Volk. Jaargang 3

[p. 66]

Prisma

‘De Gemeenschap’ en het gebreveteerd-echte Vlaanderen.

-- ‘De Gemeenschap’ heeft haar Novembernummer aan Vlaanderen gewijd; aan het enig-echte, gegarandeerde Vlaandren. Van Duinkerken staat er borg voor dat er geen spraak van partijdigheid kan zijn; in ‘Het nieuwe Vlaanderen’, de inleiding, schrijft hij: ...‘zoo dreigde ook Vlaanderen partijdigheid van velen tegen velen te doen vergeten, hoe zwaar men gold, toen men te zamen belangloos was’, en verder: ‘De vraag is maar, of men durft te weten, waar men staat’.

Waar staan wij dus?

Volgens Aug. Van Cauwelaert staan we ‘In het Teeken der Vlaamsche Hoogdagen’. Vlaanderen, dat is Vermeylen, Van de Woestijne, Teirlinck en Toussaint Van Boelaere. Die allen, ook Tierlinck en Toussaint Van Boelaere ‘hebben steeds de verbondenhied vooropgesteld met de Vlaamsche volksgemeenschap en den Vlaamschen strijd voor bewustwording’. Dat wordt dan ter overweging gegeven aan ‘zekere elementen (die) voor het eerst de’ ‘volksverbondheid’ van den kunstenaar meenden ontdekt te hebben. ‘Maar dat is natuurlijk namaak, let goed op het merk ‘Hoogdagen’.

Verschaeve, zegt u! - Meent u werkelijk dat Verschaeve ‘de verbondenheid... enz.’ vooropstelde in zijn werk? Namaak, vriend, let op het merk...!

Verder vraagt André Demedts zich af waar we staan met ‘De jongste Vlaamsche Literatuur’. De echte, jongste Vlaamse literatuur is die van Demedts (maar dat staat in een nota van de redactie); Albe, Buckinx, Devree Verbeeck en Vercammen. Met een woord: ‘De Tijdstroom’, mijne heren, niets dan ‘De Tijdstroom’. Zij hebben het hard gehad; hun literaire geloofsbelijdenis ‘werd hen ten onrechte door de trouwe expressionisten en een deel niet begrijpende “politieke kunstenaars” voor een verraad der klerken aangerekend’. Maar dat geeft niets, zij zijn toch de jongeren.

Wie die trouwe expressionisten zijn? Dat is Wies Moens met zijn orgaan ‘Dietbrand’ (er werden juist zes woorden aan verspild!)

En wie die ‘niet begrijpende politieke kunstenaars’? Demedts schijnt ijskoud te beweren dat het de medewerkers van ‘Volk’ zijn, want ‘Volk’ ‘eischte dat de auteur zich als mensch en als schrijver in den actueelen strijd zou werpen’, ‘in de kleine toevallige twisten’ waar de ‘Tijdstroomers’ zich moeten buiten houden, ‘om ten allen tijde voor de orde en de waarheid partij te kiezen’.

Er moet zoiets als kwade trouw bestaan, die sommige mensen aanzet steeds dezelfde, herhaaldelijk weerlegde, onjuistheden tóch als klinkende munt te doen doorgaan. Nog een klein historisch détail: ‘Volk’ werd opgericht door enkele geestesverwanten van Moens ‘met de hulp van enkele jongeren, waaronder Vercnocke de meest bekende is’; (die ‘geestesverwanten’ en die ‘enkele jongeren’ zijn verder in een overzicht der jongste Vlaamse Literatuur oninteressant voor onze Noorderburen).

Dan is daar nog ‘De Waterkluis’, met een rijtje namen van mensen ‘die schijnen talent te bezitten’, maar er is vooral Decorte ‘overweldigende vitaliteit’, ‘ontstuimige rhythmen’...

Zo, daarmee is dat weer netjes afgewerkt; onthoud echter vooral de échte, jongste, Vlaamse literatuur!

Dan volgen bijdragen die dat alles illustreren, het geheel doet aan als een nummer van het vroegere ‘Forum’, met dit verschil, dat ‘De Gemeenschap’ tegen zulk een nummer zou ten strijde getrokken zijn. (Albert Kuyle moet in zijn vuist lachen!)

In een der novellen wordt een vruchtafdrijving genoemd ‘de normaliseering van den toestand der winkeljuffer’. De zo lang-gewenste erotiek is hier zeer hevig en overvloedig aanwezig... Dat is nu het laatste snufje bij de échte Vlaamse jongeren. ‘Ons past het den nuchteren waarheidsdrang van de nieuwe Vlamingen te eerbiedigen als voorbeeldig’, tekent Van Duinkerken daarbij aan.

K.V.

Een Hondekijn, hiet Cortois. -

In een Amsterdamsche krant verscheen een dezer dagen het bericht: ‘In het Belgisch plaatsje Montaigu wordt ieder jaar een processie gehouden, welke “Aux Chandelles” genoemd wordt’. In het laatste nummer van het kranige tijdschrift ‘Brabantia Nostra’ wijdt een der medewerkers het volgend gedicht aan dit kleinhollandsch inzicht in het wezen van Vlaanderen:

[p. 67]

 

Er ligt een dorp in Demerland

 

Daar gaan we heen mee kap en keuvel,

 

't Heet Montaigu in Amsterdam

 

In Brabant heet het Scherpenheuvel.

 

 

 

De Fé weet van de keerskens van

 

Dees beevert wonder te vertellen,

 

En 't volk, dà kent er veerskens van;

 

In Holland heet het aux chandelles.

 

 

 

Daar zijn z' in 't Fransch zodanig fel

 

Beslagen dà ze 't Vlaams ontwennen,

 

En nog geen Brussel uit Bruxelles

 

En geen Renaix uit Ronse kennen.

 

 

 

Zo zwanste 't hondeken Cortois

 

't Geduld van Nobel's hof aan Spaanders,

 

Het klapte voor en na Fransoois

 

En 't kwam nochtans maar uit de Vlaanders.

 

 

 

KEYE.

Bedenkingen post factum bij de ‘Hoogdagen der Vlaamsche Letteren’. -

Er is in de pers allerlei te doen geweest over deze Hoogdagen, waarbij vooral opvallend was de zorg om de susceptibiliteit der inrichters niet te kwetsen door het vrij uitspreken van de meening die men tijdens en na de Zondag-plechtigheden overal vernam in de middens der sympathiseerende deelnemers zoowel als in deze der letterkundigen zelf. Niet zonder eenig leedvermaak hebben sommigen bij zich zelf de bedenking gemaakt dat bij het inrichtend comité, daartoe stilzwijgend gevolmachtigd door de ‘Vereeniging van Letterkundigen’, de lofwaardige gedachte voorop stond, het kontakt te herstellen tusschen kunstenaar en publiek - tusschen kunstenaar en volk zouden wij zeggen - welke sympathieke bedoeling noodzakelijk als vertrekpunt veronderstelt, dat dit kontakt dus momenteel feitelijk verbroken is, een meening welke in den loop van ons tweejarig bestaan van ‘Volk’ herhaaldelijk vooropgezet hebben, en welk herstel dit maandschrift als ik me niet vergis bij zijn stichting als grondgedachte voorop stelde. Welke verklaring destijds op een haast algemeen hoongelach onthaald werd, niet het minst in de kringen welke door de organisators dezer Hoogdagen in hoofdzaak ver- tegenwoordigd zijn. Wie de namen las onder de prospecti en de persmededeelingen dezer letterdagen, heeft zich, met alle eerbied voor het prestigieuze karakter dat men dit letterkundig congres wilde geven en met waardeering voor de enorme som aan velerlei arbeid en moeite welke de organisatie ervan opeischte, een oogenblik afgevraagd of hier een parodie dan wel een ernstige poging tot kontaktname met ‘het volk’ bedoeld werd. Wie in Brussel woont heeft sedert onheuglijke tijden de illuzie dat hij gansch het land vertegenwoordigt; niemand in Vlaanderen pleegt zich aan dezen waan ernstig te storen, doch wanneer men deze ukaze transponeert op het terrein der literatuur, en meteen bedenkt welke de rol op het aandeel is der letterkundige groep die men in Vlaanderen ‘de Brusselsche’ pleegt te noemen, en bijgevolg als ‘de quasi-officieele’ letterkunde beschouwt, in de ontwikkeling der volksche idee in de Nederlandsche literatuur, - dan wordt het even een andere kwestie. Er zijn er die zich ergeren aan het feit dat sommigen dezer heeren via de quasi-maçonnieke ‘Pen-club’ tegenover binnen- en buitenland den hoogen toon en het beslissend woord voeren over onze literatuur; men kan met een goedmoedigen glimlach kennis nemen van het feit dat zij eveneens beschikken over de ruimte welke in de voornaamste binnenlandsche periodieken gewijd zijn aan litteraire kritiek en vrijwel uitsluitend over de Noordnederlandsche pers, en zich aldus gerechtigd achten den staf te breken over onze literatuur, ook ten overstaan der officieele en half-officieele bekroningen- en prijzen-uitreikende instaties en jury's; men kan met een klein tikje leedvermaak vernemen dat het werk van sommigen dezer officieele auteurs, ondanks het exuberante enthousiasme der officieele pers, bij het publiek (we zeggen niet eens: bij het volk!) doorloopend een onthaal geniet dat beneden het vriespunt staat, tot ontsteltenis der Nederlandsche uitgevers die onbekend zijn met de finesses der Vlaamsche toestanden op dit terrein, met het gevolg dat een ‘niet onaanzienlijk aantal exemplaren’ van de werken dezer heeren ofwel blijven verjaren in de magazijnen der uitgeverijen, ofwel op providentieele wijze aangekocht worden door het Ministerie van Schoone Kunsten, bij wijze van ‘aanmoediging der Schoone Letteren’, en in deze hoedanigheid ter beschikking gesteld der Openbare Boekerijen. Daar nu de belangstelling dezer inrichtingen die in feite de schakel vormen tusschen het naar wezenlijke kuituur dorstend volk en den auteur, praktisch minder dan miniem is voor dit soort werken, kan men zich, aan de hand van een minimale dosis fantasie, veilig indenken met welk soort boeken de zolders en magazijnen van gezegd ministerie gestoffeerd zijn.

Aan de hand van deze gegevens, kon een

[p. 68]

kind wel voorspellen in welken geest de Hoogdagen der Vlaamsche Letteren hun beslag zouden krijgen. De Vlaamsch bladen hebben geprotesteerd tegen de tweetalige ontvangst der ééntalige Nederlandsche schoolkinderen te Brussel; ze hebben geprotesteerd tegen het feit dat de uitvoering in het Paleis voor Schoone Kunsten door het Nationaal Orkest niet geleid werd door een der uitstekende Vlaamschvoelende dirigenten die Vlaanderen telt; tegen de aanmatigende rede van Jules Romains die taktsgewijze tegenover een buitenlandsch publiek zich de moeite wel had kunnen besparen de politiek te mengen in de behandeling van het probleem der al of niet absolute vrijheid van den kunstenaar, vooral ten overstaan van de toevallige afwezigheid van den Italiaanschen spreker en de correctheid van den Duitschen uitgenoodigde; kortom, tegen heel de Brusselsche atmosfeer waarvan deze dagen doortrokken waren. Zij had best daarbij nog kunnen protesteeren tegen een dozijn andere feiten, bijvoorbeeld dat geen enkele zaalwachter, programmaverkoopster en deurwaarder beliefde Nederlandsch te spreken of te verstaan dien dag (het argument dat het betrokken personeel Nederlandsch-onkundig is gaat niet op; we herinneren ons dat destijds bij de opvoeringen van het Vlaamsche Volkstooneel, en nog onlangs, tijdens het bal door de V.T.B. georganiseerd op den avond der Vlaamschnationale Zangfeesten, gansch het personeel wél Nederlandsch kende), tegen dezelfde Nederlandsch-onkundigheid der tafeldiensters in de bovenzalen en... de sousterrains van den ‘Bon Marché’ waarin het z.g. Hoogdagmaal opgediend werd, alsmede tegen het inrichten van dit maal in een der meest franskiljonsche volksvreemde kapitalistische grootbedrijven van Brussel, die bijvoorbeeld naar aanleiding van de laatste Fraternellenbetooging tegen amnestie de Fransche vlag heesch om haar solidariteit te betuigen met de Brusselsche anti-Vlaamsche machten; tegen de opvoering van Teirlinck's ‘Ekster op de Galg’, waarvan Vlaamsche en buitenlandsche toeschouwers tot hun verbazing kennis namen als van het ‘voor het moderne Vlaanderen representatieve tooneel’; een stuk dat ons tooneelkundig gesproken terugbracht tot het vooroorlogsch praat-tooneel in Holland, uit oogpunt van regie een sprong terug maakte tot de quasi-expressionistische experimenten van Renaat Verheyen, en op moreel gebied geen haar beter was dan een vroeger tooneelstuk van denzelfden auteur, hetwelk Mamix Gysen destijds in een kritiek in het weekblad ‘Het Vlaamsche Land’ een ‘hoerenrevue’ noemde.