De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 21

[p. 42]

Algemeene tentoonstelling van beeldende kunsten te Brussel.
Zie vorige jaargang, blz. 566.

Klinkenberg van Amsterdam is en blijft in zijn: zicht van Leiden altijd dezelfde limineuze, heldere en aanlokkende landschapschilder; die geroepen schijnt te zijn om al de schilderachtige hoekjes van Neerland door zijn penseel te vereeuwigen.

Joris Hitchcock van Egmond laat ons in zijne Moederschap een tafereel bewonderen dat juist van toon, en waar bij uitnemendheid mag heeten.

Het portret van Jonk. M. Mans, door Frans Gaillard, van Brussel, is eene puike beeltenis die breed geschilderd, kloek van toon en harmonievol is.

Op de Theems, van Albert Baetsoen, van Gent, is een doek, waarop deze jonge kunstenaar heeft gepoogd eenen Londenschen winternevel weer te geven en waarin hij dan ook betrekkelijk is gelukt, Enkel moeten wij onverholen getuigen, dat het tafereel dat wij van hem in de laatste Gentsche tentoonstelling te zien kregen, veel dichterlijker was behandeld en ons dan ook meer beviel.

Het stuk dat wij bespreken is prozaïsch, alledaagsch zelfs, en daarenboven onaangenaam van uitzicht.

De schilderij die in zaal V het meest de aandacht op zich trekt door hare schitterende kleuren, is de drieluik van Piet Van der Ouderaa, van Antwerpen. Zij stelt voor Tentoonstelling van den H. Johannes Berchmans. Deze schilderij die bestemd is voor de hoofdkerk van Antwerpen, is, gelijk al de tafereelen des Antwerpschen meesters, goed verzorgd als teekening, schitterend - misschien wel op enkele deelen schel - van kleur en aangenaam als algemeen aspekt. Enkel bevalt de groepeering ons niet al te goed, daar sommige figuren niet nevens noch achter elkander staan, maar letterlijk in elkaar geduwen zijn. Wat den trant of stijl der schilderij betreft, die behoort zoo een weinig overal te huis; er steekt gothiek, renaissance en voornamelijk Duitsche Durerschool en ook wel modernism in; hetgeen echter niet belet dat, wat men ook opwerpe, de schilderij een heel verdienstelijk doek heeten mag, zij weze dan nog, als behandeling wat al te dekoratief.

Oneindig verkiezen wij echter zijn ander doek, De Straf van den Meineedige voorstellende. Hierin toont de kunstenaar zich als een beproefd, ervaren teekenaar, vol eerbied voor den menschenlijken vorm, als een kolorist die niet kwistig omspringt met de rijke tonen van zijn kleurrijk schilderpalet, als een samensteller die zich alleen staaft op het mogelijke, het gebeurlijke, en daarom dan ook waar is, en alle theatrale effekten ontwijkt. Kortom men ziet er den man van kennis en wetenschap in.

[p. 43]

Ja, zulke werken bestendigen eene faam die, hoe wel verdiend ook, ongelukkiglijk maar al te dikwijls enkel tijdelijk is.

De Straf van den Meineedige, die, met de overige paneelen welke deze kunstenaar vervaardigd heeft en nog afwerken moet, in de zaal van het lijfstraffelijk gerechtshof te Antwerpen, een aangenaam geheel vormen zal, dat hem ontegensprekelijk eene der eerste plaatsen moet verschaffen in de rij onzer beroemste kunstenaars, is voor ons eene der schoonste bladzijden welke ooit een kunstenaar der Antwerpsche schilderschool voor het dagboek der nationale kunst heeft vervaardigd.

Tusschenpoos en Winteravond van den Gentschen kunstenaar Albert Toefaert, zijn twee paneelen die eenen laisser-aller, in het Vlaamsch zou men zeggen; een buitengewoon gemak van werken, verraden.

Zijne dieren zijn bekoorlijk, ja recht verrukkelijk, en munten bijzonder uit door hunne frissche juistheid van toon. Twee lieve salonstukjes, waarvan het laatst genoemde tintelt van poëzie.

Mijne geboorteplaats en Boschweg van mejuffer Gusta van Butsele, van Nukerke, zijn twee tafereelen, waarin de jonge kunstenares haar dichterlijk talent ten toon spreidt en tevens laat zien, dat zij in het weergeven van bladeren en boomen toch bewijzen kan onloochenbare hoedanigheden van kolonist te bezitten.

In deze zaal bemerken wij nog een landschap van zeer veel verdienste, waarop de vervaardiger, de heer Philippet, van Brussel, terecht met fierheid zijnen naam heeft geplaatst.

Bij de afwezigheid des kunstenaars, door mejuffer Fanny Laumans, van Brussel, is een kleurrijk en goed verzorgd tafereel, onder oogpunt van teekening. Wat détail betreft, deze is verzorgd gelijk men het waarlijk bij eenen modernist niet zou gaan zoeken. Dit doek is afgewerkt gelijk sommige oude meesterwerken.

De Vaart te Gent, de Tiberboorden en een Stortregen in de Romeinsche campagna, zijn drie doeken die oneindig veel verdienste hebben, onder opzicht van schilderwijze. Het water is zoo goed realistich waar weergegeven. dat men er zich waarlijk zou aan bedriegen.

De 's Gravendreef, Bebloemde gracht en Geluwe bloemen van Gustaaf Den Duyts, van Gent, dragen ontegensprekelijk het kenmerk van een dichterlijk gevoel. In het algemeen echter behandelt de heer Den Duyts zijne onderwerpen te zwart. Hij ziet door een zwart-bruin glas; daardoor wordt zijne schilderij konventioneel. en, gevoegd bij de al te losse en oppervlakkige manier van schilderen, welke hem eigen is, krijgen zijne doeken het uitzicht van dekoratieschildering.

Wij treffen ook nog in deze zaal een verdienstelijk Oostersch tafereel van den Parijzer schilder F. Charlet aan. Alleen vinden wij die Oosterlingen wat te veel Parijzisch. De stekjesverkooper en de vodderaapster der groote wereldstad stralen er, volgens onze bescheiden meening, te veel in door.

Zaal VI is eene kleine doch goed verlichte tusschenzaal, waarin de plaatsingkommissie het goede gedacht heeft gehad eene gansche

[p. 44]

kollektie kleine salonstukjes, waaronder echte perereltjes, nevens onder en boven elkaar te hangen. Ja, zonder overdrijven zou men deze zaal de miniatuurzaal mogen noemen, niet om hare kleinte, maar wel om de kleinte der stukken van de twee onderste rijen tafereelen, waarmede de wanden A.C. en D. bekleed zijn.

Er zijn echter ook groote en goede stukken in deze zaal; zoo treffen wij op paneel C eene goede en groote doode natuur van Dujardin van Brussel aan, die getuigt van eene buitengewoone juistheid van lokale kleur. De schildering is mollig en niet droog.

De gekende Duitsche schilder Mosler Pallenberg van Keulen, heeft drie portretten ingezonden, waaronder dit het nummer 541 dragende, volgens ons oordeel althans, in de eerste plaats dient vermeld te worden. Breede doch gesloten schildering, aangenaam koloriet, wijze van schilderen die zeer veel kennis verraadt, ziedaar in weinige woorden de schilderij beoordeeld.

Halkett, een kunstenaar die Brusselaar geboren doch, door zijn huwelijk, ook wel half Gentenaar is geworden, gaat voort met lieve goed geborstelde kleurrijke en tevens goed gelijkende portretten te schilderen. Hij heeft nochtans voor gewoonte, de beeltenis der lieden wier trekken hij moet vereeuwigen, maar halve levensgrootte te schilderen; dat is een eigenaardig gedacht, gelijk een ander, waartegen wij dan ook niets weten in te brengen, en toch kunnen wij ons niet weerhouden den voorkeur te uiten dien wij aan levensgroote portretten geven.

Het Oudje, van Gaston Linden, van Brussel, alhoewel het eigenlijk niets meer is dan eene goede atelier-studie, die met wat meer zorg dan men gewoonlijk aan dergelijke stukken besteedt, is afgewerkt, trekt evenwel zeer de aandacht der bezoekers tot zich. Elk staat stil en bewondert het gemak van werken, en tevens de breede kennisvolle schildering, waarmede de trekken van den goedhartigen ouderling zijn weergegeven.

Zaal VII is veel grooter, en behelst dan ook meer groote doeken; onder de merkwaardigste dezer treffen wij inzonderheid eene schilderij aan, waar de bezoekers onmogelijk kunnen voorbijstappen, zonder er een oogenblik bij stil te houden. Wij bedoelen het lieve engelachtige portret eener luitenante van het Leger des Heils. Van zoohaast men de schilderij ontwaart, ziet men aan de manier van schilderen, dat men het werk van eenen der gebroeders Oyens voor oogen heeft.

Ditmaal echter heeft Piet Oyens, van Brussel, want het is een zijner werken, welke wij thans bespreken, afgebroken met de gewoonte alles met het paletmes of truweel te schilderen of te bezetten, zoo men wil.

Dit stuk is wel goed en met zorg geteekend en tevens krachtig geborsteld, maar ook, welk lief meisjeshoofd en bovenal, welke sprekende oogen! Die luitenante, met haren mystieken, doordringenden blik, waarmede zij tot in 't diepste van 't menschelijk hart schijnt te lezen, ziet er duivels medesleepend uit.

En toch ligt er iets reins, iets maagdelijk schoons in dit open gelaat,

[p. 45]

waarin twee helder blauwe oogen als smaragden in eene diadeem schitteren.

Piet Oyens heeft, men ziet het, gansch zijn hart, zijne dichterlijke ziel in de weergave van dit meisjesbeeld uitgestort. Hij is wonderwel gelukt en heeft dan oók een portret geleverd van blijvende waarde.

Het Piketspel, van Alfred Velche, van Parijs, is een bevallig geteekend tafereel, dat zeer juist van toon heeten mag en dat onder de goede genre-stukken mag gerangschikt worden.

Het Veldmeisje van Mejuffer Marcoth, van Brussel, is eene echt realistische studie; dat noemen wij werklijkheid, waaraan vele zoogezegd realisten een puntje zouden mogen zuigen.

De Heilige Maagd (drievleugel) van Frederik Uhde, van Munchen, is eene nevelachtige, poëtische en recht zonderling geteekende schilderij. Wanneer men zich voor dit trieptiek plaatst, weet men, in den beginne. niet heel goed wat of de kunstenaar beoogd heeft toen hij dit doek vervaardigde, en 't is maar, na eenige stonden den onderzoekenden blik op deze zonderling geteekende en eigenaardige samenstelling en niet min op haar eigen staande schildering te hebben laten rusten, dat men er al het verhevene, het dichterlijke, het fantastische zou men haast mogen zeggen, van ziet en begrijpt.

's Morgends, Zomer en de Lente van Carolus Tremerie, van Gent, zijn twee stukken, waarin een jong kunstenaarstemperament zich krachtig veropenbaart, doch, hoe verdienstelijk en veelbelovend beide werken ook wezen mogen, toch moeten wij ronduit bekennen dat deze twee paneelen ons min bevallen dan menige van de voorgaande werken des jongen kunstenaars.

De Hollandsche Visschersdochter van Hans Hermann, van Berlijn, is een allerliefst tooneel op het strand betrapt en waarin de kunstenaar, den trant van Verhas volgende, een aantrekkelijk tafereel heeft vervaardigd, dat des te meer in den smaak der chique salonjuffers vallen zal, daar het in hooge maat, moderne of kernmelkachtig, zoo men wil, is.

Zaal VIII is maar eene tusschenplaats of gangsken dat nauwelijks een voorschoot groot is en waarin dan ook maar een tafereel hangt. Wij willen spreken van het lieve, ietwat dekoratieve juffersportret, dat met de handteekening van Saint Cyr, van Brussel, is bekleed.

Wij treden zaal VIII binnen. Nauwelijks hebben wij eenige schreden in deze zaal gedaan, of onze blikken worden, tegen wil en dank naar een groot doek getrokken, dat door zijne schelle hevigheid der kleuren tot de bezoekers schijnt te roepen: maar kijkt toch eens naar hier, beziet me toch en bewondert mijne zonderlingheid!

Ja waarlijk zonderling, heel zonderling zelfs, mag dit doek genoemd worden. Verbeeld u, niet honderden, maar duizenden kinderen, die huppelend uit dreven en lanen te voorschijn komen en lachend, roepend, woedend en door elkander krioelend naar eene beek snellen waar een groep van honderden kinderen zich reeds vermaken met in het kristalklare water des schuimenden vloeds te waden.

Het doek zooals wij hooger zegden, is verpletterend schel van kleur en tevens plat en planloos. De kinderen loopen niet nevens noch achter of voor elkander, zij zijn letterlijk in een gestampt. Al de

[p. 46]

figuurtjes zijn als waarde, even gelijk behandeld. Er steekt geene diepte in Van bij gezien, zijn er ontegenzeglijk zeer veel flinke hoedanigheden zoowel onder oogpunt van teekening als onder opzicht van modeleering, kleur en gezond realisme, in dit doek dat verscheidene meters meet.

Ja er zijn figuurtjes op het voorplan die waarlijk het stelen waard zijn; echte specimens van vorm, kleur en modeleering die men als model aan de aspiranten schilders zoo mogen voorhouden; maar integendeel zijn er ook veel, zeer veel mismaakte, halfgebakken scheeve en vormlooze figuurtjes onder die duizenden kinderen die daar zoo gekweg door elkander springen, dat wij bij het zien van dien wezenlijken kinderklomp ons eene schilderij herinnerden, die des tijds op onzen zolder stond en waarmede moeder zaliger, ons, kind zijnde, bang wist te maken. Die schilderij verbeeldde waarschijnlijk een vagevuur en moest geschilderd zijn door den eenen of anderen kladschilder die het nooit al veel verder zal gebracht hebben, dan beluiken kaleien en de huisplinten met gazteer bestrijken.

Op die schilderij! - verschooning heeren kunstenaars, - stonden er ook wel duizend kinderen niet in het water, maar in het vuur te springen, terwijl de vlammen van den verblindenden vuurgloed zich palingsche wijze rond hunne tengere leden klesten.

Waarlijk, als opvatting, bestaat er eene treffende gelijkenis tusschen beide doeken; daardoor was het dan ook, dat onwillekevrig die oude kinderschrik in zijne volle tragi-komische akeligheid ons voor den geest kwam.

Men denke niet dat die vergelijking enkel gedaan is uit lust naar vitterij, hoegenaamd niet, want, wilden wij enkêl aanhalen al wat wij, op de weinige oogenblikken dat wij daar voor die schilderij stonden, hebben hooren vooruitbrengen, door kunstenaars, kenners en oningewijden, ons blad zou ontoereikend zijn om al die puntige zetten te bevatten.

Eene enkele kritiek, die luidop door eenen gekenden Brusselschen kunsthandelaar werd gemaakt, vinden wij echter, met het oog op de eentonigheid der kleur, zoo juist en zoo gepast, dat wij niet kunnen nalaten ze hier mede te deelen. De goede man sloeg de handen samen en riep uit: ‘Quel tas de chair à saucisses!’

Van ver gezien, dat wil zeggen op eenen afstand van vijf of zes meters waarop de détails voor het oog verloren gaan, had de man volkomen gelijk, want de kleur der kinderen is doorgaans te rood te purperachtig.

Dit gezegd, verklaren wij nochtans dat het werk des heeren Leo Fredericq van Brussel, 't is zijn werk dat wij bespreken, oneindig veel hoedanigheden bezit, doch wij drukken tevens ons spijt uit dat zooveel talent verbeuzeld wordt aan dergelijk prulwerk.

(Wordt voortgezet.)

Karel, Lybaert, J^ste.