Volk. Jaargang 1

[p. 73]

[Nummer 3]

Ernst Wiechert: Brief aan een jongen dichter

Mijn lieve jonge broeder,

Ik heb lang bedacht, of ik dezen brief anders zou beginnen dan het daar nu staat, maar evengoed als diegenen elkaar broeder noemen, die uit eenzelfde moeder geboren werden, moeten het ook allen doen, wier bloed hen er toe drijft hun ziel te ontleden en deze bekentenis in de wereld te laten gaan, terwijl zij zelf terugtreden in een lachende armoede en eenzaamheid.

Ik dank u voor uw brief en voor uw jeugdig werk. Gij stelt mij veel vragen: of ik meen, dat God u gezegend heeft; of gij moet voortgaan met schrijven; of gij waardig zijt in de gemeenschap van de Dichters opgenomen te worden, en veel andere zaken. En het allerlaatst vraagt gij mij u te zeggen, of datgene wat gij geschreven hebt, overvloedig of wellicht noodwendig is.

Mijn lieve broeder, deze laatste vraag lijkt mij de schoonste uit uw brief, omdat zij niet naar het meesterschap maar naar den dienst van den Dichter vorscht. Eens was er een tijd dat de Dichter vóór den koningstroon stond en het leed en de heerlijkheid van zijn volk bezong. En nu is de tijd aangebroken, waarop de Dichter voor de mikrofoon of op de markt staat en van het leed en van de heerlijkheid van zijn ziel vertelt. Een tijd, waarop het achterdocht verwekt, van zijn volk te vertellen. Een tijd, waar de dienaar een ‘verdiener’ en een tempel een roovershol geworden is.

En daarom, mijn lieve broeder, is dit het eerste wat ik u moet zeggen; hij alleen kan dichter worden, die tot dienen bereid is. Niet dienen zooals een ongetrouwe knecht, die naar het voorhoofd van zijn meester

[p. 74]

loenscht om te zien of deze hem met welbehagen aankijkt, maar zooals een getrouwe knecht, die den akker bewerkt opdat de kinderen van het volk brood zouden bekomen. Die niet naar zijn handen ziet, of men hem looft, maar naar den akker, of hij vruchten draagt. De Meester kan veranderen, maar de akker blijft.

En als ik rondkijk - voor u, mijn jonge broeder, want ik zelf heb mij uit de lawaaiende wereld teruggetrokken -, dan doet het mij pijn te zien wat er hier in mijn omgeving geschiedt. Daar zijn al diegenen, die de goedkoopste begeerten van de menschen kennen, de lust der zinnen, en die van de bordeelen der stad en van hun eigen ziel vertellen, opdat zij veel genoodigden zouden vinden bij dit gerecht van hun tafel. En opdat men hen niet met verachting zou nawijzen, doen zij alsof zij onder al deze voorvallen lijden, alsof zij als Dante door deze hel van menschelijke ontucht schrijden, om den tijd zijn masker af te rukken, om de wereld een spiegel voor te houden, opdat zij ontwaken zou en verschrikken voor haar eigen gelaat. Maar in 't geheim voelen zij zich niet onpasselijk bij dezen omgang, zooals een verdorven zedenpolitie die uit een treurig ambt een grijnzend genoegen maakt. En zij verspillen hun gaven als een schaamtelooze knecht, die de meiden bijroept als hij de dieren laat paren.

En er zijn andere, die hun zaad in den haat uitstrooien en niet om Gods wil schrijven, maar om wille van een menschengroep. Zij zijn als booze grijsaards, die jonge knapen dronken maken opdat zij tegen elkander hun arm zouden verheffen.

En er zijn anderen, die te laf zijn om te haten, en die hun pen niet in bloed maar in venijn doopen. Die als het gepeupel door een heerenhuis rumoeren en van de wanden rukken wat voor hun kleine ziel een verwijt is: schoonheid en ouderdom, adeldom en verleden. Totdat de wereld zoo gemeen geworden is als zij zelf, zoodat zij kunnen zeggen: ‘Nu zijn we thuis’.

En er zijn de jongeren, mijn lieve broeder, die de wereld met zichzelf laten beginnen. Die niet vragen of hun werk noodwendig is, maar zich alleen afvragen, of al wat vóór hen bestond, noodwendig was. Bij voorbeeld de voorouders, of de dieren, of de godsdienst, of het erbarmen. Die op 25-jarigen ouderdom de biographie van hun slaapkamer schrijven en met beide handen hun troostelooze naaktheid toonen, als zieke grijsaards bij de open ramen van hun binnenplaats.

En om al dezen, mijn lieve broeder, deze souteneurs der kunst, drummen duizenden, die souteneurs van deze souteneurs zijn, aanbrengers van

[p. 75]

hun schande, aanbidders van Baal. Die aan de verdieners verdienen, zooals de wisselaars in den tempel.

Neen, mijn jonge broeder, nog niemand heeft ons van de wet vrijgesproken, dat poëzie dienen moet. Het is een schoon woord, dat de mensch niet leeft van brood alleen. En toen Matthias Claudius het lied ‘Der Mond ist auf gegangen...’ geschreven had, toen rechtten zich duizenden gebogen hoofden uit de schaduw van hun dagtaak en zweefden mee in de oneindigheid van zijn vertroosting. Of gij, mijn jonge broeder, de waarheid dient of de goedheid, als een lastdrager tusschen uw broeders of tusschen uw volk: gij dient altijd God, die gewild heeft, ‘dat alle menschen zouden geholpen worden’.

Dan, mijn broeder, als het u gelukt - en ik geloof, dat het u gelukken zal, - dan zijt gij opgenomen in de gemeenschap van de dienende broeders. Niet in de gemeenschap van de dichters. Want zulke gemeenschap - gij vraagt er mij naar - bestaat niet. Ten minste geen zichtbare. Ik weet niet of gij dagbladen leest, deze stille laster van onze beschaving, maar als gij het doet, zult gij ondervonden hebben, hoe deze zichtbare gemeenschappen, deze academiën, verbonden en clubs, hun dagen doorgebracht hebben; hoe zij presidenten neergehaald en verheven hebben, medeleden vogelvrij verklaard en heilig geproclameerd hebben. Hoe zij elkaar gesmaad en onteerd hebben en de een de werken van een ander in den hemel heft of in de hel vervloekt. Neen, mijn lieve broeder, er bestaat slechts een onzichtbare gemeenschap der Dichters, zooals er ook een onzichtbare kerk bestaat. Gij woont zoo stil op het land, zooals de knecht in zijn kamer woont, en terwijl in het huis van zijn heer de lichten glanzen, waakt hij over de slaap der dieren en der velden. En al wat hem ten deel kan vallen is, dat 's morgens zijn ziel door den dauw van de genade bedekt is, zooals het vlies van Gideon, dat deze aan den ingang van zijn tent sloeg.

Tot deze gemeenschap behooren, is wel een leven van arbeid en van pijnen waard. Gij vraagt mij, of ik geloof, dat God u gezegend heeft. Gezegend, mijn broeder, is iedereen die dienen wil, hoeveel meer nog degene, aan wie het gegeven werd, altijd opnieuw uit den chaos een wereld te scheppen. Kijkt rond u in den kleinen of grooten kring die uw leven omsluit. Wat is het anders dan chaos, hetgeen ge ziet? Een zuigende draaikolk, uit goed en kwaad samengesteld, doordrenkt van onrecht, van leugen, van haat, van bloedige daad? Geen God heeft u aangeduid, uit dezen chaos te scheppen en dit somber geschapene als uw werk op de markt te brengen als een koen en onvergelijkelijk zwemmer. Maar de God van uw geloof heeft u bestemd om het sombere klaar,

[p. 76]

het wentelende stil, het verwarde eenvoudig te maken. Zoodat een vertwijfeld volk tot dit klare, stille, en eenvoudige kon opblikken als naar het brandende braambosch. Niets anders tusschen het boek Job en het boek Gion is toen gezegend geworden. Niets anders ook zal de eeuwigheid binnengaan, maar daarbuiten zal alles verstrooid worden als kaf in den wind.

De Middeleeuwen, mijn lieve broeder, hadden hun domkerken; hun madonna's, en als de last des levens zich op de vertwijfelden wierp, dan konden zij hun knie buigen en het voorhoofd opheffen naar een komenden troost. Wij bezitten dit niet meer, of nog slechts een klein getal onder ons. Maar dit is de goddelijke zegen, waarnaar gij vraagt: dat iedereen de vertwijfelde oogen kan opheffen naar de beelden, die de dichter opricht boven den chaos van de wereld. Naar uw naam mag niemand vragen, want gij zijt niets dan een plaatsvervanger, maar naar uw werk moet men vragen, omdat het van God afstamt.

‘Ich gehe immer von Tor zu Tor, verregnet und verbrannt’, zegt Rilke. Van deur tot deur, mijn jonge broeder. Dat is het. Maar 's avonds, als de velden deemsteren, zit dan een weinig op de heuvelen en bekijkt uw handen en wat hen te beurt viel. En bereid het voor, uw blind kleinood, zoodat de morgen u in glans en licht ontdekke.

Velen onder hen die zich dichter noemen, gaan 's avonds rond als koningen en worden bedelaars met den dageraad. Gij echter, mijn jonge broeder, moet hiernaar streven, dat gij 's avonds als een bedelaar wordt en als een koning met den dageraad oprijst.

Vignet: Frans van Immerseel.