Volk. Jaargang 2

[p. 335]

K. Vertommen: Dietse dichtkunst (vervolg)

In de reeks ‘De bladen voor de poëzie’ wordt het April-nummer aan ‘Vlaamsche Expressionisten’ gewijd. Daarin komt een vers voor van Brunclair, Burssens, Gijsen, Moens, Mussche, Van den Oever, van Ostayen en Verbruggen.

De inleider, René Verbeeck, verantwoordt zijn keuze, die niet zozeer representatief bedoelde te zijn, maar vooral aan ‘de intensiteit van den lyrischen scheppingsdrang in een (vaak nieuwen) steeds adekwaten vorm’ de voorkeur geeft. Dit standpunt is subjectief en ecclectisch en bevestigt wat we over dit periodiek hoger schreven.

‘Een Gevangene zingt...’ van Gabriëlle Demedts vormt het Meinummer dezer Bladen voor de Poëzie. Een tere ziel, vrouwelijk-gevoelig, een beetje hulpeloos tegenover het leven, vol verwachting en met een lichtelijk gekoesterde melancholie, vraagt hier de meevoelende aandacht van het lezend publiek. Het eerste vers heet: Rustig Lied.

Onder het raam, in de aarde, die sporen
die me dierbaar zijn.
Toen hij kwam, wie zond hem weg? Ik zond hem weg;
het deed geen pijn.

Het deed geen pijn; maar iets is verdwenen
of dood in mij;
mijn gedachten staan als soldaten gehoorzaam,
in rechte rij.

Op een nacht valt de sneeuw,
maakt de aarde wit, maakt de aarde rein.
De randen van mijn oog en doen pijn;
het komt door de slaap, het komt door de sneeuw,
het komt door die sporen
die niet te vinden meer zijn.

Van dit lied gaat een bekoring uit die men niet zo vlug vergeet. Dat zoete zelfbedrog van iemand die zichzelf wijsmaakt ‘het deed geen pijn’, en dat gedurig herhaalt, terwijl het hele gemoed zich pijnlijk aan het verleden vastzuigt, is een niet alledaags en toch diep-menselijk poëtisch motief. Dit is dan ook een zeer mooi vers, en van de zeven andere die in deze plaquette opgenomen werden bereikt geen enkel die diepgang.

De vorm is niet zelden houterig en men stoort zich gedurig aan dingen als:

‘... maar 't is niet dat wat ik verwacht,
wat ik verwacht is meer dan dat’.

of nog:

‘... daarop een blik door een nevel van tranen
vergelijkend en moeizaam gericht’.

maar wie een vers kan schrijven als dat ‘Rustig Lied’ heeft zeker talent en een rijk gemoed.

* * *

[p. 336]

Dat kan men niet even stellig getuigen van de ‘Zieleblommekens’ die Mirda Neixkens gebundeld heeft. Het gemoed van deze ‘jonge dichteres’ kan even rijk zijn, maar deze pseudo-Gezelliaanse rijmpjes geven ons geen voldoende bewijs van talent. Louisa Duykers bewijst deze ‘jonge dichteres’ een slechten dienst door deze verzen in een inleiding te bestempelen als ‘mooi, zangerig en goed gerhythmeerd’; de inleidster voelt trouwens genoeg dat het met deze verzen niet alles is en tracht de mogelijke kritiek af te leiden: ‘grootsche poëzie is er in dit boekje misschien niet te vinden, maar wel de echo van een fijn besnaarde meisjesziel’.

Niemand zal het edele van de gevoelens en gedachten die in dit boekje uitgedrukt zijn betwisten, maar op stuk van de vorm is alles nog te doen:

En 'k voelde dat ik op den boord

van stijlen (sic) afgrond sta,

en ied're stap ik wijfelend (resic)

en onstandvastig ga...

O Heer! reik me dan uw hand

langs dien gevarenrand!

Taal, stijl en vorm zijn niet alles in poëzie, maar ze worden verondersteld eer we verder praten.

* * *

Tenslotte krijgen we het zeer gave bundeltje van Gery Helderenberg: ‘Doodendans’. Het is echt jammer dat er geen Dietse Hans Holbein bij te pas gekomen is om deze prentjes uit te beelden met plastische middelen en zo het emblemata-genre op gezonde basis weer in ere te herstellen.

Ik weet niet of Lee Masters' gedichtenbundel ‘Dooden van Spoon River’ deze verzen heeft beïnvloed, maar een ding staat vast dat ze in even strakke stijl gehouden zijn en dat ze vormzeker en afgewerkt zijn. De dood heeft een ander uitzicht voor ‘het Kind’ en ‘de Eenzame’, ‘de Lasteraar’ en ‘de Dilettant’, ‘de Boer’ en ‘de Scepticus’ en zoveel anderen, maar nergens treedt ze prekerig of luguber op, wèl dramatisch en pakkend, nooit melodramatisch.

Het Kind.

Ik ving u, kind, zooals aan een vijverboord
gijzelf een kleurige vlinder zijt nageloopen.
Op een teekenblad lagen zijn vleugeltjes open:
met een speldeprik hadt gij zijn hart doorboord.

Gij riept uw makkertjes, trotsch op uw vangst,
Een raakte de vlinder... en 't stofgoud van 't leven
bleef als een vlek aan zijn vingertjes kleven.
De feërie verdween. Gij schrokt op van angst.

In mijn net gevangen werdt gij neergeleid
tusschen rozen, roerloos, op sneeuwwit linnen.
Uw lijfje valt tot stof. Maar voor 't eeuwig Beginnen
heeft mijn prik uw ziel bevrijd.

Het is onbegonnen werk aanhalingen te doen; al deze prentjes, op een paar na, zijn even sterk van vizie en mooi van zegging in een klare, glas-heldere, doorzichtige taal.