Volk. Jaargang 3

[p. 354]

Nieuwe boeken

Pierre van Valkenhoff: ‘De Gouden Tak’. Beschouwingen over menschen en boeken. - Maastricht, N.V. Leiter-Nijpels.

De naam van dezen essayist dook voor een paar jaren op in de Vlaamsche tijdschriften - ik meen te weten dat dit maandschrift hem in Vlaanderen introduceerde - onder allerlei bijdragen over belangrijke Nederlandsche figuren en verschijningen; en van eerstaf releveerde hij zich als een evenwichtig-denkend, belezen, met gave van oordeel en onderscheid en niet het minst met goeden smaak begaafd literatuur-historicus. Er zijn bij ons een haast niet te tellen critici en essayisten voorradig die met minder of meer gezag, kennis en bevoegdheid de dagelijks verschijnende literatuur volgen, en het standpunt der z.g. publieke opinie helpen bepalen tegenover het nieuwe werk; in de meeste gevallen is hun invloed en belang - tenzij misschien met het oog op den afzet van een boek - uiterst gering, omdat zij in den grond meer hun taak beschouwen vanuit het standpunt der gelegenheid- en beroepskritiek: dan vanuit dit der kultuurgeschiedenis, tot welk domein de literatuur in feite hoort. Dat Pierre van Valkenhoff den moed had om de aandacht van den haastigen, op sensatie, psychoanalyse en allernieuwste suksessen, op den roman van overmorgen afgestemden lezer, op te eischen voor figuren als Bredero en Revius, Staring. Huygens en Busken Huet, die sedert de Tachtigers tot het domein der ‘Literatuurhistorie ten gebruike van H.B.S. en Gymnasium’ verwezen zijn, pleit reeds op zichzelf voor zijn ernst en zin voor klassieke vorming. Bovendien is de behandeling dezer dichters in de hier verzamelde bijdragen totaal uit de sfeer en opvatting van het hooger bedoeld schoolboeken-standpunt gegroeid - men leze b.v. de uitvoerige en belangrijke bijdrage over den merkwaardigen predikant-dichter Jacob Revius - en blijft elke figuur voor den essayist een mensch en zijn werk een menschelijk dokument dat immer in betrekking staat tot het geestesleven van de jaren waarin het ontstond. Ook in zijn beschouwingen omtrent het oeuvre van tijdgenooten openbaart hij zich als een evenwichtig, onbevooroordeeld en met goeden smaak bedeeld kritikus, wiens oordeel zijn waarde ontleent aan den ernst waarmee hij tot het werk van den kunstenaar nadert, zijn eerlijkheid en zijn zin voor verhoudingen. Het is een boek voor de studiekamer. In een volgende bundel spreekt de kunstenaar, hoop ik, zoo luidt als de essayist; dan is hij op weg om voor Noord- en Zuidnederland den tot nog toe niet vervangen gids in onze fraaie letteren op te volgen die Professor Persijn zaliger voor Vlaanderen was.

E.V.

Drs. E. van Wessem: ‘Een Prince van Orangiën’. - Uitg. Het Spectrum. Utrecht, p. 212.

We krijgen hier het leven van den grooten Oranje, als centraal figuur in den heroïschen strijd der Nederlanders tegen Spanje.

Nieuw historisch materiaal brengt dit werk niet, het is een vulgarisatie-schrift (voetnota's ontbreken heelemaal). Het eenige nieuwe dat we hier vinden is, - en dit is ook de verdienste v.d. steller - dat hij de ons reeds bekende stof verwerkt heeft tot een nieuw frisch geheel.

Onder het sterke licht v.d. schijnwerper krijgt Oranje's politiek streven een scherp - soms al te scherp - en nauw afgeteekend relief.

[p. 355]

Oranje's droom - de losmaking der Nederlanden van Spanje en de vereeniging der 17 Provincies tot een zelfstandig politiek geheel, - met zijn klimmende en dalende kansen op welslagen!

De strijd van Oranje, ter verwezenlijking van die droom tegen de kleinheid van zijn tijd, tegen de religieuse geestesengheid, tegen merkantiele Zeelandsche- en Hollandsche zakenlui, die strijd wordt gedragen en haast uitsluitend gestuwd door Oranje's overzettelijk geloof en taaie wilssterkte.

Het plotse en zoo tragische einde van den Prins, - waarmee dit boek al even plots eindigt- stelde ook een einde aan de onmiddellijke verwezenlijking van Oranje's ideaal.

De slotzin waarmee schrijver dit werk besluit, lijkt ons al te simplistisch en gemakkelijk: ‘Had hij langer geleefd, was hij twintig jaar ouder geworden... nimmer zou de traditie van de Eénheid der Nederlanden... verloren zijn gegaan...’ Voorspellingen doen zijn zeer gevaarlijk en zeer onwetenschappelijk voor een historiucs.

Schrijver had o.i. als slot van dit werk, bij den dood van deze ‘nationale figuur’, in plaats van deze nietzeggende al te goedkoope bewering, wel eenige beschouwingen kunnen maken die ernstiger en meer beteekenisvol zijn.

Als een eerste kennismaking, kan dit werk ten zeerste worden aanbevolen aan al diegenen, die nog te weinig vertrouwd zijn met deze schoonste periode uit ons Dietschnationaal verleden.

Dr. G.S.