Volk. Jaargang 1

[p. 246]

Ernest van der Hallen: Liederen uit Biskra

I

Nu luistert naar het wondere dat deze dagen over mij gekomen is:

De zomer had zijn vuren rondom mij ontstoken: wuivende vlammen van lupinen en ridderspoor, brandende petunia en klaprozen. Ik wist het, maar ik zag het niet, en ik vergat in de drukte dat de zomer zijn stille, wuivende vuren van kleurige bloemen ontstoken had om mij heen. Overmorgen is het September, en de zomervuren zijn gebluscht.

Ik had vele vrienden, jonge vrienden, die waren als bruisende wijn: elke dag galmde mijn huis van hun stemmen en mijn kamer zoemde elk uur van den dag van de drukte als een korf met bijen. Ik wist toen niet welke vreugde het is voor een eenzaam man, de blijde, veelvoudige drukte van vele vrienden om zich te hebben; nu dit alles voorbij is, nu weet ik het voorwaar.

Wonderlijke, rijke gedachten droeg ik in mijn hoofd toen ik enkele jaren jonger was dan nu: heerlijke gedachten, gloeiende gedachten, gedachten als zonnen, als bliksems, als vuren die branden in de bergen; prinselijke gedachten zoals voorzeker God toen hij op de aarde wandelde, er gedragen heeft; gedachten die me maakten tot een jongen god die glimlachend over de aarde schreed en rozen strooide om zich; tot een dichter die de sterren haalde uit den diepen hemel, die langs de stralen der zon opklom tot in het paradijs en zijn blikken boorde in Gods ontzaglijke brein; gedachten die me heet maakten als vuur of me plots met een rilling sloegen alsof een diamanten bliksem me trof. Vriend, ik verzuimde ze vast te houden en ik vergat ze neer te schrijven. Weg zijn ze alle, en thans ben ik arm als ieder ander mensch.

Glanzende, zonnige dagen zijn laatst mijn deel geweest: wil goedvinden dat ik u dit vertel. Er was iemand die ik lief had; het duurde den tijd van een zomer, zonder dat ik wist hoe gelukkig ik was. Een bewustzijn ontwaakte onder mijn ogen, een leven brak open, een hart begon te klinken onder den slag van het fonkelende bloed. Ik ontstak een vuur in een jongen mensch, ik legde de vinger aan een hart, en toen sloeg het, sloeg het. ‘Licht, sprak ik alsof ik een schepper was; licht in dezen mensch, goedheid en vrede; klaarte en zuiverheid in dezen geest, geloof en liefde in dit hart!’ We liepen hand aan hand door het bosch, we lazen uit één boek, knielden naast elkaar ter kerke. Een mensch bloeide op naar het licht, en ik stond erbij, huiverend om deze vreugde en trots om dezen

[p. 247]

mensch dien ik liefhad en om de dingen die tusschen ons en Gods engelen een eeuwig geheim zullen blijven.

Kameraad, ook dit is voorbij.

Als er iemand is dien ge lief hebt, loop, spoed u naar hem toe; wees goed voor hem en zeg hem een hartelijk woord, want voorwaar: God heeft het zóó geschikt dat gij hem spoedig zult verliezen.

Nu dit alles voorbij is, nu weet ik het voorwaar.

II

Ik heb altijd veel gehouden van de dwazen die men verkwisters heet; die altijd geven, alles geven, zonder te denken: is er nog genoeg voor mezelf? Die nooit berekenen: wat krijg ik in de plaats?

Want voorwaar: beter is het te geven dan te ontvangen, en nog beter is het, te geven zonder iets terug te krijgen. Wie houdt, is als een dief die in den nacht zijn schatten streelt, en berekent: ‘zooveel geef ik van mijn zilver, en zooveel goud krijg ik in de plaats.

Is koopmanschap niet een eerlijk bedrijf, en winst niet gewettigd in Gods oog? En wie verkwist, is hij niet schuldig ten dage dat hij arm zal zijn? Staat er niet geschreven dat tien talenten tien andere talenten moeten voortbrengen door arbeid en rente?’

Eerlijk zijn dezen, wijs en voorzichtig; ze verdienen het, ééns rijk te zijn; een aalmoes zullen ze geven aan wie hen door hun arbeid rijk maakte; een jong dichter zullen ze steunen, en van een arm schilder een doek koopen. Dat past zoo bij hun stand.

Kerken zullen ze begiftigen met een marmeren altaar en met een biechtstoel in gebeeldhouwd eik: zoo zullen ze ook God aan zich verplichten. Want het is wel goed dat ge met geld ook Gods zegen kunt koopen, en de vriendelijke dank van zijn priesters: dat geeft een veilig en rustig gevoel.

En bovenal: de dag dat de rentmeester zitting houdt en rekenschap vraagt over hun goed, zullen ze trots getuigen: ‘Zie, heer, tien talenten hebt ge mij gegeven; wijzer dan mijn voorgangers uit den bijbel heb ik er honderd andere bijgewonnen’.

Hoeveel liever zijt ge mij, dwazen, die zonder rekenen of meten uw geld en uw hart verkwist; die om u strooit wat ge bezit:

Een fonkelende geest, een diep hart, vreugde, vreugde, een juichen, vuur, klaterende wijn, bliksems van heftige verrukking, oogen die glanzen, een rilling die gaat van mensch tot mensch.

‘Geld? Hier is het; - Dit lijkt u mooi? Neem het, weg ermee; - Hebt ge honger, dorst? Hier, mijn middagmaal; - Naakt zijt ge? Hier,

[p. 248]

mijn kleed; - Dakloos? Ik leid u in mijn binnenkamers; - Het leed zit bij uw haard? Ik zing een lied voor u, en ontsteek het vuurwerk van mijn geest; - Eenzaam zijt ge? Ik zet me aan uw disch’.

Opent de deuren en laat hen binnentreden tot rekenschap: de don Quichotten, die uittogen ter verovering van een illuzie of bezeten waren van een leuze; de dwazen die vochten voor een glanzenden, stralenden droom; die de sterren wilden plukken uit den hemel en paradijzen tooveren in de donkerte van het ferstij dezer aarde;

En gij, dichters van zonneliederen, zangers van droomen in een illuzieloos leven, toovenaars van rijkdommen in honger en kou, onvoorzichtigen die bloemen plantte in plaats van aardappelen; fonkelende, stralende, heerlijke dwazen, die gaaft, altijd gaaft, zonder meten of rekenen en nu met ledige handen staat, naakt en zonder winst van talenten.

Den dag dat de rentmeester u oproept en gij erkennen zult in deemoed: ‘tien talenten onvingen we van u; zie ons thans naakt en arm omdat we alles weggegeven hebben; wees ons genadig, Heer’!

Dien dag zou ik gaarne naast u staan, dwazen en verkwisters zonder één talent, maar met Gods glimlach over uw hoofd.

III

Er bestaat een oud geloof dat ééns een uur komt waarop al de vreugden van het leven moeten worden vergoed.

Gewis, broeders, ik beef voor dien dag, want mijn deel aan genot was voorwaar niet gering.

Eigenlijk geloof ik dat nooit iemand zoo ruim met vreugde bedeeld werd als ik. Weinigen hebben ook zooveel genomen van wat me nu tot een bittere herinnering is.

Dies dank ik u, God, om de hooge verrukkingen die mijn leven maakten tot een zeer uitgekozen feest en een blijmoedig lied.

Om alles wat goed was en mooi en ook om het donkere met zijn leed en zijn bittere pijn.

Om de vrienden die ge mij ruim hebt gegund en weer spoedig ontnomen om een reden die ik altijd vergeefs heb gezocht; misschien waart gij hierom wat jaloersch op mij, want vrienden hebt gij blijkbaar nooit lang geduld om mij heen.

Om de aarde die goed en mild is, en koninklijk in haar bloei, sedert den dag dat gij over haar hebt gewandeld en haar gezegend hebt met uw stralende oogen en uw allerzuiverste handen.

Om uw boomen met hun prinselijk kleed; uw boomen die gloeien als brandende fakkels in dezen herfst, terwijl ze het rood en het goud van

[p. 249]

hun blaren om zich strooien als vlokken zon of als sproeiende vonken vuur;

Om uw heilige, stille bosschen waarnaar ik altijd zoo 'n heimwee heb gehad om er te wonen. Ook om uw wondere veelvormige bloemen die zijn als kleine brandende vuurtjes, rood en blauw en geel en wit, en nog kleuren waarvoor ik geen naam kan bedenken.

Om de zon die koninklijk is, om uw heimelijke nachten die glanzen en huiveren, om uw wonderlijke sterren waarvan het me niet lukken wil de namen die de menschen hen gaven, te onthouden.

Om den gonzenden wind en de klare, diepe lucht, om het water en het glanzend vuur waarover Frandskus zulke heerlijke strofen zong.

Dan is daar nog de vreugde van de ruischende muziek die de wondere diepten van de ziel ontdekt waarover de menschen zich schamen te spreken in woorden; en het vreemde mysterie der woorden van uw dwazen, de dichters, die helaas de dronkenschap uwer bezetenheid zoo onzeggelijk duur moeten koopen.

Dan mag ik niet de verrukking vergeten van de brandende gedachte die langzaam groeit en uitbloeit op het wachtend papier dat mij aanstaart, wit en kuisch als een beginnenden dag, wachtend naar het woord dat mijn blijdschap is en mijn doem tegelijk.

Ook om de menschen in hun groei naar het licht en hun rijpen in het brandende vuur van het leven; om de oogen om mij die ik stralen zag, om de verrukkingen die geen grenzen kennen, om hun losbreken in smart, hun hunkeren, hun dolen en hun vallen, hun triomf en hun eeuwige ononderbroken opgang naar u.

Want voorwaar: dit is wel uw hoogste wonder en uw pijnlijkste mysterie, de duistere vlek en tevens de zuiverste glans in uw schepping: de mensch dien gij bedoelt hebt als de levende triomf van uw glorievolle scheppingsweek.

Nog om wat herinneringen die bont in mijn leven liggen, zonder dat ik recht weet waarom ze mij zoo dierbaar zijn: een zonnige lentemorgen, vele zomeravonden en ééns een kristalheldere witglanzende nacht die zoo stil was en zoo heilig dat ik me bedwingen moest om niet uit te breken in een kreet van vreemd geluk en onzeggelijk en diep heimwee.

Ik heb alles zoo onzeggelijk lief gehad en zoo royaal genoten aan uw koninklijken disch, van alles wat gij me gaaft en van alles wat ik zelf nam: de menschen en het leven, de zon en haar glorierijk licht, de koestering van den zomer en de koelte uwer eenzame sterrenachten, de kleurige zwijgende visschen en uw kleine muziekmakers, de vogels.

[p. 250]

Ook schaam ik me er niet om, dat ik gaarne genoten heb van uw lekkere spijzen, van de goedheid van een koelen dronk en de geneugten van mijn kleine houten pijp, - en het andere dat een eeuwig geheim blijft tusschen u en mij.

Maar om het vele wat anderen in overvloed ontvingen en dat gij me niet gegund hebt, al heb ik er soms zoo hartstochtelijk naar verlangd, - buig uw hoofd in mildheid over mij de dagen dat de angst om mijn leven me een kwelling wordt.

Lino
PROSPER DE TROYER