Volk. Jaargang 2

[p. 181]

[Nummer 6]

Ernest van der Hallen: Semana Santa te Sevilla

Het was eergisteren Palmenzondag, en nu leiden alle treinen van Andaloesië naar Sevilla. Haast in elk dorp trekken de boetprocessies 's avonds door de straten, maar in Sevilla beginnen deze ommegangen van in den vroegen morgen en verdwijnen ze pas in den laten nacht in een of andere schemerige kerk; de klokken zwaaien in de drie en veertig torens en wierook walmt om eiken straathoek. Alle bedrijven liggen stil en de aandacht van de gansche stad is geconcentreerd op het probleem: het maximum rendement te halen uit de massa die deze dagen Sevilla stormenderhand heeft ingenomen. De toerist wordt hier op Spaansche manier, dat wil zeggen: brutaal en openlijk, gepluimd en gestroopt. En, eerlijk gezegd: hij verdient het.

Hier in Sevilla onderga ik voor den eersten keer sinds mijn maandenlange reis een zeer bourgeois verlangen naar mijn eigen bed en slaapkamer. Dank zij de gezamenlijke bemoeiingen van vier politieagenten, een half dozijn hotelportiers, een huurkoetsier en de sekretaris van het plaatselijk Iamento del Turismo, heb ik ten slotte onderdak gevonden in een oud Moorsch huis, dat opgetrokken is rond een binnenkoer en zich pompeus aandient als ‘Pension Real’ - koninklijk pension. Het dubbel voordeel van dit hotel is, dat het in het centrum der stad ligt en voor de ingewijden dag en nacht het binnen komen mogelijk maakt, zonder hulp van sleutel of portier; dit laatste is in de oogen der vluggetongde hospita een voldoende tegenwicht voor de onzindelijke kamer die ik overigens nog moet deelen met een militair piloot; voor de zelfs naar Spaansche begrippen ongenietbare kokerijen welke in de keuken gestoofd worden en het driedubbele bedrag van het pensiongeld. Maar ik mag van geluk

[p. 182]

spreken, dat mij het lot gespaard blijft van de vele honderden die deze week 's nachts in de open lucht moeten slapen.

Wie binst de Semana Santa naar Sevilla reist zou meenen, afgaande op de affiches in de kerken en de toerisme-bureau's, dat gansch de stad zich deze dagen teruggetrokken heeft in de sombere rouwstemming, waarvan men vermoedt, dat ze het noodzakelijk décor uitmaakt voor boetprocessies’ Inderdaad zijn de miserere's en het gegalm der klokken hier geen oogenblik uit de lucht, doch elk spoor van boete en zondebesef is hier eigenlijk ver. Sevilla heeft zich getooid om de vreemde kijkers naar de penitenten gul en royaal te ontvangen; boven de smalle straten zijn horizontaal witte velum's gespannen tegen den harden gloed der zon, die hier al tropische allures krijgt; de huizen zijn versierd met wimpels en de koffiehuizen hebben hun tarieven verdubbeld. In de ontzaglijke ruimte der schemerige kathedraal krijgt de reeks plechtigheden der Semana Santa op dezen Woensdagmorgen, een naar Spaansche begrippen pompeus en grandioos begin: bij het einde van het Passieverhaal binst de hoogmis donderen plots drie, vier kanonschoten door de kerk; het ontzaglijke witte doek, dat het hoogkoor van de kerk scheidt, scheurt van onder naar boven in twee, terwijl de donkere galm uitrolt in de schemering der hooge gewelven; een bedelaar die achter een kolom te snorken ligt, wordt er plots wakker bij en wreekt zich over dit ontijdig wekken met een omstandig gerek van armen en beenen en een luidruchtig gegeeuw en geknor. Na dit theatraal moment heeft de Heilige Mis verder voor de aanwezigen blijkbaar nog weinig zin: eer de priester de Offerande begint is de kerk leeg.

Buiten schrijden de processies aan onder den harden witten gloed der zon. Onafgebroken gaat de gang der schreiende madonna's in hun fluweelen mantels onder de baldakijnen van zilver en brokaat; de levensgroote kalvarie-scènes en avondmaal-groepen wiegen met starre gebaren voorbij tusschen de armdikke kaarsen en de bergen zilveren ornamenten, vazen en kandelaars, waarmee de burgers voor deze gelegenheid de beelden van hun broederschap gesierd hebben. De lange reien van de leden der confrerieën, met hun kleurige kleeren, hun zwierige mantels, hun hooge puntkappen en gezichtsluiers, volgen de beelden met toortsen en kaarsen, maar er is geen spoor van miserere-stemming aan te merken; bij eiken stilstand gaan de grappen over en weer en uit de posada's worden de wijnbekers gereikt naar de dorstige dragers en de muzikanten. Het is alles bijeen een kleurig, karnavalesk en theatraal vertoon van roode, witte, oranje, gele en groene kostumes, in licht katoen en glanzend satijn, die slechts een zeer verre evocatie wekken

[p. 183]

aan de zware ruwe pijen en boetekieeren die in het zeventiend' eeuwsche Spanje en in Vlaanderen dit bonte spel van boete en vreugde zin en beteekenis gaven. Ik heb er een vaag vermoeden van dat bij de toelating om vanaf dit jaar de processies opnieuw vrijgeleide te gunnen, hoofdzakelijk de overwegingen over het drukke vreemdelingenbezoek, de honoraria der filmjournaals en de requesten der spoorwegmaatschappijen den doorslag gegeven hebben. Vluchtig herinner ik me hoe in mijn verre vaderland dezelfde boeteprocessies de straten van Veume doortrekken, echter met wezenlijke penitenten, die blootvoets en in werkelijke boetepijen den last van hun onzaglijke kruisen sleepen; vrouwen, mannen, priesters, onbekenden voor ieder en voor elkaar. Het kan overigens den aandachtigen kijker niet verborgen blijven, dat de kruisen hier een opera-achtig vertoon zijn van samengevoegde dunne plankjes, die het gewicht van het foltertuig herleiden tot een half dozijn ponden. De strakke glimlach der gepolychromeerde beelden en de pijnlijke schreikramp der madonna's is nog dezelfde als driehonderd jaar terug, doch de dragers rooken nonchalant hun sigaretten bij elken stilstand, en de penitenten weten gezellige moppen achter hun gezichtsluiers. Op de hoeken der straten en op de balkons der heerenhuizen staan de zangers der ‘flamenco's’, oude liederen van voor-polyfonische Vlaamsche komponisten, waarvan de herinnering aan hun nationaliteit nog in deze naam voortleeft. Telkens als een beeld voorbij gedragen wordt zingen zij hun kantieken, die een verre evocatie wekken aan oude mozaraabsche melodieën; het geroezemoes der menigte valt er een oogenblik voor stil, de stoet maakt halt, en de zanger krijgt de ovaties te deelen met de mooist getooide madonna. De mannen ontblooten het hoofd en werpen kushandjes naar de beelden; de vrouwen slaan een kruis en kussen daarna naar Moorsche gewoonte den duim hunner rechterhand. Ze volgen lawaaierig en blijmoedig den stoet en verdedigen luidruchtig hun voorkeur voor het best versierde beeld, voor de kleurigste kostumen der hermandad's, voor den meest pathetischen zanger. De straten krioelen van het volk; er is muziek en in de kleine calle's klepperen de castagnetten de maat der Sévillane; het is Semana Santa, maar het mag daarom wel kermis wezen in Sevilla. De namiddag brandt heet over de stad, de schemering treedt aan in goud en oranje, de avond groeit blauw en diep over de met velum's bespannen straten, maar de pasos gaan zonder onderbreking hun eindeloozen weg. De fluweelen mantels glanzen in het licht der kaarsen, het zilver der baldakijnen en het brokaatwerk glinstert, bazuinen worden gestoken en de trommen markeeren den gestrekten pas. Het mag laat worden, het mag weldra nacht zijn,

[p. 184]

het is immers maar ééns per jaar Semana Santa, de dagen van boete en vreugde. Kristus valt voor den zeven en twintigsten keer met een theatraal gebaar onder Zijn kruis, de straten zien grijs van den rook der wierookpotten, de voeten verliezen hun vastheid op het plaveisel wegens het was dat van de kaarsen gedruppeld is. De penitenten hebben hun hooge puntkappen achteruitgeschoven en de sluiers weggeplooid van voor hun gezicht, wegens de warmte, maar de processies gaan ononderbroken hun sloomen gang. Langs de stoepen verdringen zich de massa's en de koffiebars hebben het druk onder de glanzende kroonluchters; van de hooge tuinen van het Alcazar en van de patio der kathedraal met haar honderden bloezemende oranjeboomen drijft een fijne prikkelende geur over de avondlijke stad; een geur van koel water uit de fonteinen in de binnenkoeren der maureske huizen, een geur van brandende was, van gebakjes in olijfolie, van menschen en zweet, van vochtige kleeren. Daarboven staat diep en mysterievol een donkere hemel gespannen, met de nimbus van de maan, die nog onzichtbaar rijst achter de cypressen van het Alhambra. Ik wandel te middernacht terug naar mijn hotelletje; er is links en rechts nog een bazuinstoot en een trommelslag; een koster in soetaan spoedt de donkere poort van San Ildefonso binnen, op den schouder torst hij een korte waskaars, zoo dik als de omvang van een soepschotel. Aan den hoek der calle de la Sierpe, de drukste straat der stad, komt me een man tegemoet met de hooge puntmuts van de Hermandad Christo del rescato; hij draagt een roomkleurige pij met bloedrooden mantel en boetegordel; zijn gedoofde waskaars draagt hij als een regenscherm onder den arm. Hij zwaait naar mij toe en houdt met een verbijsterende radheid van tong een speech, waarvan ik vergeefs tracht een woord te snappen. Als ik wil voortgaan - er is een sterke, prikkelende geur van zoete muscaatwijn om hem - steekt hij plots zijn arm onder den mijne en dwingt me te blijven staan. Lijk elke Spanjool kan hij niet begrijpen, dat er menschen op aarde zijn die de zonderlinge gewoonte hebben een andere taal te spreken dan Spaansch. Ik tracht hem te kalmeeren met behulp van mijn beperkt vocabularium, maar opeens begint hij onder zijn masker te jammeren als een kind. Ik werk me voorzichtig los en maak dat ik wegkom. Als ik me aan het ander einde der straat nog even omdraai, zie ik hem tegen den muur geleund staan snikken, zijn kaars nog altijd onder den arm; zijn hooge kap staat schuin naar den hemel; een glanzende witte ster staat vlak op haar punt te trillen. In de schemering der danskroegen gaat het gonzen der guitaren, waarbij het aanjagend ‘ohléohlé - lola!!’ en het handgeklap het rythme markeeren voor de heete

[p. 185]

seguedilla die het bloed doet gonzen in de slapen en de jonge mannen wild maakt. Op San Lorenzo slaat het middernacht. Een late penitent wankelt uit een wijnkroeg en torst mopperend het kruis dat hij zoolang buiten liet staan, op zijn schouders. Sevilla viert de Semana Santa met kruisen en boetegordels voor de toeristen, en met fandango's en geklepper van kastanjetten voor God. Verleden jaar om dezen tijd rookten de puinen der neergebrande kerken in deze stad.