De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 21

[p. 201]

Boekbeoordeeling.

Uitgave van het Taalverbond N^o 3. Uit het leven, door L. Smits. Gent, J. Vuylsteke, uitgever. 1891.

De heer Smits doet zijne intrede in de letterwereld met eenen bundel, bevattende de volgende opstellen: 1^e Een Heks, 2^de De Man zonder Ruggraat, 3^de Herbergpraat, 4^de De Heispaaier, 5^de Het wit Konijntje, 6^de Eene Fout in de Rekening, 7^e Nonnekens op ons Dorp, 8^e Eene Begrafenis.

Geen enkel dezer schetsen, verhalen of tafereelen is gebouwd op liefde. Het feit is zeldzaam genoeg om eens aangestipt te worden. 't Komt waarschijnlijk hierbij, dat de schrijver - niet gedaan heeft als sommige anderen - die beginnen te schrijven en uit te geven; wanneer ze nog maar pas de schoolbanken zijn ontloopen en zij van de wereld, die ze moeten schetsen, niet veel meer kennen dan een blinde van kleuren. - 't Zijn hier geene personen en toestanden, van andere schrijvers afgezien, angstig gevolgd en gebrekkig weergegeven: neen, 't zijn vruchten van eigen ervaring, van eigen denken, van eigen levensbeschouwing.

Wij deelen de gedachten des schrijvers niet; er ligt een heele afstand tusschen ons beider meeningen; doch wij willen daarover niet verder uitweiden, het boek enkel besprekende, als letterkundig voortbrengsel.

De Man zonder Ruggraat is eene fantazij vol bijtende spot tegen die personen, welke, gelijk Multatuli ze eens kenschetste, ‘bij gebrek aan zwaarte, omhoog vallen’ en tot allen rol - hoe gemeen en verachtelijk ook - bruikbaar zijn.

Het wit Konijntje, lief geschilderd en levendig voorgesteld, is gericht tegen het naiëve betrouwen op God.

In Herbergpraat steekt de schrijver den draak met de eerlijkheid van den mensch.

De andere stukken zijn grepen uit het werkelijk leven, zijn voorstellingen van personen en feiten, met zulke kracht, zulk aangrijpend réalisme op het papier gebracht, als wij nog zelden bij eenen Vlaamschen schrijver ontmoetten. Wat sombere bladzijden uit de lijdensgeschiedenis van de ongelukkigen dezer aarde! Belle de Heks, Marus de Heispaaier, Neel de Schoenlapper, zijn toch zoo diep ellendig, dat hun toestand ons bevangt, ons ontevreden en kwaad maakt. - Goed, dat in ‘Nonnekens op ons Dorp’ het vriendelijk zonneken weer eens even uit de wolken piept; want moest men, na bovengenoemde bladzijden, ook nog het akelige ‘Eene Begrafenis’ lezen; men zou er duizelig van worden. De schrijver, inderdaad, grijpt u met zulke kracht in 't gemoed, dat het u bijna is, alsof gij in eenen droom op het punt waart, door eene neervallende rots verpletterd te worden!

[p. 202]

Wie dan enkel in een boek tijdverdrijf zoekt; wie niet tegen hevige aandoeningen bestand is, legge het werk terzijde. Wie in sobere stijl, zonder gemaaktheid noch platheid, forsch gemaalde beelden voor den geest wil getooverd zien; wie eens gaarne over maatschappelijke vraagpunten of toestanden napeinst, zal het werk met genoegen lezen; dan vooral, als men tot de geestesrichting van den schrijver behoort.

Ten slotte moeten wij den schrijver doen aanmerken, dat volgens de uitdrukkelijke voorschriften der kerkelijke overheid, die begrafenis niet kon plaats hebben, gelijk ze ons wordt afgeschilderd. Het stuk - hoe goed ook geschreven - verliest dus zijne innerlijke weerde, omdat het op valsche gegevens berust. In dagbladartikels gaan er zulke dingen door, in ernstige letterkunde komen zij minder te pas. Daar de rechtschapenheid des schrijvers ons niet toelaat aan te nemen, dat hij met slijk zou werpen naar eenen persoon, die een ietwat eigenaardig kleedsel draagt, zullen wij veronderstellen, dat de schrijver te goeder trouw misleid is geweest en het achtste stuk van zijnen bundel, enkel aanzien als herbergpraat.

Wie bladzijden schrijven kan, gelijk er zoovele in dezen enkelen bundel voorkomen, is in onze letterkunde eene eervolle plaats voorbestemd.

E. VAN LANGENHOVEN.