Volk. Jaargang 4

[p. 28]

Filmen
Jeanne De Bruyn: Waar staan we met de Film?

Geen streepje verder dan verleden jaar.

Dat geldt voor het buitenland. En ook voor Vlaanderen.

Wie de film van nabij volgt, kan slechts getuigen, dat durf en vinding totaal afwezig zijn in de gewone productie. De ‘scenario-shooters’, zooals men de kineasten zonder sprekende persoonlijkheden te Hollywood noemt, leunen onbeschaamd bij de successen van gister en eergister aan. Nooit heeft men zooveel oude gegevens herfilmd. Hollywood en Engeland maken er zelfs een specialiteit van, geslaagde Fransche films opnieuw te draaien. En wanneer een werk in den smaak valt - een blijspel met kluchtigen inslag, een wildernis-avontuur, een gezinsfilm - krijgen we dadelijk dozijnen films in 't zelfde genre.

- Dat was vroeger toch ook zoo?

- De kwaal woedt tegenwoordig met ongekende heftigheid. En zelfs in landen die, zooals Frankrijk, tuk zijn op originaliteit, of, zooals Duitschland, koortsachtig naar nieuwe richtingen zoeken, treft men het euvel aan, alhoewel in minderen graad. Bij onze Zuiderburen zoekt men inspiratie in de pessimistische literatuur en de melodrama's uit den stomfilmtijd. Bij onze Oosterburen moeten de vooroorlogsche (liefste drakerige) tooneelstukken er aan gelooven.

- En ‘SNEEUWWITJE’ dan? En de ‘Olympia-film’?

- Dat zijn twee merkwaardige prestaties. Maar zullen ze de filmkunst nieuw leven kunnen inpompen?

Walt Disney heeft met zijn groote teekenfilm bewezen, dat het scheppen van een fantazie-werk van langen adem niet alleen mogelijk is, maar ook gretig onthaald wordt, zelfs al is het eenvoudig als gegeven, zelfs al is het technisch nog onvolmaakt. Hij heeft ook kostbare aanduidingen voor het gebruik van de kleur gegeven. Het lastige van 't geval is, dat op zijn bevindingen slechts kan voortgebouwd worden door degenen, die technisch even ver of verder staan dan hij, en die hem artistiek zouden kunnen voorbijstreven. Welnu, er is tegenwoordig nog niemand, die aan dien dubbelen eisch voldoet. Alle vooruitgang op dit gebied moet dus opnieuw van Disney komen.

Voor de Olympia-film ziet het er wat beter uit. Weliswaar kan een werk van dien aard slechts gemaakt worden in uitzonderlijke gevallen, want niet alleen is er een ontzaglijke technische en artistieke uitrusting voor noodig, er moet ook een rijk en interessant, een buitengewoon boeiend onderwerp voorhanden zijn. Maar de ervaringen met deze reuze-reportage kunnen ook aan bescheidener cultuurfilms ten goede komen. Totnogtoe heeft het volk zich bij de meeste cultuurfilms verveeld, omdat er geen spanning was. Een ‘interessante’ documentaire is niet genoeg om de aandacht van den gewonen man af te dwingen. Er is dramatiek noodig, ook in dit genre. Of die nu van tragischen of vroolijken of avontuurlijken aard is, komt er minder op aan. Ook dat bewees Leni Riefenstahl?s onderneming....

Zij heeft die waarheid natuurlijk niet ontdekt. Toerin kende ze, toen hij TURKSIB

[p. 29]

draaide. John Grierson heeft ze op alle manieren, ook door de daad, verkondigd. En nog onlangs hebben Harry Watt en Cavalcanti in Engeland met NOORDZEE, heeft Pare Lorentz in Amerika met DE STROOM (The River) aangetoond, dat het mogelijk is een reportage zoo te dramatiseeren, dat de toeschouwer er ademloos bij zit

THE MARCH OF TIME heeft trouwens, waar het vertoond werd, groote belangstelling ontmoet; die bondige, leerzame beelddocumencatie omtrent actueele kwesties is zeer Amerikaansch georiënteerd, en vindt toch overal weerklank.

Voor de cultuurfilm staat het er dus wel wat beter voor dan ik hooger schreef. Na de vertooning van dergelijk werk hoort ge bij kinemabezoekers, die anders nooit diep over den eigen aard van de film hebben nagedacht, enkele uitingen in dezen trant: ‘Dàt zijn toch dingen, die alleen de film kan brengen’. ‘De rest is altijd maar 't zelfde; hier zien we eens wat anders, wat nieuws’. ‘Dat zijn werkelijk dingen van onzen tijd.’

Een weg werd gebaand. Niet alleen door Leni Riefenstahl, niet in de eerste plaats door de Duitschers; maar als in een triomfwagen is de Duitsche kineaste er met haar ‘Fest der Völker’ en ‘Fest der Schönheit’ voor 't eerst onder 't gejuich van de menigte over gereden. Laten degenen, die bekwaam zijn, nu zorgen, dat er geen gras tusschen de steenen groeit.

* * *

De vreeselijk-serieuze menschen, die in den grond van hun hart alles verachten, wat niet even streng en serieus is als zijzelf, spreken reeds met wrokkig genoegen van den teleurgang der speelfilm. Maar wij, die weten, dat het verhaal (laat het nu epos of stuiversroman heeten), het boeiend drama (laat het nu KING LEAR zijn of DE BROODDRAAGSTER), de speelfilm (weze het DE VERKLIKKER of een cowboy-avontuur) aan een onuitroeibaren drang in de volksziel beantwoordt, betreuren het diep, dat er geen krachtig, bloeiend, schoon werk op dit gebied wordt voortgebracht. Bij ontstentenis daarvan, laven de kinemabezoekers zich immers aan prulwerk en grove sensatie.

Hier en daar wordt een symptoom van herleving waargenomen. De kleurenfilm heeft nog weinig tot de hernieuwing bijgedragen. Of er van dien kant redding te verwachten is, blijft een open kwestie. Ik geloof, dat de redding eerder van begaafde menschen dan van nieuwe technieken zal komen.

* * *

In Vlaanderen hebben we zeer magere maanden beleefd. Storck heeft weinig kans gekregen om te filmen. De crisis in 't land dwingt de staatsdiensten en half-officieele instellingen, die de beste cliënten van Storck en Dekeukeleire zijn, tot bezuiniging. Hoe goed ze ook weten, dat de film een der beste middelen is om een levende band te leggen tusschen hen en ‘het publiek’ in binnen-en buitenland, hier staan we voor een geval van heirkracht. Door een samenloop van omstandigheden is Dekeukeleire er toch beter aan toe geweest dan zijn kunstbroeder. Hij is op den voorgrond getreden met een drietal mooie documentaires: HET VLAS, DE WOL, HET LEDER. En te Venetië heeft hij zelfs een medaille weggekaapt met een film, waarin hij menschentypen en motieven uit oud schilder-en beeldhouwwerk bij de hedendaagsche werkelijkheid vergeleek.

Het staat thans wel vast, dat die twee, Storck en Dekeukeleire, als cultuurfilmers gerust naast de goede buitenlanders mogen staan.

[p. 30]

Dekeukeleire's groote speelfilm (HET KWADE OOG) is mislukt en moest mislukken. Storck heeft nog geen kans gehad om zijn krachten op een speelfilm van eenige beteekenis te beproeven. Hij zou zeker iets goeds kunnen maken, indien hem de hulp van een begaafd scenarist werd toegezegd voor een onderwerp, waarmee hij zich vereenigen kon. Hij bezit immers den zin voor realisme en den beknopten filmstijl, waaraan de speelfilm behoefte heeft.

Voorloopig draait alleen Vanderheyden speelfilms. HAVENMUZIEK was vrij geslaagd als primitieve volksche comedie. Werd Jan te dier gelegenheid te zeer in de bloemetjes gezet? Of besteedde hij al zijn inspiratie aan dat gevalletje? DRIE FLINKE KERELS, zijn nieuw Antwerpsch blijspel, is zeker zijn minste film. Technisch heeft hij een beetje bijgeleerd, behalve voor de montage, die vreeselijk onbeholpen is. Hij had een aardig thema te pakken, waarvan zeker iets te maken viel.

Maar wat een stumperig draaiboek! Wat een smakelooze concoctie van operettegrappen, operette-liedjes, revuespel en overbodige openluchttooneeltjes, die er tusschengeplakt zijn zonder eenig oordeel, alleen om ‘filmisch’ te doen. In de meeste films wordt de waarschijnlijkheid op een harde proef gesteld, maar dan vaak in de groote lijnen. Voor het detail streeft men doorgaans naar een beetje levenswaarheid. Hier wordt in 't groot en in 't klein op de onnoozelheid van den toeschouwer beroep gedaan. Zooals men weet speelt DRIE FLINKE KERELS zich grootendeels op het redactiekantoor van een krant af. Maar het is een krant, waarvoor geen buitenlandsche telegrafische berichten, geen drukproeven, geen persen, geen zetterij, niets van al die banale dingen noodig zijn. De redacteurs hebben niet veel anders te doen dan te vrijen, er eentje te pakken en een liedje uit te galmen. - Weet Vanderheyden dan niet, dat de redactie van een dagblad wat anders vergt? Zeker weet hij het, maar hij schuift het besef van de werkelijkheid kloekmoedig op zij, om niet in last en onkosten te geraken. Die brave Vlamingen zullen het ook zoo wel slikken! - Ik vrees werkelijk, dat hij de intelligentie van het publiek wat te laag aanslaat. Op die manier zal hij eens een fameus blauwtje loopen. Mischien wel dezen keer.

* * *

In Noord-Nederland schijnt men weer een beetje op dreef te komen.

We houden ons hart vast als we aan het stoute experiment van den katholieken filmer Kees Strooband met zijn Vormsel-film denken. Strooband wil een speelfilm brengen, die heelemaal van de gewone formule afwijkt. Maar wanneer we zijn bewonderaars vol geestdrift van ‘symbolen’ en ‘gelijkloopende handelingen’ hooren spreken en den titel DE SPREKENDE SPIEGEL vernemen, zijn we maar half gerust. Mocht onze angst beschaamd worden!

Enkele vreemdelingen draaiden in Holland aantrekkelijke speelfilms. PYGMALION was wel de beste, MERIJNTJE GIJZEN kon er ook goed door. Nu vervaardigde Edmond T. Gréville de jubileumfilm VEERTIG JAAR, waarover met gematigden lof wordt gesproken, en Friedrich Zelnik (die in den stomfilmtijd met DIE WEBER de aandacht trok) verfilmde VADERTJE LANGBEEN, naar het tooneelstuk van Jaap van der Poll. Een dergelijke productie is niet onsympathiek; ze levert behoorlijke amusementsfilms op. Maar geen baanbrekend werk. En zoodra die vreemdelingen de kans zien in een grooter land werk te vinden (zooals Ludwig Berger in Frankrijk), laten ze Nederland in den steek, wat niemand hun kwalijk kan nemen.

[p. 31]

Van die menschen kunnen jonge Nederlanders misschien den stiel leeren. Met hen een nationale filmkunst willen opbouwen, is onbegonnen werk.

* * *

Aldus staan de zaken.

We kunnen gelukkig getuigen, dat de belangstelling voor de film als kunst en als cultuurfactor bij degenen, die ons filmleven op een hooger peil konden tillen - vooraanstaande Nederlanders, meer-ontwikkelde Vlamingen -, steeds toeneemt. Of ze nu hun taak zullen begrijpen en voor positief filmwerk de hand leenen, moeten we nog afwachten.

Wanneer we het zoover hebben gebracht, dat Vlamingen en Noord-Nederlanders naar goede nationale films gaan snakken, dan is de atmosfeer geschapen, waarin de Dietsche filmkust kan bloeien. Intusschen kunnen we met Argus-oogen naar filmtalent van eigen bodem speuren, en het naar best vermogen steunen, overal waar het zich doet gelden, al weze het nog zoo bescheiden of gebrekkig.

Br. MAXIMINUS
Illustratie voor ‘De Komst van het Monster’ door F.O. Dudley.