogen op het oogenblik dat hij zijn zelfmoordplan gaat voltrekken, daar deze hem het ongeval aan zijn vrouw overkomen, moet mededeelen, met het gevolg dat de opvolger eerst neergeschoten wordt.
Dan is daar nog de zelfmoord van Milliaert, de traiteur, die neurastheniek was en door den tegenslag van een afgelast feest - gevolg van het eerste overlijden - zoozeer gedrukt is dat het de druppel wordt die de maat doet overloopen, en hij zich van kant maakt. De oorzaak van de neurasthenie en de zelfmoord, die er het gevolg van is, zijn natuurlijk elders te zoeken.
Deze lange reeks van sterfgevallen is natuurlijk ‘von Guten zuviel’; indien één sterfgeval de aanleiding werd tot een paar andere zou dit, met het oog op de waarschijnlijkheid, al welletjes geweest zijn. Maar dit sterfgeval had aanleiding tot een heele boel andere gebeurtenissen kunnen worden, waardoor evengoed zou kunnen aangetoond worden, hoe een initiaal gebeuren veelzijdige gevolgen kan verwekken.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd