Volk. Jaargang 2

[p. 330]

J.G.R. van Dijck, ir.: Programma-problemen in den Vlaamschen omroep

Elders hebben wij reeds herhaaldelijk gewezen op de ellende der programma's welke zoowel door den Nationalen omroep als door de meeste der Omroepvereenigingen worden uitgezonden.

Door de locale privaat-zenders is van in den beginne de anti-cultuur-daad gesteld geworden: de programma's uitsluitend naar den smaak (!?) der luisteraars samen te stellen, en nu zien wij ook meer en meer die demagogische methode, langs de partijpolitieke omroepvereenigingen om, in het Nationaal Instituut van Omroep overwaaien. En de man van de straat, zonder eenige cultureele vorming, die zich tot voor kort nog voor zijn ontspanningsmomenten vergenoegde met het eenvoudige vermaak dat hem straat en herberg en sportplein leverde, die spreekt nu het groote woord. En het peil dier amusements uitzendingen kunt U gemakkelijk meten door die vele uurtjes te beluisteren welke door N.I.R. en omroepvereenigingen (ook door K.V.R.O.) worden gewijd aan ‘plaatjes door luisteraars gevraagd’; de ontzenuwende ‘Tino Rossi en Lucienne Boyer-manieën’ vieren er hoogtij terwijl door de programmaleiders den draak wordt gestoken met de noodkreten van een Hullebroeck en Prof. Van der Meuren, waarin gewezen wordt op het ellendig-kleine procent werk van eigen bodem, dat in de huidige programma's wordt opgenomen. De intellectueele luisteraar, die uit de kleine wereld van zijn eigen ‘ik’, van zijn eigen smaak en wenschen, wil opgaan in de enorme cultuurwereld der volksgemeenschap, verlangt dat de omroep de weerspiegeling, weze van alles wat het leven van ons volk uitmaakt; hij verlangt actueele uitzendingen welke hem met alle volksuitingen, feesten evengoed als weeën, doet meeleven; hij verlangt uitbreiding van zijn kennis en van zijn gedachtenwereld in 't algemeen; hij verlangt de cultureele stroomingen te kennen en ingevoerd te worden tot de door hem niet altijd gekende cultuurschatten, welke in en buiten het volk bestaan... hij verlangt vooraanstaande cultuurmenschen voor de microfoon te hooren, die deze schatten uitwerkten of ordenden, om aldus dieper het wezen van het eigen volk te doorleven De echte luisteraar verlangt in den omroep een vriend te vinden die hem over de uren van geestelijke of physieke depressie van zijn arbeid heen, ontspanning en vreugde brengt, verheffende, opvoedende ontspanning, geen

[p. 331]

platheden, geen laag bij de grondsche driften-ontboezeming, waarbij hij zijn kinderen uit de luister-sfeer zou wenschen.

Daardoor bakent de ernstige luisteraar het groot programmagebied van den omroep af: de omroep moet het kernachtig woord waar maken dat de Duitschers in reuzenletters boven hun Berlijnsche Funkhaus hebben geplaatst: ‘Rundfunk heist Miterleben’ Omroep is meeleven, meeleven van iederen luisteraar met heel de volksgemeenschap, en mede ook met wat andere volken aan degelijke opvoedende ontspanning, aan actualiteit, aan kunst en wetenschap, aan wereldbeschouwende ideeën... in den ether brengen.

Vandaar de noodzakelijke indeeling van het programmagebied in vijf afdeelingen:

1)	Onderhoudende uitzendingen: ontspanning.
2)	Actueele uitzendingen: nieuwsberichten - tijdsein - beurs en marktberichten - reportages - tijdingen over het kunstleven van den dag.
3)	Kunstprogramma's: hoogtepunten uit muziek en letterkunde, besprekingen omtrent de beeldende kunsten, welke echter alle dienen aangepast aan een doorsnee-ontwikkelingspeil, en waarbij niet mag worden vergeten, dat eene zakelijke klare inleiding vooraf, de luisteraars ‘in staat van genade’ moet brengen.
4)	Opvoeding - onderwijs en wetenschap: kinder- en jeugduurtjes, schoolradio-kronieken - leerzame voordrachten welke tot hoogstens 10 minuten zouden moeten worden beperkt.
5)	Volk - Staat en Wereldbeschouwing: volksuurtjes en nationale uitzendingen - folkloristische uitzendingen - godsdienstige uitzendingen - objectieve uiteenzettingen omtrent wijsgeerige strekkingen, enz. Op deze vijf afdeelingen, zooals zij daar klaar omlijnd voor den luisteraar staan, moet heel het omroepprogramma worden opgebouwd: geen ontelbare afdeelingen meer! Alleen verantwoordelijke specialisten op ieder dezer vijf gebieden, zouden ten dienste van iederen omroep moeten staan om regelmatig modelprogramma's voor ieder dezer afdeelingen uit te werken.

Doch die wenschelijkheid wordt natuuurlijk het hoofd ingedrukt bij een Omroep als de Belgische, waar nooit de rechte man op de rechte plaats wordt gezet, doch waar de verantwoordelijke bestuursplaatsen op partijpolitieken grondslag worden verdeeld, zonder rekening te houden met bevoegdheden! Doch er zal een tijd komen dat het Vlaamsche Volk het moe wordt zijn heele wezen en gemeenschap te laten versplinteren door die verkalkte volksgenooten die onze volksbelangen in den N.I.R.-beheerraad voortdurend verraden. Nu nog kunnen zij zich dekken

[p. 332]

door den schijnmantel van Katholiek en Vlaamsch tegenover een deel van het Volk, dat zij door het voldoen van zijn laagste wenschen trachten te paaien. Maar eens komt de dag der vergelding en dan zal hunne goedzakkige lamheid worden gemeten met de enorme verantwoordelijkheid welke zij tegenover hun volk op hunne schouders hadden geladen... niet om dat volk te dienen, maar om te spelen in het licht van persoonlijke verdiensten en profijten!

Voor de uitwerking der vijf aangehaalde programma-afdeelingen dienen volgende hoofdbeginselen ten gronde gelegd, welke ieder in 't bijzonder in een dier afdeelingen zal tot uiting komen, maar welke gezamenlijk alle afdeelingen moeten beheerschen:

a)	het eerste grondbeginsel is onderhoudend zijn, dit vereischt voor alle afdeelingen, buiten deze welke ter ontspanning dient, dat de programma's onder levendigen vorm moeten worden voorgebracht.
b)	de uitzendingen moeten actueel zijn, eigenschap welke hoofdzakelijk in de tweede afdeeling tot uiting komt, maar welke evenmin in de andere, b.v. in de kunst-afdeeling mag genegeerd worden.
c)	alle uitzendingen moeten een opvoedend karakter bezitten: zelfs de ontspanningsprogramma's mogen den smaak der luisteraars voor het schoone, voor het ware en voor het goede, zegge: het moreel-goede, niet vervagen noch kwetsen.
d)	geene der uitzendingen mag noch tegen het wezen van het volk, noch tegen zijn taal, noch tegen de ekonomische en cultureele belangen der gemeenschap, noch tegen de eerlijke overtuiging van andere volken, waarmee wij in cultuurgemeenschap leven, ingaan.

Wij zouden nu de programma's onzer nationale zenders en deze der omroepvereenigingen vooral, aan deze hoofdbeginselen kunnen toetsen en het algemeen besluit van dat kritisch onderzoek zou sprekend negatief zijn voor het beleid zelfs van een K.V.R.O. die zoo hoog meent te mogen oploopen met wat zij voor het Vlaamsche Volk hebben gedaan (lees: misdaan!).

Eenieder die over de omroep-programma's een algemeenen kijk heeft, moet met ons bekennen dat slechts in de programma's van Vlanara b.v. een duidelijke cultuurlijn valt waar te nemen, terwijl al het andere treurig-demagogisch en leiding-loos hoogstaand door elkaar, geheel ordeloos aandoet.

De kunst heeft een bijzondere taak te vervullen in den opbouw der nieuw-tijdsche beschaving: doch de kunst moet daartoe deel uitmaken van het leven en niet louter het leven uitbeelden. Wanneer men kunst van uit een ongenaakbare hoogte aan het volk toewerpt, of, andere

[p. 333]

extremiteit: kunst, of wat men als dusdanig wil doen doorgaan, als louter amusementsartikel wil doen gelden, dat niet het minste verband houdt met wezen en zieleleven der volksgemeenschap, dan vulgariseert men slechts ongezond knoeiwerk! Steeds maar trachten uit te visschen wat de luisteraar het liefst beluistert, en zijne kunstprogramma's uit de hoogte neerhalen en vervangen door ‘wat het volk vraagt’ is, zooals de heer Van der Hallen zoo precies zegt, een zonde zoowel tegenover ons Dietsche volkswezen, als van christelijk en zedelijk standpunt uit beschouwd!

En ten andere wanneer men van dit standpunt uit vertrekt zou het een onmogelijke taak zijn voor de programmaleiders om aan iedereen voldoening te schenken en rekening te houden met de dringende wenschen der beluisteraars, waarvan in feite de smaak, door overmatige prikkeling, vervaagd en verwend is!

Dat de Amerikanen, als zakenlui, die van hun omroep ook niet méér dan een ‘zaak’ hebben willen maken, zich om dergelijke smaakvragen bekommeren, en het feit dat onze private locale zenders voor den cultureelen rol van hun programma's ook niet meer eerbied hebben als een marktjoodje voor alles wat buiten zijn persoonlijke belangetjes leeft, wijst voldoende op de bekrompenheid van hun individualistische opvattingen, doch dat strijdt nu eenmaal ook voluit met de volksverbonden overtuiging welke, God zij dank, langs de intellectueelen om, stilaan ons heele Vlaamsche Volk doorzenuwt. Voor de kwantitatieve en kwalificatieve bepaling der omroep-programma's moet niet de individueele smaak van den luisteraar ten grondslag liggen, maar de sociologische structuur der luisteraarsgemeenschap en de daarnaar gesneden overtuiging dat de omroep, zelfs in zijn ontspanningsmomenten nog een opvoedende rol te vervullen heeft.

Wij moeten instudeeren: hoe de luisteraars over het grondgebied verdeeld zitten, en in welke voorwaarden zij den eigen zender kunnen ontvangen.

Wanneer wij het psychische en sociale karakter van den luisteraar willen onderzoeken, moeten wij rekening houden met de indeeling der luisteraarsgemeenschap volgens hunne bedrijvigheid en met het midden waarin zij leven, want het natuurlijk midden waarin de luisteraar zich ontwikkelt, waarin hij zijn physische zoowel als intellectueele en moreele vorming ondergaat, is niet hetzelfde voor heel de

[p. 334]

gemeenschap: op den buiten richt de omroep zich vooral tot luisteraars, waarvan het intellectueele leven slechts bij rare uitzonderingen een hoogere gedachtenvlucht neemt, en de belangstelling wordt er vooral gevormd door nieuwstijdingen van algemeen belang, en door onderwerpen welke direkt verband houden met de economie van hun gewoon dagelijksch leven.

Een betere gesteldheid vindt de omroep in de steden. Hier doet de snellere communicatieve verbreiding van ideeën en smaak, een zekere intellectueele wedijver ontstaan, welke de esthetische zin verscherpt en de geestelijke beweeglijkheid der massa vergroot.

Doch niet die regionale studie alleen moet het noodige opvoedkundige peil der programma's doen doseeren, ook moet nog rekening worden gehouden met den ouderdom der luisteraars!...

Het is begrijpelijk dat de programmaleiders van nationalen omroep en omroepvereenigingen, voor deze studie even de schouders ophalen en tegelijk hun verantwoordelijkheidsgevoel tegenover hun volk en hunne persoonlijke overtuiging in een hoekje duwen, om zich met een dolce-far-niente gebaar en zelfbewonderend in hun bestuurszetel te nestelen met de alles verdoovende verklaring: ‘ieder vindt het goed’! om dan weer in verontwaardiging los te barsten over de stoutheid welke wij bedreven om, hen als leiders van een gemandateerd(!) organisme in hun doening te hebben durven becritiseeren!...

Doch wij herhalen het, en zullen het desnoods van op de daken uitschreeuwen voor ons volk: dat de verhoudingen en toestanden welke die katholieke gemandateerden in het N.I.R. en in hun eigen K.V.R.O. dulden, om politieke en persoonlijke belangetjes te dienen, voor de meeste volksgenooten een voortdurend euvel daarstellen, dat voor ons ruim en ruim zoo tergend als b.v. de taaltoestanden in het leger, en dit des te meer, omdat hier de toestand geschapen en bezegeld wordt, door ontwortelden uit eigen volk, die onder de motto's van ‘Katholiek’ en ‘Vlaamsch’ komen aanspraak maken op ons geld, op onze sympathie en op onze daadkracht, en ten slotte, (buiten enkele kleine uitzonderingen, waarmede zij hemel en aarde tot dankbaarheid zouden willen overhalen) over heel de lijn, volksontbindend en ontzedelijkend werk verrichten!