De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 20

[p. 281]

Boekbeoordeelingen

I.
Frans Van Cuyck. Kunstenaarszielen. Drie novellen. Hasselt, W. Klock, drukker van het provinciaal bestuur. 1890.

Bij het lezen dezer novellen, vragen wij ons met recht af welk het doel is dat de schrijver beoogt. En wij vinden er geen ander dan onze Vlaamsche deernen afkeerig maken voor de kunstenaars. Ook raden wij het beschikbaar schoone geslacht nadrukkelijk af het laatste werk des Heeren Van Cuyck te lezen, opdat het niet zou gelooven aan de harteloosheid, aan de onmenschheid onzer kunstenaars. Neen, de schrijver zelf is te goede jongen om in ernst zijne onhebbelijke zielen op te nemen: het zijn dwingelanden, menschen-haters, ikzuchtigen, en in naam der kunstenaars teekenen wij er verzet tegen aan.

Daar hebt ge in zijne Vrouw de hoofdpersoon van het verhaal - een onderwijzer nogal. - Is het wel mogelijk een onmogelijker figuur te vinden? Het is een verwaande gek, die uit hoogmoed zijne vrouw onbeschoft bejegent, zijne ouders de deur uitzet, zijn kind van zich afstoot, dat alles omdat hij een genie zich waant en alle andere stervelingen, domkoppen. Zijne oude moeder ligt doodelijk ziek en hij trekt alleen naar den Rijn, zijn eenig kind is stervend en hij bekommert zich er zoo weinig om als om zijne treurende vrouw. Hij loopt beiden voorbij en gaat bij zijne huurlingen den avond doorbrengen en hun kaarten overhandigen voor de vertooning van zijn drama dat - gelukkig voor zijn huisgezin - gefloten wordt. Wat belang mag de schrijver hebben in het scheppen van zulke karakters? Gelukkig voor de samenleving bestaan zulke hartvreters niet of maken ze ten hoogste de verbazend kleine uitzondering uit; ze zijn dus in alle geval der moeite niet weerd, dat men er de minste acht op sla.

Wie onschuldig is doet ons kennis maken met eenen schilder, met een burgermeisje gehuwd uit liefde - eene goede hoedanigheid - doch die alras vindt dat zijne vrouw hem niet past, daar zij bloost omdat haar man Zola leest, of in bezwijming valt bij het bestatigen dat eene naakte schoone voor hem poseert - wat straks al zoo erg is - of opmerkin-

[p. 282]

gen maakt omdat het werkhuis niet al te zindelijk is. Om al deze beweegredenen, oordeelt hij dat ze beter de vrouw van eenen kruidenier zou geweest zijn. Daarom loopt hij al zijne genoegens en vrienden na als voor zijn huwelijk. Daarbij wordt zijne schilderij voor de driejaarlijksche tentoonstelling geweigerd als kwetsend voor de goede zeden, en daarom behandelt hij zijne vrouw juist alsof zij de oorzaak van zijnen tegenspoed ware. De mislukte onderhandeling omtrent den verkoop eener schilderij - een ongeluk komt nooit alleen - maakt hem nog al onvriendelijker. Zijn broeder - die vroeger ook een oogsken had geslagen op zijne tegenwoordige schoonzuster - wrijft hem al het verkeerde van zijn gedrag onder den neus, het eene woord brengt het ander bij, eene borrel te veel maakt hem opgewonden en daar pakt hij zijn geweer bij den loop - want hij is burgerwacht - en.... hij verbrijzelt bijna het hoofd van zijns broeders echtgenoote. Deze schittert voor de eerste maal in al haren luister vóor de oogen van haren man en - einde wel, alles wel - de vrede is geteekend. Proficiat!

In Droevige dagen treffen we eenen beeldhouwer aan, die droomt van roem en Leopoldsorde en gedurig op de vleugelen zijner gedachten in hoogere sferen zweeft, terwijl zijne vrouw, die hem waarschijnlijk niet begrijpt, er slechts aan denkt eene nieuwe visite van minstens tachtig franks te laten maken.

Hoe alledaagsch die kunstenaarsvrouwen zijn! Waarom niet mede in de wolken drijven! Zijne vrouw meent sedert twee jaren bespeurd te hebben dat haar man haar verwaarloost: hij is ook gedurig afwezig. Gelukkig - of ongelukkig - woonde, sedert twee jaren een schoone huurling bij hen in. En zij deed eene kleine onvoorzichtigheid: op het oogenblik dat zij eenen vurigen zoen op hare lippen ging ontvangen, stond de echtgenoot in de deuropening! Hij beziet dus zijne vrouw niet meer, zegt zijne kunst vaarwel en is reeds gestorven. Natuurlijk doet de verwaarloosde echtgenoote al wat mogelijk is om den stap te doen vergeten, dien zij op een zeer slibberig pad gewaagd had. Alles te vergeefs, zelfs de geurigste chocolade en eene groote amandeltaart - zijn lievelingsgerecht - waren niet in staat hem te vermurwen. Doch, gelukkig leest hij in een dagblad dat een kruidenier van Parijs zijne overspelige vrouw en haren minnaar doodschoot. Hij trekt naar huis, valt in de armen van zijne vrouw en alles is vergeten en vergeven.

[p. 283]

Waarom zoekt nu juist schrijver die zonderlinge onderwerpen bij de kunstenaars? Indien zulke wonderlijke echtgenooten waarlijk bestaan, wel dan zullen ze in den handel, waar men het hoofd vol zaken en onaangenaamheden heeft, ook wel te vinden zijn; doch, we houden het er voor dat ze gelukkig slechts in de inbeelding van den schrijver leven, die een loopje heeft willen nemen met de kunstenaars. In alle geval, kunnen we hem geen geluk wenschen, dat hij zijne geoefende pen aan zulke onderwerpen verbeuzelt.

Wat de behandeling betreft, we bekennen volgaarne, dat we in de drie novellen menig tafereeltje aangetroffen hebben, dat eer doet aan de kundige hand des schrijvers, in keurige taal geschetst, maar het doet ons juist des te meer betreuren die pereltjes rond zulke onmogelijke menschen te moeten zien schitteren.

Wij zijn in rechte van den Heer Frans Van Cuyck beter te verwachten; wij hopen dat zijn bundel die ter pers gaat ons dit geven zal.

J. Venkel.

II.
De Belgische conscrits in 1798 en 1799, door Augustin Thys naar onuitgegeven bescheeden. Leuven, drukkerij Karel Peeters. - 1890.

Het verdienstelijk werk van den Heer Augustin Thys is een der ernstigste en meest degelijke gewrochten, in de laatste jaren op geschiedkundig gebied verschenen. Schrijver is geen nieuweling in het vak en werden zijne Straten van Antwerpen met genoegen ontvangen, ieder, die prijs stelt op de beoefening der geschiedenis, heeft de uitgave van zijne Conscrits Belges in 1885 even gunstig onthaald. Thans is ook voor het volk de rijke bron opengesteld en voor alwie leest zal het werk een welkome gast heeten.

In vier zaakrijke hoofdstukken, schetst schrijver den heldenstrijd af dien onze voorouders tegen de Fransche overweldigers volhielden, die hier nieuwigheden, door geweld, wilden invoeren in strijd met den aard en het verleden van de Belgen. Zij namen de wapens op voor hun geloof, hunne taal, hunne zeden, hunne haardsteden, hun vrij en zelfstandig bestaan als volk. Het hart zwelt soms van hoogmoed bij het lezen der heldendaden onzer grootmoedige patriotten of

[p. 284]

krimpt ineen bij het zien der ongehoorde euveldaden door hunne onmenschelijke beulen op dezen bodem gepleegd.

De wet op de krijgsopschrijving had, heel het Belgische vaderland door, eenen hevigen tegenstand ontmoet. Niet alleen was men er wars van den soldatendienst, maar het sprong tegen het eerlijk gemoed van het volk te moeten optrekken voor een bewind, dat alles vernietigde wat de Belgen heilig gebleven was en zij verzetten zich krachtdadig tegen hen, die hier den soldatendwang wilden invoeren. Schrijver volgt stap voor stap den heldenstrijd der verdrukten zoowel in het Vlaamsch als in het Waalsch gedeelte des lands. Vooral de Kempen en Klein-Brabant onderscheiden zich in de vaderlandsche beweging en vinden aan hun hoofd mannen van moed en volharding, wier namen door het volk verdienen gekend te worden: schrijver heeft ze aan de vergetelheid onttrokken en dat is niet het minst lofwaardig doel van zijn uitstekend werk.

De geestelijkheid, verdacht de ophitsingen en het verzet tegen de republiek en hare wetgeving aan te stoken, wordt natuurlijk door het Fransch schrikbewind niet gespaard. De vervoering van alle wederspannige priesters wordt geëischt en van dit oogenblik worden zij nagejaagd als wilde dieren. En toch, niettegenstaande de overmacht der legers, niettegenstaande de uiterste maatregelen van geweld, brengt Frankrijk onze kloeke patriotten niet tot zwijgen, maar bezwijkt zelve onder het gewicht van de schelmstukken, die zijne uitbuiters hadden opeengestapeld.

De Heer Augustin Thys heeft onze letterkunde met een werk verrijkt van de hoogste verdienste onder geschiedkundig oogpunt en wij zeggen hem er hartelijk dank voor. Het behelst een groot getal ambtelijke bescheiden, waarvan verscheiden onuitgegeven, van het hoogste belang voor de geschiedenis; onder dit opzicht zijn ook de bijvoegsels merkwaardig.

Wij wenschen het boek in iedere bibliotheek thuis en vooral in onze volksboekerijen; het zal niet alleen met vrucht geraadpleegd, maar door ieder met smaak gelezen worden.

Alleen hadden we de taal een weinig meer verzorgd willen zien: men wordt hier en daar te veel de vertaling gewaar.

H.