Volk. Jaargang 1

[p. 5]

Dirk Vansina: Wat nu?

Welke is de taak die ons volk als gemeenschap te vervullen heeft en aan dewelke wij als volksgenoot onze medewerking niet mogen ontzeggen.

Het zichzelf wordende Vlaanderen moet eigen wegen gaan; het moet, eigen leven bevestigend, een eigen nationale kultuur tot ontwikkeling brengen. Dit beteekent geenszins het opschroeven van een eng en zelftevreden provincialisme maar de verdere uitbloei van een Vlaamsch humanisme dat uitvaart naar alle windstreken, niet om zich in dit vreemde te verliezen, maar om het tot gewin te verwerken voor eigen kracht. Dit beteekent evenwel een zich afwenden van snobisme en dilettanterigheid, het verwerpen van ersatz-civilisatie om een uit eigen volkskracht opbloeiende kultuur te schutten en te bevorderen. Dit beteekent in de eerste plaats: het accent leggen op de fundamenteele eenheid van godsdienst, kultuur en kunst, daar geen dezer drie zich afzonderen kan zonder schade voor eigen vitaliteit. De latente crisis die elk dezer te doorworstelen heeft, en blijkbaar door eigen kracht niet verwinnen kan, heeft geen andere oorzaak.

Godsdienst moet zelf opnieuw kultuurstichtend worden wil zij aan de huidige beklemming eener wezensvreemde omgeving ontkomen. Door kultuur verstaan we een gansch het leven doordringende levensstijl, zoodat elke levensuiting, individueel en collectief, er van doordrenkt weze. Zij is wat ik noemen zal de liturgie van het leven. Kultuur houdt de geheele mensch in haar rhythmen gevangen. Zjj bepaalt evenzeer de snit zijner kleederen, zijn houding en manieren als het verloop van massale plechtigheden en de vormen van zijn kunst. Maar godsdienst wordt maar kultuurstichtend in vereeniging met den nationalen volksaard.

Men heeft ten onzent gemeend Vlaanderen van Christus en Christus van Vlaanderen te moeten scheiden om beiden beter te kunnen dienen. Men heeft het volk in organisaties opgesloten en deze min of meer uitgesproken vijandig tegenover mekaar opgesteld. Men heeft niet begrepen dat een Vlaanderen zonder Christus een voedingsbodem mist; dat Christus zonder Vlaanderen, dat wil zeggen: een christianisme dat het nationalisme uitsloot in plaats van het te doordringen, niet kultuurstichtend worden kan en eenigszins in de lucht blijft zweven. Een katholieke gemeenschap - hoe vurig ook - van nationaal onverschilligen of naar

[p. 6]

brusselsch model verbasterden kan niet kultureel vruchtbaar worden. En nochtans heeft de katholieke aktie om zich een kultureele dampkring noodig om haar taak wezenlijk te vervullen. Want zij beoogt toch meer dan het inlijven van leden, het houden van optochten, het veredelen van hare kernen. Zij moet door een nationaal godsdienstige kultuur de wezensvreemde ersatz-civilisatie vervangen. Vlaanderen is een der laatste landen in het Westen waar dit nog mogelijk is. Zooals ten tijde der Hervorming kan Vlaanderen ook op dit keerpunt der tijden een stevig bolwerk vormen waarin het katholicisme zich kan terugtrekken en op het geschikte oogenblik de tegenaanval inzetten. De liberale maatschappij is volop in ontbinding, en het hangt van ons af, of de totalitaire staat die alhier de plaats zal innemen, de uitdrukking van onze volkswil zijn zal, of een ons vijandige oppermacht die door haar totalitairen aard zelf, geen andere geest dan de hare zal dulden.

Hoe men het ook beschouwe, het katholicisme heeft een stevige Vlaamsche kultuur dringend noodig, en om hare katholieke aktie tot volledige wasdom te brengen, én om het gevaar te keeren in een vreemde kultuurkreits te worden meegesleurd zooals wij 't in Duitschland zien gebeuren. Kunst is de opperste bloesem eener kultuur. Maakt men ze van deze laatste los, zooals het de laatste decenniën het geval was, dan spat zij noodzakelijk in zooveel ismen uiteen als zij bestanddeelen bevat, van d'een naar d'ander evolueerend op het rhythme van overspannen zenuwen en geblaseerd gemoed.

De tijd is nu gekomen dat elk katholiek kunstenaar van dit land te kiezen heeft: óf in een wereldvreemd individualisme volharden en verstarren, of wereldverbonden in innige gemeenschap met zijn volk en zijn geloof kultuurstichtend werk verrichten. Dit is heel iets anders dan zich aan apologetisch geschrijf bezondigen, aan folklore of patriotische bombast. Dit beteekent terugkeer tot de zuivere bronnen zelf van elke waarachtige kunst.

De kritiek der laatste jaren is overdreven belang aan vormpurisme gaan hechten. Wij weten nu wat zuivere poëzie, zuiver tooneel, zuivere vertelkunst is. Het wordt tijd dat men dit purisme op het begrip kunst zelf ga toepassen. Wij moeten een scherpe scheiding trekken tusschen het kunstmatige en het kunstige en, in het domein der kunst zelve, tusschen het volksverbondene en het parasiteerende, tusschen het kultuurstichtende en het ontbindingskiemen bevattende. Wij moeten het ware rhythme van dezen tijd aanvoelen. Het wordt niet aangegeven door levensvreemde dilettanten maar door de scheppers van de nieuwe wereld die alom in wording is.