Volk. Jaargang 1

[p. 99]

Film
Maurits Vermeulen: Op stap, of de troost van Jan

Onze noordersche uitgetrouwde familie heeft het in de wereld ver gebracht Het is ons echter een zoet leedvermaak dat ‘Op Stap’ ginder werd gemaakt. Wij zijn met Jan gezegend, maar het Noorden is niet misdeeld.

De makers van ‘Op stap’ (ik ben goddank hun namen vergeten) hebben de waarheid bewezen van het gezegde: ‘als je voor een dubbeltje geboren bent, bereik je nooit kwartje’.

Niet alleen met het product zelf dat ze voortbrachten hebben ze dit bewezen, maar voor alle zekerheid hebben ze er een geschiedenis bijgehaald.

Janus Fortuin, (de familienaam is een fransche grap), is voor een dubbeltje geboren; dit dubbeltje bestaat uit de stiel van pianostemmer en bijhoorend armoedig leven; het kwartje zou zijn een plaats van pianist; een check van een Oom uit Indië; nog een check; en eindelijk de roem van schlagerkomponist. Een voor een mankeert hij de verschillende aspecten van het kwartje.

Ter afwisseling en om de reglementaire 2400m. te bereiken, is er de geschiedenis van de dochter en haar pokdaligen verloofde; van de oom uit Indië; van het Xantippe-wijf uit de liefhebberskluchten; van de zenuwzieke huurders, en bovenal van Bella Ramona, of anders gezegd Fien de la Mar; (... tje kan ik niet schrijven).

Van elke film uit Zuid of Noord kan men de algemeene kritiek op voorhand geven: een onmogelijk scenario, en de makers die hun stiel niet kennen, met de wanhoop, dat ze dien ooit zullen leeren.

Na den film gezien te hebben kan men dit bewijzen. In ‘Op Stap’ is reeds de tekstband mis; er worden gaande voeten getoond; niet alleen zitten die voetopnamen ons reeds tot hier, maar ze zeggen niet eens wat ze moeten zeggen. In een liefhebbersfilmclub is een boete vastgesteld van 10 fr. per voet-opname; bij hervalling verdubbelt de straf.

Wie heeft er de filmmakers in het hoofd geklopt, dat er geen film mogelijk is zonder vervelende liedjes; en wat heeft hun geest, als ze er hebben, zoo beneveld dat ze die liedjes niet eens fatsoenlijk kunnen plaatsen?

[p. 100]

Wij willen waarheid, waarachtigheid, waarschijnlijkheid, werkelijkheid; we verdragen niet dat men ons wat wijs maakt; men kan op aannemelijke wijze schrijven: zij zingt een lied; maar dit in de film aannemelijk maken is lastiger; daarbij is elk lied nog vervelend lang; gezegend de mensch die niet woest wordt bij het proefzingen van Fortuin's dochter; ‘of je zegt - I love you, etc. met tranen in je stem’. Een check kan desnoods, op papier, verloren gaan; maar om dit in film te doen gelooven is een mikroskopisch-sterke opmerkingsgave noodig. U hebt, lezer, reeds veel kachels aangemaakt; en ik ook. Het zou U echter met mogelijk zijn, (mij zeker niet), als U papier en hout gaat inleggen, ten eerste, dat papier en hout uit het mandje op den grond te gooien, zonder een brief van 10 cm. bij 25 op dien grond te zien liggen, en ten tweede het hout en papier op te rapen zonder van dien brief iets te merken. U hebt ook reeds brieven gepost; maar ik kan mij niet voorstellen hoe U een brief, waarin een zware check, nevens de bus zoudt steken.

Zoo sprak Droogstoppel; en hij had gelijk. En hij had nog veel meer te zeggen.

De onbekwaamheid en gemis aan filmverstand worden ten overvloede bewezen door de ellendig vervelende sequentia der vleugelpianos. De makers hebben ooit gezien dat een vleugelpiano fotogenisch is; daarom hebben ze er 12 genomen; qualitas et quantitas; ze hebben oorspronkelijke gezichtshoeken gezocht. En niet gevonden. En voor ieder beeld hebben ze de schikking der vleugels veranderd. Hier was een fotograaf aan het werk, hij maakte een studie over de fotogenie der vleugelpianos. Dit heeft ongelukkiglijk niets met film te maken. Die dit pianogesjouw regelde wordt speciaal in de tekstband vernoemd. Niet een beetje moeite had men een trukfilm kunnen maken, die wel niets met ‘Op Stap’ te doen had, maar die tenminste iets nieuws had gebracht.

Dat de makers ook esthetische bedoelingen hadden, blijkt uit de scène met den oom in de hall van Ramona. De oom wandelt weg en weer; daarvan maakte men een plongé-opname, die blijkbaar beviel; diensvolgens werd ze eindeloos gerokken; die plongé-opname is verder door niets gewettigd.

Op de genoemde en niet genoemde kleinigheden is de film gebouwd. Het scenario deugt niet en de uitvoering evenmin. Leert toch eerst den stiel. Daarna kunnen wij filmkritiek schrijven. Nu lijkt dit artiekel de geschiedenis van den schoenmaker en den schilder.

We kunnen het onwaarschijnlijkste aannemen, als we niet merken dat men ons beliegt; als het onwaarschijnlijke op een waarschijnlijke manier

[p. 101]

wordt getoond. Omdat we de mogelijkheden van de film kennen, nemen we geen gebrekkige tooneelrequisieten en - gebaartjes aan. De filmkunst gebruikt het beeld van de werkelijkheid als materiaal, zooals schilderkunst de verf, en muziek de geluiden.

De acteurs uit ‘Op Stap’ zijn tooneelspelers, ook in de film. Het verschil tusschen tooneel en film is toch niet zoo subtiel; op het tooneel kan men spelen; in de film moet men leven; zichzelf of een ander ZIJN.

En wat men in Holland in Fien de la Mar heeft gezien, dat weet de duivel, waarmee ze trouwens eenige gelijkenis vertoont, als ze het miserabele liedje over mi-joeziek zingt. De pokdalige, vervelende en zeer onsympathieke Frits van Dongen kan onzen Frits de broederlijke en troostende hand reiken.

Blijkbaar hebben de laaglandsche filmmakers een ander idee over schoone menschen als wij; ik ben wel jong en ongetrouwd, maar terwille van de waarachtigheid is de schoonheid soms vereischt.

Onze nationale Jan heeft zijn man gevonden; het kan hem een troost zijn te weten dat zijn films nog niet het platste zijn, dat kan worden gemaakt

Kunst is verheven vorm van kultuur in jonkvrouwelijke reinheid en onberoerdheid.
(Frobenius)