Volk. Jaargang 1

[p. 192]

Jef Truyts: Dietsche dichtkunst

Paul Vlemminx: Ontginningen. Asten, Het Venster, 1935.
George Kettman Ir.: De Jonge Leeuw. De Amsterdamsche Keurkamer, 1935.

Deze laatste bundel van den Noord-Brabander Paul Vlemminx is een bevestiging van het groot talent van dezen dichter. Vastvergroeid, eng verbonden met de ‘Kampinase Hei’ speelt het natuurgebeuren, de schoonheid van het land weerom een grooten rol. Hij ziet de diepe tragiek van het ‘Donkere Zuiden’ deze ‘doorgangsreis naar 't eeuwig paradijs’ en voelt zich één met het land en zijn eenvoudige menschen. De glinsterende vennen liggen te schitteren onder de zon, er groeit maar spichtig gras en het uitzicht van den grond is ‘altijd eender’. Maar de volle levensvreugde voert hem hooger, want ‘de schoonheid van de koningsdochter schuilt van binnen’. Laat mij dus even het eerste gedicht van zijn vorigen bundel (Speciosa Deserti) overschrijven:

D'Ontginning op de hei, de schoonheid der woestijn,
zal vet en vruchtbaar zijn.
De heuvels zullen zijn omgord van alle zijden
met vreugdevolle weiden.

O schoonheid der woestijn, die in mijn eenzaamheid
de volste vreugde zijt:
uw borsten zijn gelijk de geurge bellefleuren,
die heel den bogerd kleuren.

O Donker Zuiden, dal van tranen, doorgangsreis
naar 't eeuwig Paradijs!...
De schoonheid van de koningsdochter schuilt van binnen:
laat mij de schoonheid minnen.

In den laatsten bundel is nog een tikje satyre binnengeslopen: spontaan verzet tegen de industrialisatie van het Brabantsche boerenland. Herinnert volgende stroof niet aan Coolen's ‘Hun grond verwaait’?

O woest verval, waar nu een huisgezin
uit Gelderland als in 't Belofteland
zijn intrek heeft genomen.

De eeuwige jeugd in hem zal nochtans overwinnen:

[p. 193]

 

Maar hoofd omhoog! Geloof als ik in 't leven,

 

want door den omweg van veel donkre dreven

 

kwam ik in 't paradijs.

En evenals in de vorige bundels, hier weer heel den rijkdom van het eenvoudige Brabantsche land. Vast in zijn omgeving, vertrouwd met alle gebruiken, met veel diepe menschenkennis zingt deze jonge troubadour. Een Dietsche zanger, omdat hij gedijde op eigen bodem, omdat hij, langs zijn eigen streek, het heele Dietsche gebied verrijkt.

Als slot nog een van de gaafste verzen uit den bundel: Seizoenen.

O wisselende seizoenen van het jaar,
die altijd eender altijd anders keert:
gij hebt mij bonte regelmaat geleerd
en groei en bloei, herlevend wonderbaar.

O lente, die de knoppen openscheurt;
o zomer met uw al te weeldrig haar;
o herfst, die stooft uw duizend vruchten gaar;
o winter, die stil-donker in mij neurt!...

In de poezie van George Kettmann komt het strijdelement veel meer naar voor. Een voortdurende bekommernis om den ondergang van het Dietsche volk - ‘groot volk’ - het verworden in armoe en verdrukking, het verdwijnen van de schoonheid en de gaafheid van het land, wordt hier krachtdadig uitgesproken. Zie naar de keuze van de namen der verschillende ondertitels: Eed van tucht en trouw - Erf der boeren - Kameraden in Nood - Vlam in den IJsberg - Oranje en ons volk - Nieuwe Arbeid - Stad van demon en dood - Bron van licht. Veel meer dan de poezie van Vlemminx is dit strijdpoezie, die, hoe dichter zij de propagandistische dichtkunst benadert holler en meer onecht gaat klinken. Alhoewel nog niet heel en gansch gaaf en voldragen, toch laten sommige verzen veel hoop voor de toekomst. Soms klinkt er een nagalm van Rodenbach's gedichten: ‘Kameraad nicht raisoniren... Weer u scherp, en eind als een soldaat’!

Overal is het zaad uitgeworpen ‘de jeugd - de jeugd is opgestaan; wij zijn het zaad - wij worden graan’ en verder

Wij zijn het zaad - wij worden graan,
wij komen uit den bodem voort -
het vaderland dat ons behoort!
Wij rijpen tot een weerbaar volk -

[p. 194]

 

door zon en wind en regenwolk -

 

nog zijn wij zaad - wij worden graan

 

welaan - de jeugd is opgestaan.

In ‘Erf der boeren’ is de pathos van sommige deelen weggebleven en komt de echte dichter aan het woord. Niet de estheet die mooie verzen schrijft maar een jonge man die in de boeren ziet de gezonde krachtenbundeling van een nog niet heelemaal verworden volk. Verbondenheid met God die zegen geeft voor de groote strijd met den grond; verbondenheid met de aarde die onder hun handen vruchtbaar wordt; en verbondenheid met het volk waarvan zij, de boeren, het best de levenskracht en den drang naar een mooiere toekomst bewaard hebben. Om dit aan te toonen volgen twee strofen uit een triptiek: De zware kroon.

Als vaders hand het boek der boeken sluit
Weet hij zijn erf opnieuw voor God verbonden
- 't gezin, het volk, het vee, de zware gronden
- belofte zwelt en barst in groeiwil uit.

Dit is de boeren ongezegd verbond,
geslachten lang door 't schoon geweld der dagen,
om zonder hoogmoed deze kroon te dragen,
waar 't volk geluk en 't vee zijn voedsel vond.

Meer dan in ‘Oranje en ons volk’ dat een verheerlijking is van den grooten prins, meer ook dan de verheerlijking van den arbeid der wroeters op de fabriek, is de verheerlijking van het boerenwerk het meest voldragen stuk: Mei.

't Geboomte staat als fijne vlier
- den weg langs - wuivend op zijn stammen
en heel ver spartelt de rivier
naar 't nevelblauw der heuvelkammen.
In heel die ruimte weggeborgen
- doorgeurd en aan den grond verknocht -
omsluit de hofstee harde zorgen
om 't geen het manvolk zaaien mocht.
Kastanje - al zijn Kaarse' in bloei -
breidt boven 't stroodak zee van blaêren
- het legt op 't erf een licht-gestoei,
waar schaduwen het weer bedaren.
De zwervers gaan den weg langs, zingend
om 't speelsch geheim van elk verschiet

[p. 195]

 

- het is de boer, die d'oogst ontwringend,

 

't geheim in diepste wezen ziet.

Het is een zeer verheugend verschijnsel dat overal op Dietschen bodem deze geluiden worden vernomen. Na het lange stilzwijgen van Wies Moens mochten we weer het warm geluid van den dichter waardeeren, en van de Noordzee klonk de heldenstem van Koning Skjold. In de Noord-Brabantsche kontreien zingt een nieuwe troubadour met krachtige tonen, en nu, in het koude Noorden, gaat ook de bron aan 't wellen. Een Dietsch geluid klinkt overal: moge het de voorbode zijn van een milde Dietsche lente.

‘WIJ ZWEREN HOUWE TROUWE...’ Teekening van Frans van Immerseel