Volk. Jaargang 1

[p. 291]

Drs Karel Vertommen: Dietsche dichtkunst: twee bloemlezingen

H. Kuitenbrouwer en Ad. Sassen - Katholieke Poëzie na 1900 - Utrecht, Het Spectrum, 1936.
Rob. Franquinet - Nieuwere klanken - Maastricht, N.V. Leiter-Nypels, 1936.

Twee poëtische bloemlezingen kwamen tegelijk op de boekenmarkt, door twee verschillende bekommernissen ingegeven. Wie bloemleest moet kiezen en is dus partijdig onder een of ander opzicht, al was het alleen maar door persoonlijke voorkeur.

H. Kuitenbrouwer en Ad. Sassen betitelen hunne bloemlezing ‘Katholieke Poëzie na 1900’, wat op een ideologische beperking naast de chronologische schijnt te wijzen. Toch houden de samenstellers eraan ons te verwittigen dat de bedoeling niet apologetisch was, maar dat zij veeleer wilden ‘de aandacht vestigen op een zijde der Nederlandskatholieke herleving en der Noordelijke emancipatie welke te zeer verwaarloosd plegen te worden, omdat de beschouwingen over deze materie al te uitsluitend het accent leggen op het apologetische, het Rooms-politieke of het universeel-culturele van het Katholicisme in deze aangelegenheid’?

De samenstellers vertrekken in eerste instantie dus van het begrip ‘Nederlands-nationale katholieke cultuur’, en de bekommernis, welke tot het ontstaan van deze bloemlezing aanleiding gaf, is te bewijzen dat die historische cultuur, blijkens de poëzie sedert 1900, een stijgende curve vertoont na ruim twee eeuwen inzinking.

Het is inderdaad een overweging die onze aandacht verdient; het katholicisme is zo essentieel met onze nationale Dietse cultuur verbonden, en zo historisch met haar vergroeid dat een Dietse nationale heropleving niet buiten het katholicisme kan.

Zonder bij het kiezen al te zeer in het apologetische te vervallen, hebben de samenstellers liever eerst een selectie van dichters genomen volgens hun opzet en dan maar op het meest karakteristieke gedicht bij ieder van hen gelet. Bij G. Gezelle en R. De Clercq waren misschien wel gedichten te vinden geweest die, zonder daarom minder karakteristiek te zijn, beter het nationale hadden belicht naast het katholieke. Wat Van Ostayen in dit verband komt doen blijft een raadsel. De Vlamingen zijn in dit Katholiek-Diets gezelschap goed vertegenwoordigd tot

[p. 292]

aan Moens, verder komt alleen naast Jan Vercammen een prachtig vers van Ferd. Vercnocke voor.

Kan men echter van een bloemlezing getuigen dat zij van een waardevol begrip vertrekt en dat begrip door een smaakvolle keus stoffeert, dan heeft men haar ook geslaagd genoemd.

Rob. Franquinet vertrekt van een gans ander standpunt. Ideologische beperking was bij zijn keuze uitgesloten, chronologisch bleef hij bij de laatste tien jaren, (hij schikte de gekozen gedichten echter alphabetisch volgens de schrijversnaam). Toch ligt er een bewijsvoering aan de grond van dit poetisch bericht. De samensteller hecht er belang aan dat, na de expressionistische periode, ‘de voorbereiding van het nieuwe evenwicht’ begonnen is, maar dat evenwicht schijnt hij op te vatten als een niet langer experimenteren met vormen. Dat bepaalt dan ook zijn keuze, niet het meest karakteristieke gedicht, maar het meest evenwichtige.

Onder historisch oogpunt is zijn belangstelling vooral uitgegaan naar de tamelijk homogene groep van ‘Het Venster’ in het Noorden en de zeer heterogene groep van ‘De Tijdstroom’ in het Zuiden. Het is Franquinet blijkbaar ontgaan dat juist deze beide tijdschriften een hoofdzakelijk formalistische invloed uitgeoefend hebben op de Dietse letteren, maar dat de eigenlijke ontwikkeling van humanitarisme over sociale kunst naar gemeenschapskunst zich heeft afgetekend en nog ontwikkelt buiten vorm-manifesten om, en wat meer is, dat nu juist dié ontwikkeling de vormen aan 't bepalen is.

In ‘Nieuwe Klanken’ zijn een 25-tal instrumenten van het nieuwste poëtisch orkest bijeengebracht, maar het laat de indruk alsof Franquinet voor dit orkest staat terwijl de dichters hun instrument aan 't stemmen zijn,... terwijl de inleiding ons weinig over de partituur verraadt. Dit poëtisch bericht zit vol interessant materiaal, goede en minder goede gedichten, bio- en bibliographische gegevens, maar, eerlijk, ‘de voorbereiding van het nieuwe evenwicht’, hier evenwicht van de vorm, lijkt ons een té miniem gegeven om ons te overtuigen ‘van wat er gaande is, vol rijke hernieuwing’, want wij blijven obstinaat geloven dat het sedert de oorlog niet vooral om een vormvernieuwing gaat.