De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 21

[p. 361]

De Bretonsche vrouw
door Isidoor Albert.

Op eenen avond in November, daags voor St.-Catharina, draaide de poort van het boethuis te Auberive op hare hengsels en liet eene dertigjarige vrouw door, gekleed met eenen verschoten wollen rok, op het hoofd eene linnen muts, die, op de zonderlingste wijze, haar bleek gelaat omvatte, gezwollen van dat paarsblauw vet, veroorzaakt door den leefregel der gevangenissen. Het was eene gevangene die men de vrijheid schonk. Hare boetgezellinnen noemden haar de ‘Bretonsche’. Veroordeeld voor kindermoord, was het juist zes jaren geleden dat een celrijtuig heur naar de gevangenis bracht. Na hare plunje teruggenomen, en hare spaarpenningen aan de griffie gelicht te hebben, ademde zij de vrije lucht in, voorzien van een reispas voor Langres.

De Koerier van Langres was vertrokken. Ontmoedigd, bevreesd begaf zij zich schoorvoetend naar de voornaamste afspanning der streek, en met een benauwde stem vroeg zij er een verblijf voor den nacht. De herberg was proppensvol en de waardin, die zich weinig ingenomen toonde ‘soortelijke gasten’ te herbergen, raadde heur aan zich te wenden tot de herberg aan de andere zijde van het dorp gelegen.

De Bretonsche ging, nog meer ontsteld, bedeesd op de deur kloppen der aangeduide tapperij, die, eigenlijk gezegd, slechts een drinkhuis voor aardewerkers was. De herbergierster beloerde haar met een wantrouwig oog, en zond ten slotte de rampzalige weg, zeggende dat zij geen nachtverblijf schonk. De Bretonsche dorst er niet op aandringen: ze verwijderde zich - het hoofd neergebukt, - terwijl er in het binnenste haars harten een onbegrijpelijken haat ontstond tegen diegenen, welke haar zoo onverbiddelijk terugstieten.

Zij had geenen anderen toevlucht meer dan zich te voet naar Langres te begeven.

[p. 362]

Einde November... de nacht valt vroeg in; ze bevond zich weldra omhuld van grauwe nevelen, op de duistere baan, die zich uitstrekte tusschen twee zoomen van het bosch, en waar de snerpende, schuifelende noordenwind hoopjes verwelkte bladeren dooreen deed dwarrelen.

Na zes jaren boetedoening en opsluiting kon ze nauwelijks voortgaan: hare knieën waren als geknoopt; hare voeten, gewoon aan klompen, waren geprangd in haar nieuw schoeisel. Na eene wijl wegs had ze blazen op de voeten en gevoelde zich afgemat; ze zette zich op eenen wegpaal; - bibberend vroeg ze zich af of ze ging sterven van koude en honger in dezen akeligen nacht, blootgesteld aan dien ijzigen noordenwind, die hare leden verstijfde. Eensklaps, in de eenzaamheid der baan, dwars door het geloei des rukwinds, scheen ze de slepende tonen eener zingende stem te hooren. Zij luisterde aâmloos en onderscheidde de klankmaat van een dier streelende, eentonige liederen, waarmede men de kinderen in slaap sust. Dan, haren weg voortzettende, wendde zij hare schreden in de richting dezer stem, en - in den omkeer van eenen dwarsweg - bemerkte zij tusschen de naakte takken der boomen eene roode schemering.

Vijf minuten later bereikte ze eene bouwvallige woning, opgebouwd uit klei en stroo, waarvan het dak, bedekt met aardklompen, tegen eene rots steunde en waarvan het eenig venster een helderen lichtstraal doorliet.

Het hart beklemd besloot ze aan te kloppen. De zang hield op, en eene boerin kwam openen; - eene vrouw van denzelfden ouderdom als de Bretonsche, maar reeds verwelkt en versleten door den arbeid. Haar kleed, op verscheidene plaatsen gescheurd, toonde hare vereelte, verzengde huid; hare bruingele haren hingen verward van onder hare stoffen muts en hare grijze oogen aanschouwden met verbazing de vreemdelinge, waarvan het uiterlijke iets ongewoons had.

- Goeden avond, zegde zij de bek-lamp omhoog heffende, welke zij in de hand hield, - wat verlangt ge?

- Ik kan niet verder, prevelde de Bretonsche met eene hijgende stem, waaruit een snik opwelde; de stad is zoo ver, en indien ge mij liet vernachten, zoudt ge mij eenen dienst bewijzen.... Ik heb geld.....ik zal u betalen voor uwe moeite.

[p. 363]

- Kom binnen! antwoordde de andere, na een oogenblik geaarzeld te hebben; dan, op een meer nieuwsgierigen dan wantrouwigen toon, vervolgde zij:

- Waarom hebt gij te Auberive niet vernacht?

- Men heeft er mij niet willen logeeren.... En de blauwe oogen terneerslaande, voegde de Bretonsche er angstvol bij: Omdat ik, ziet ge.... uit het boethuis kom en dat geeft geen vertrouwen aan de menschen.

- Ah!.....Kom toch maar binnen... ik vrees niets, ik die nooit anders dan armoede onderstaan heb. Het ware onmenschelijk een levend wezen bij zulke koude aan de deur te laten.... Ik zal u een bed uit droge bladeren opmaken.

Ze haalde van onder een afdak een hoop droge bladeren, en strooide ze in een hoekje, naast de schouw.

- Gij woont hier alleen? vroeg bedeesd de Bretonsche.

- Ja, met mijn dochtertje, dat bijna zeven jaar telt...... Ik win ons bestaan met in het bosch te werken.

- Uw man is dood?

- Eilaas, ja! antwoordde schielijk Fleuriotte, de arme kleine heeft geenen vader meer.... Wat wilt ge, iedereen heeft zijne rampen!

- Ziedaar uw bed opgemaakt, en hier twee of drie aardappelen, die van het avondmaal overblijven.

't Is alles wat ik u kan aanbieden.

Zij werd onderbroken door eene kinderstem, welke opsteeg uit een donker kamertje, afgezonderd van die plaats door eene heining van planken.

- Goeden nacht! hernam ze, ik ga terug bij de kleine, die bang wordt. Tracht goed te slapen!

Ze nam de lamp en verdween in het aanpalend vertrek, de Bretonsche in de duisternis latende.

Deze had zich op de verdorde bladeren uitgestrekt.

Na geëten te hebben, beproefde zij de oogen te sluiten, maar de slaap overviel haar niet. Tusschen de afsluiting hoorde zij Fleuriotte met stille stem tot hare kleine spreken, die door de komst der vreemdelinge ontwaakt was en niet meer wilde inslapen. Fleuriotte wiegde het kind en omhelsde het met teedere woorden: gulhartige, eenvoudige gezegdens, die de Bretonsche oprecht bewogen.

Deze teedere uiting wekte een beschaamd moederlijk gevoel op, begraven in den boezem van die vrouw, eertijds

[p. 364]

veroordeeld om haar pas geboren kind omgebracht te hebben.

De Bretonsche dacht, dat ‘indien de zaken zich ten beste gekeerd hadden,’ hare kleine denzelfden ouderdom van dat meisje zou gehad hebben. Bij dit gedacht, en bij het hooren dezer kinderlijke stem, beefden al hare ledematen; iets zachts kwam in haar verbitterd gemoed opwellen en ze voelde grootendeels lust om te weenen.

- Kom, mijn kind, zegde Fleuriotte, slaap eens vlug.... indien ge braaf zijt, zal ik u morgen naar de foore van St-Catherina leiden.

- St-Catherina's dag, dat is het feest der kleine meisjes, niet waar, mama?

- Ja, mijne lieve!

- Is het waar, dat op dien dag St-Catherina speelgoed aan de kinderen brengt?

- Ja.... somtijds.

- Waarom brengen zij er nooit bij ons?

- Wij wonen te ver... En dan, wij zijn te arm, ziet ge?

- Zij brengt er slechts aan de rijken, dan! Waarom?... Ik ook, ik zou willen speelgoed hebben.

- Welnu!... als ge braaf zijt... als ge wijs slaapt, zal ze er u misschien geven!

- O, dan ga ik slapen, omdat zij er mij morgen brengen zou.

Eene stilte. Dan, een gelijke, zachte ademtocht. Het kind was ingeslapen, de moeder insgelijks. De Bretonsche alleen sliep niet. Eene teedere en tevens grievende ontroering prangde heur hart, en ze dacht meer dan ooit aan de kleine die ze gedood had. Zulks duurde tot het aanbreken des dageraads.... Bij de eerste ochtendschemering sliepen Fleuriotte en haar kind omarmd. De Bretonsche sloop geheimzinnig buiten, stapte vlug in de richting van Auberive en hield slechts aan de eerste huizen der straat stil. Dààr doortrok ze langzaam de eenzame straat, de uithangborden der winkels beziende. Op het einde der straat scheen een der winkels hare aandacht te vestigen. Ze tikte op de luiken, en deed openen. Het was een merceriewinkel, die ook speelgoed bevatte: kartonnen poppen, arken van Noach, schaapkooitjes, enz.

Tot groote verbazing der winkelierster kocht de Bretonsche alles, betaalde en vertrok. Ze hervatte den weg

[p. 365]

naar Fleuriotte's hut, toen eensklaps eene hand op haren schouder drukte. Ze wendde zich om en bevond zich tegenover eenen brigadier der gendarmen. De ongelukkige had vergeten, dat het aan de losgelaten gevangenen verboden was in den omtrek van het boethuis te vertoeven.

- In plaats van hier rond te zwerven, zoudt ge reeds te Langres moeten zijn, zegde streng de brigadier. Kom, op weg!

Ze wou uitleg geven.... Vruchteloos! In eenen oogwenk eischte men eenen wagen op; men deed er haar op stappen, onder de leiding van eenen gendarm, en... ‘Vooruit!’ klonk het.

De wagen rolde al schokkende op de bevroren baan. De arme Bretonsche duwde, met een grievend gebaar, haar pakje speelgoed tusschen hare verkleumde vingeren. In den omdraai van den weg herkende zij den wegel, die door het bosch liep; haar hart bonsde, en ze smeekte den gendarm om stil te houden: zij had eene boodschap voor Fleuriotte, eene vrouw die daar verbleef op twee stappen afstands. Ze smeekte zoo aanhoudend, dat de gendarm, een braaf man in de ziel, zich liet overhalen. Men bond het paard aan eenen boom en ging den wegel op. Voor de deur kliefde Fleuriotte klein-hout. Hare bezoekster terugziende, in gezelschap van eenen gendarm, stond ze als verslagen, den mond open en de armen hangend.

- Stil! lispelde de Bretonsche, de kleine slaapt ze nog?

- Ja.... maar....

- Leg dit speelgoed zachtjes op haar bedje, en zeg haar dat het St.-Catherina is die net haar gebracht heeft! Ik was naar Auberive teruggekeerd om het te gaan koopen, doch het schijnt dat ik er het recht niet toe had en men voert mij terug naar Langres.

- Edele, brave ziel, riep Fleuriotte in vervoering uit!

- Stil!

Ze naderden het bedje, altoos gevolgd door haren geleider. De Bretonsche spreidde over het deksel de pop, de ark van Noach en het schaapkooitje, kuste het bloote armpje van het kind en zich tot den gendarm wendende, die eenen traan uit zijn oog pinkte:

- Nu, sprak zij, nu mogen wij vertrekken!

(Naar het Fransch.)