Volk. Jaargang 2

[p. 27]

Tooneel
Dr. A.J. Busé, O.S.C.: ‘De Christusspeler’
van Jacq Schreurs, m.s.c., onder regie van Anton van de Velde.

De Kruisheeren, een echte Dietsche Orde met een rijke Groot-Nederlandsche traditie, vierden feest: 700 jaar geleden stierf hun stichter Theodorus van Celles te Hoey en vol dankbaarheid herdachten zijn zonen dit feit. Te Uden in Noord-Brabant hebben de Kruisheeren er iets heel bijzonders van gemaakt, te meer daar de herdenking samenviel met het gouden jubileum van hun zoo gunstig bekend college voor priesteropleiding.

Pater Jacq. Schreurs M.S.C., de bekende Limburgsche priesterdichter werd uitgenoodigd om een spel te schrijven, dat de studenten van het college zouden opvoeren. Toen we de tekst in handen kregen van ‘De Christusspeler’⁽¹⁾ en aandachtig doorlazen, kregen we de indruk dat het een verbetering was na ‘Omnis Terra’ en ‘Offensief’, die ongeveer hetzelfde onderwerp behandelden, maar dat het als tooneelwerk even zwak zou blijven. De rijke weelde van verzen overrompelt bij het lezen, maar gaat men zich voorstellen, hoe een dergelijke heterogene menigte spelers van Adam tot een stratosfeervlieger zich thuis zullen voelen op het tooneel, dan wordt men erg benieuwd naar de opvoering. Het tooneel werd de eerste verrassing: in het stuk worden verschillende speelruimten tegelijk geëischt en machtig rees een harmonisch geheel op van trappen en podiums, steeds ranker omhoog, naar een machtig Kruis. De schrijver had zich geheel door de Kruisgedachte laten leiden, en de overwinning door de dwaasheid van het Kruis gesteld tegenover de ondergang en de verwarring van de wereld, die haar recht in macht zoekt. Zooals gezegd bezorgde hem de tijd van heden een reeks van motieven, die tesamen een geheel weven van meeningen, waaronder de verloochening van het Christelijk ideaal domineert. Wapenfabrikant en kapitalist komen op, terwijl de hoofdfiguren onder hen de dictator is, de groote tegenstander van het Kruis. Al zijn machten verzamelt hij, pers en radio staan hem terzijde, om den ‘Speler’ tegen te werken, die de menschheid uitnoodigt tot een spel van het Kruis ‘het spel der menschheid en haar leed’.

(1) Uitgave ‘Vox Romana’ Rotterdam.

[p. 28]

De dictator maakt het tot werkelijkheid, en de speler gekruisigd als zijn Meester, overwint de wereld en de aardsche machten. Toch heeft hij eerst nog kans gezien groote fragmenten van zijn spel te spelen, waarin Oud en Nieuw Verbond de strijd weergeven tusschen de wet der zonde en van de genade. Dit kort overzicht geeft maar een onvolkomen beeld en men doet goed het stuk aandachtig te lezen, om de bijzonder fijne verzen te genieten. Maar Anton v.d. Velde wist die verzen te bezielen; op het groote, door hem ontworpen tooneel begon het spel dat ons vanaf het eerste oogenblik onzeggelijk boeide. We konden niet ontkomen aan de machtige dynamiek van zijn regie. Het werd een schitterend kijkspel met rijke kleurenschakeeringen in uitstekend gekozen costuums. Het werd een reeks van treffende scènes, die filmisch gemonteerd, onze aandacht wisten te boeien, maar toch het geheel niet deden verloren gaan. De bruisende stem van het volk met het ‘Hosanna’ en ‘Kruisig Hem’ bond de deelen hecht aaneen en door kleurige groepeering verrieden ze telkens weer de kundige hand van de regie. Zoo gaf het spel de honderden toeschouwers eenige uren van diepe ontroering, die hen zich één deed voelen. De rustige of gejaagde muziek greep den toeschouwer sterk aan, en zelden of nooit zagen we alle kunsten zoo bijdragen tot een volmaakt geheel als bij dit spel van onzen harden, moeilijken maar grootschen tijd.

Iets vooral is ons bijgebleven, de volstrekte inleving en overgave van de jonge spelers aan hun rollen. De regisseur had hen geheel weten te doordringen van zijn ideaal, zijn visie op het stuk. Stil ging de menigte toeschouwers uiteen onder de bruisende jubel van het ‘Alleluja’ van Händel; we waren rijker geworden aan levensinzicht: het Kruis ook voor onze wereld de redding, onze eenige hoop.