Volk. Jaargang 2

[p. 38]

Anton van de Velde: 'n Fragment uit 'n fantastisch boek

Op 'n melkwitten morgen vond Mirjam bij haar ontwaken Pukkie peinzend vóór de deur. Waarover sta je te piekeren, Pukkie? M'n meisje, zei Kerseman, nog vóór dageraad was ik m'n kooi uit. We verslapen de schoonheid van God en van het leven. Of, glimlachte Mirjam, we pogen de leelijkheid van den mensch te vergeten... Je hebt gelijk, Mirjam, er is veel leelijks, en 't is ook dààrom dat ik geen rust had. Daar zijn uren van verlangen, zwaarder dan 't geluk dat ik met jou beleef. M'n jongen? Zij greep hem bij z'n schouders. Ben ik niet àlles voor je? Jawel, Mirjam, je bent voor mij zegen en zon, 't gedicht van den hemel en van de sterren; de rust van den peiselijken ochtend vind ik in je hart, op ieder uur; je weeft vreugde rond mijn slapen en je twee handen steunen mijn tred over de steigerende aarde... Wat is er dan, Pukkie, dat je nog méér verlangen doet? Hij keek haar diep in de oogen: De herinnering aan m'n vader, Mirjam. Wanneer je gekneusd bent aan den scherpen nacht der menschen - en je weet wat ik heb beleefd - ben je soms het hulpelooze kind, dat schreiend z'n armen reikt naar den eerbiedwaardigen stam. 't Is het heimwee naar de schoonheid van God, Mirjam, de hunker naar 'n àndere rust, die je met open oogen beleven kan, de schrei naar bevrijding uit het torment van deze wereld. Eer ik God kende, Mirjam, was mijn vader mijn God; nu de veropenbaring tot mij kwam, is mijn vader Gods plaatsvervanger, voor mij toch, die 'n deel ben uit de vaderlijke kroon. Hij heeft ook joù tot mij gezonden, m'n meisje, 'k ben er zeker van, opdat m'n gang lichter worden zou in jouw bestendige aanwezigheid. Maar zie je dezen ochtend met z'n zuiver gewaad? Zie je 't mysterie van z'n gedurige metamorfoze, hoe hij zich siert van donker naar schemer, van schemer naar licht, van licht naar glorie? Zie je zijn oostersche dalmatiek, teer-blauw, met de roode rozen van jong brokaat en de franje van puur oranje? Zóó kleedt God zich, Mirjam, voor ons dezen morgen; zoo kleedt m'n vader zich, in den weerschijn van het ontwakende oosten. Ik wil met jou naar m'n vader gaan, want de hemel klaroent op z'n gouden trans den wekroep voor dezen die beminnen.

Dan heeft Mirjam haar gazen wieken uitgewaaierd en, hij op haar hart en zij rond z'n moeheid, ging stralend hun vlucht naar het verre dorp. 't Was 'n lange reis, nog langer door hun beider verlangen. Toen, einde-

[p. 39]

lijk, kwamen de negen huizen in 't zicht, en de pomp - de kerktoren was, uit hun hoogte, niet méér dan 'n mijlsteen - en langzaam liet Mirjam met gestrekte vleugels de daling verglijden in suizende cirkels... Nu stonden zij, hand in hand, op den landweg. M'n vader! juichte Pukkie, en de Kerselaar wiegde z'n kruin over de haag. M'n jongen, wat ben je rijk geworden; zie 'k geen prinsenkind aan je zij? Mirjam neeg met de gratie der nimfen, en de oude boom ruischte van bewondering en trots. Z'n lentebloesems waren gevallen, 't ooft was reeds uit z'n takken geplukt, maar de nobele volheid van z'n bronsgroen gewaad omsloot zoo statig z'n sterken stam, dat je oog voor hem straalde van liefde en ontzag. 't Kersemannetje keek naar z'n vader en voelde de blijheid door z'n leden gloeien - totdat hem plots 'n rimpel over 't voorhoofd liep: Wat zag hij daar, links, aan één der onderste takken hangen? 'n Schommel zoowaar! Nee, dàt schokte Pukkie's verbeelding te brutaal, en hij bleef zwijgend vraagoogen. Kersevader sprak dan tot z'n zoon, met iets van goedmoedige leute in z'n stem: Wat dacht je, jongen? Is die schommel jou 'n ergernis en onvereenigbaar met mijn adel? Je doet me glimlachen. Laat onze hond - 'k bedoel dien van den onderwijzer - 't klein grut niet pertig aan z'n staart trekken? Loopt de burgemeester niet gedwee met 'n paar kleinkinderen op z'n rug viervoetig z'n salon door? Zou ik dan niet één van m'n sterkste armen leenen tot de lachende jool van 'n duimeling en z'n kwaperterij? Dàt, m'n jongen, houdt de jeugd in mijn diepste ader, en wanneer de schommel aan m'n arm snokt, en kwettermondjes kwebbelen, voel ik m'n hartebloed wellen als bij 'n midzomersche nieuwe maan. Ach, zei Mirjam, zoo'n vader..., nu begrijp ik je nog inniger, m'n lieve Kerseman. Ja, zuchtte Pukkie, hij is goed en mild als ouden wijn, maar die schommel is zoo onesthetisch. De Kerselaar schudde z'n kruin van 't lachen, en Mirjam sprak, terwijl zij 'n plooitje in haar satijn glad streek: De esthetica is de waan van 't starre verstand; de ware schoonheid, m'n jongen, gaat hand in hand met de goedheid. Er liep 'n zacht ruischen door 't kerseloover: Je hebt waarheid gezegd, Mirjam; mochten de menschen haar begrijpen. En toen Pukkie over de gracht wou springen om dichter bij z'n vader te zijn, sprak Kerselaar: Nee, kom liever vanavond hier terug, dan is 't rustiger, want ik verwacht m'n volk voor de schommelvreugd. Mirjam gooide 'n kushand naar den boom en lei haar armen rond Pukkie's schouders: Waarheen, m'n jongen? Toen zong door de open kerkdeur het orgel 'n preludium van den venerabelen Bach. Héél zuiver klonk het niet, want er waren 'n paar valsche pijpjes - van 't slag dat niet zwijgen wil -, maar 't gaf in de zomersche lucht veel wijding. O Mirjam, zei Pukkie, ik wil op den toren.

[p. 40]

Zoo draagt ons die hymne hoog boven de wereld. Nooit bevredigd, glimlachte Mirjam; vloog je niet hooger op mijn wieken? Hooger, m'n meisje, veel hooger vloog ik, met jou en je liefde, maar hier, op den toren, is God in de buurt.

Zij wiegden langs de verweerde steenen, langs 't bemoste kanteel, tot bij den haan op z'n krijschende spil. O jee, dacht die, krijg ik bezoek? Maar Pukkie en Mirjam bleven rusten in 'n open luik, vlak onder 't kruis, en vóór hen lag de bloeiende wereld van 't rijke, deinende Hageland.

Voor de Liefde bestaat geen Tijd. Zij is volledig in haar overgave; zij wil de onbegrensde dwaasheid zijn van 't algeheele offer; zij is wierook en myrrhe en goud, maar ook het lijden en het bloed, maar ook 't vestaalsche vuur, de vlam die niet dooven kan tenzij in den dood - en zelfs de dood is geen einde voor de Liefde, want na den donkeren overgang voor de heimvaart, blijft zij stralend verbeiden het fonkelend schrijn waarin zij naar God gedragen zal: het offerend hart. Hoe zou zij uren tellen, waar geen tijd haar bindt? Hoe zou de Tijd haar binden, waar zij eeuwig de ziel doorhuivert? Hoe kan 'n hart z'n liefde meten aan 't rhythme der seizoenen, aan 't wentelen van de jaren? Geen grenzen kent het, noch beperking; het drinkt z'n leven uit het wederhart; het voedt z'n leven uit de begeestering van z'n sublieme consecratie; het is louter voelen en omvat geen rede; het is zélf de bron die, eens geslagen, geen einde meer wil voor haar sprankelend vloeien; zij laaft, en zij borrelt voor nieuwe laving; zij springt, fijn-zingend, uit 'n kleine wond - de schicht van één boog heeft die geschoten - maar voller en breeder wordt liefdes stroom; 't onstuimigste meer over de flanken der aarde groeit, stijgt, bruischt machtiger tot 'n zee en stormt als de grootste kracht der wateren, grensloos bewogen: de oceaan...

Dat hebben de menschen nog niet begrepen, Kerseman. Er was eens 'n Amerikaan - nu ja, 't kon evengoed 'n Vlaming zijn, die Europeeër wou blijken - en die liefhad op zijn manier: I'll love you three hours a day, the rest remains to my business... Waarop de torenhaan met 'n nijdigen ruk naar 't oosten zwenkte, nee, zoo'n onzin had hij nog nooit gehoord!

Pukkie en Mirjam bleven onverzadigd rondzien over de groene en gele en purperen ruiten van zwellend Hageland. O moeder Aarde, riep Pukkie, je hebt vandaag je mooiste boezeroen aangetrokken, en kijk, Mirjam, hoe schoon haar lichaam welft in weelderige vruchtbaarheid! Zij hadden de zon gevolgd in haar zomerschen kreits, van bij haar dagen, ginder ver, in 't morgenland, langs den koepel van ziedend lazuur, naar het imperium van haar middagglorie, en daarna was de mildere uittocht

[p. 41]

begonnen, waarin de hevigheid van 't zonnevuur vervloeide in nevelen van oud goud, traag naar de kim van het westen. En terwijl de avondster op de blauwende kust haar wake begon, brandde de einder als 'n Walhal, in rook en vuurgloed geheel vergaan. Grootsch en geweldig stond de zonnekoepel op de grens van hemel en aarde. De heuvelen van Hageland bogen, purper, tegen het laaiende schild van vlammend oranje. En door de delling en bergopwaarts zag Pukkie 'n tweespan paarden klauwen; de zwarte vechtende lijven trokken 'n ploeg de veste der zon in. Houzee! kreet Pukkie, zie Mirjam, het wonder! Laat ons dààrheen gaan, want 't is te schoon... En Mirjam wiekte met Kerseman over de golvende gouwen tot waar de boer z'n ploeg mende z'n veie velden door...

Toen knarste de torenhaan: Zij willen 'n droom tegemoet, de sproke van den boer, het veld en den palmtak. Kon ik nu kraaien: Verraad! Verraad! maar sinds die kwestie op Caïphas' voorhof sta 'k hoog en droog als bronzen embleem. Daar vliegen zij nu als verliefde tortels... Wat is dat soort toch beminnelijk-dwaas!