Volk. Jaargang 2

[p. 29]

Karel Vertommen: Dietse dichtkunst

Juliaan Haest: Glooiing. - Mortsel, 1936. - 15 Fr.

Maurits L. Peeters: Rond het Gehucht. - Vorst-Kempen, 1936. - 15 Fr.

Fil De Ridder: Stilte rond de Dag. - ‘Steenlandt’, Kortrijk, 1936. - 20 Fr.

Het zou dan toch blijken dat er wél jongeren zijn, en de ietwat wrevelige vraag der veertigjarigen, ‘waar blijven de jongeren?’, mag ons niet ongeduldig maken. Er zijn jongeren, met al de gebreken aan die eigenschap verbonden, maar ook bij enkelen onder hen met voldoende kwaliteiten om de toekomst niet al te somber in te zien. Maar, groeien gaat langzaam, de eerste vereiste is dat er kiemkracht aanwezig zij.

Nu is er echter weinig reden om die kiemkracht te veronderstellen bij Juliaan Haest na lezing van deze tweede bundel ‘Glooiing’. Dit experiment is evenmin overtuigend als het eerste. J. Haest heeft de vergissing begaan gauw-gauw te bundelen wat hij als persoonlijke oefeningen had moeten aanzien: verzen die in een studentenblad opgemerkt werden, naast andere die geen tijd gehad hebben om de toets der zelfkritiek te doorstaan.

De grond van het misverstand bij de dichter is dat hij een nobel gevoelen of een verheven gedacht als poëzie gaat beschouwen, hoe schamel en gebrekkig ze ook verklankt worden. Zo verwaarloost hij de persoonlijke verwerking van het gegeven en gaat zonder omwegen bij Moens en Gijsen een vorm lenen. Wanneer hij aan 't dichten gaat staat hem een gans arsenaal poëtische ballast in de weg, en anderzijds moet men vele dingen uit deze bundel, die als origineel bedoeld werden, eer zonderling heten.

En toch vinden we daartussen hier en daar een verrassend vers als dit:

Van de dag
naar de nacht
strekt zich de navend
als een stille brug.

't Is bij deze brug
dat jonge schooiers slapen komen.

Daaruit blijkt dat alle opzettelijkheid bij het dichten de schoonheid verjaagt, een gedicht moet groeien en als vanzelfsprekend zijn vorm krijgen. Bij Maurits L. Peeters is het resultaat heel wat beter... en toch, hier ligt het gevaar in de andere richting, deze dichter heeft bij Van De Woes-

[p. 30]

tijne geleerd hoe men technisch een vólklinkend vers moet smeden, en dat doet hij in ‘Rond het Gehucht’ niet zelden met vaardige hand. Maar er schuilt gevaar juist in die vaardigheid, een gevaar van dilettantische Spielerei zonder maar iets van zijn wezen ten beste te geven, al staat het vers dan ook in den ikvorm. Meer zelfs, die ikvorm leidt dikwijls tot kultiveren van levensvreemde gevoelens, het wordt een kweken van kleine misvormde cactussen in veelkleurige miniatuur-bloempotjes waar elke gezonde bloem het geen twee dagen in uithouden zou.

Gelukkig is deze jonge kerel nog zo ver niet en loopt hij nog op tijd en stond door heide en bossen: stond door heide en bossen:

de geur der sparren breng ik mee
en de ruk der winden door mijn haar
naar de lage ree...

maar de vergroeidheid met de hei, die bij Paul Vlemminx zo heerlijk is, gemis ik hier; het is meer een toevallige ontdekking van een natuuraspekt, een verrassing, geen bezit. Dat ontdekt men slechts na herhaalde malen dit kleine bundeltje doorgelezen te hebben, want er ligt zo'n warme profetische toon over deze gedichten dat men dat diepere gemis niet dadelijk voelt.

Een fragment als dit doet voldragener werk verhopen:

want ik heb niets meer dan u in de stilte die om u leeft
en de Engel des Heren die wacht tot de Heer hem het teken geeft:
dan tuimel ik uit de ruimte lijk een vogel die als het schot knalt
getroffen uit zijn vlucht in z'n eigen schaduw valt.

maar Maurits Peeters mag zich niet opsluiten in zichzelf of hij gaat voor zichzelf en voor de gemeenschap ten onder.

En ten slotte is daar nog de eerstelling van Fil De Ridder: ‘Stilte rond de Dag’. De drie invloeden waaraan de jongeren hun tol schijnen te moeten betalen is hiermee volledig: óf Moens, óf Van De Woestijne, óf Van Ostayen. De bijna-cynische nuchterheid van deze laatste vinden we in menig slotvers uit deze bundel weer, evenals het opsommen en verwijden van een gebeuren:

komt een man uit de nacht
gaat een man in de nacht
de nacht in de straat,
de straat om de wereld...

[p. 31]

 

Een hond blaft luid om het weten dat de man

 

met de kar naar de buurt komt.

 

Een tweede blaft ook, want de eerste blaft,

 

ook nog een derde om de tweede, enzovoort.

Maar kom, wie gooit bij een eerste worp het hoogste getal? Die invloed van Van Ostayen is van voorbijgaande aard en De Ridder blijkt ten slotte niet zo cynisch-nuchter als hij zich wel wil voorgeven. Het gaat met enkele van zijn gedichten als met sommige films die, schijnbaar documentair, een brok doorvoeld leven vertonen. Zo b.v.

Gevangene.

Rond de muur van 't gevang
was diepgang gelopen.

Aan de wand waren strepen
tot weken of jaren geteld.

Waar het licht in een kruis op de vloer viel
was een hand diep in de stenen gedrongen.

In een traag gebaar zocht hij de hemel af.
Vijf vingers hingen 's avonds rond een ster.

In dat documentaire ligt een onloochenbare tragiek, in dat schijnbaar-onpersoonlijke ligt een begrijpen en meevoelen dat men geen o's en ach's te bereiken zou zijn. Het is ook een verheugend verschijnsel dat De Ridder af en toe een bredere belangstelling toont dan het louter-individueel geval van de dichter zelf. Met ‘Stilte rond de Dag’ treedt een jongere aan die zijn laatste woord nog niet gesproken heeft.