De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 20

[p. 11]

Hartevreters
door Reimond Stijns.

Hoeveel honderden en honderden boeken zijn er niet geschreven en zullen er nog geschreven worden, om te bewijzen hoe deze gelukkig, gene rampzalig werd.

Als de jonge soldaat weet, dat men bij het krieken van den dag voor de eerste maal slag levert, dan brengt deze gedachte wel een slapeloozen nacht mee, denk ik.

Als het kindje wegkwijnt, alle hoop op herstel langzamerhand henenvliegt, vervult doodende wanhoop dan het hart der moeder niet?

Als het verleid meisje, dat brave ouders bezit, weet, dat hare schande weldra openbaar zal zijn, dan vloeien er toch wel tranen van rouw en wanhoop over hare wangen?

Als een schrijver de beoordeelingen over zijn eerste werk leest, en denkt, dat men al te zeer zijne hooge verdiensten miskend heef, dan kijkt hij voorzeker meer dan eens zuur weg langs zijnen neus.

En met eenen doek om den kop loopen, om wille van die vervloekte tandpijn, is ook niet aangenaam. En naar de kermis gaan met te nauwe schoenen, die juist op eene eksteroog drukken, brengt ook weinig genoegen mee.

Als Jan met de kaart speelt en gedurig verliest, dan lacht hij om dat zot toeval; in hetzelfde geval blijft Ivo heel kalm; Petrus wordt bijzonder droef gestemd; Karel mort en grolt; Ko voelt zijn hart zich met gal opvullen.

Sommige lieden zijn dag en nacht in de weer om maar reden te vinden tot mistevredenheid, Ik geloof, dat ze zich maar gelukkig gevoelen bij de overtuiging diep rampzalig te zijn.

Smokkel was paardenknecht op het Musschenhof. Een vriendelijk karakter bezat hij niet, want hij wilde niemand tot gezel, een uiterst weerbarstige inborst echter had hij ook niet, want slechts in uitersten nood opende hij den mond, - 't zij om op zijne paarden te vloeken.

[p. 12]

Smokkel was een magere, vijftigjarige kerel met opgestoken rug, een ingevallen aangezicht met een gebogen, scherpen neus, en oogen, die zelden naar iemand of iets schenen te zien. Nu, Smokkel had met niemand omgang, ging liever een eind wegs alom, dan eenen mensch te ontmoeten. Hij was in de wieg gelegd, om, waar hij ook verbleef, een Robinson te wezen.

Alhoewel onze paardenknecht zoo weinig mogelijk zijn aanzicht te aanschouwen gaf, was het voor niemand geen geheim meer, dat er sinds eenige dagen iets buitengewoons op zijn hart lag. De koejongen zei:

‘Men kan de colère uit zijne oogen scheppen!’

Als iemand Smokkel ontmoette en goeden dag wenschte, beteekende het gegrol, dat als antwoord klonk, zooveel als: ‘Loop naar den duivel!’ Was onze kerel ergens in de stallen alléen, dan vierde hij den vollen teugel aan zijne woede, en vond altijd het een of ander om tegen den muur te slingeren. Werkte hij op het veld, dan klonken zijne ‘perdjees’ en ‘saker nom de perdjees!’ een kwartier ver.

De meesters van het Musschenhof waren twee bejaarde broeders; de jongste deed, - juist als eene vrouw, - de keuken. Kwam het werkvolk om acht uren ontbijten, dan had Joannes, - zoo heette hij, - de pap in de overgroote, aarden teilen op tafel gezet, en nevens eiken houten lepel twee dikke, roggen boterhammen gelegd. In den perentijd pronkten er twee gekookte peren nevens.

Nu is het in dien tijd.

Op den boomgaard staan vier oude steenperelaars beladen met groote, blozende vruchten. 's Morgens vroeg komt Joannes oprapen, wat afgevallen is, begeeft zich vervolgens in de keuken, waar over den haard de ketel met karnemelk hangt, werpt de peren er in, voegt er wat meel bij, en laat er eenige knuisten zwart brood bij zwemmen. Na het vuur aangestoken te hebben, begint hij met den houten pollepel, - waarvan de steel meer dan eenen meter lang is, - de pap te roeren.

't Is acht uren. Het ontbijt is gereed.

De werklieden zitten rond twee lange tafels: de mannen van de vrouwen gescheiden. Smokkel komt de laatste binnen. De koejongen groet doch bekomt geen antwoord. De paardenknecht houdt van al die razend vervelende complimenten niet; 't is al erg genoeg dat hij den goeden dag van sommigen met een gegrol moet beantwoorden.

[p. 13]

Smokkel heeft zijne gewone plaats ingenomen, doch eerst eens naar Joannes geblikt en dan de tanden laten knarsen.

Joannes en Smokkel kunnen elkander niet lijden. Als men van den tweede spreekt in bijwezen van den eerste, mort deze: ‘Die dwazerik!’

Het is ook alles, wat Joannes ooit over zijn vijandschap verteld heeft.

Joannes is een zestigjarige, grijze kerel, - niet te lang, redelijk dik, - die nog rechtop gaat. Hij draagt altijd eene zwart lakenen muts met blinkende klep en ziet er steeds schrikkelijk droef uit: dat komt door de rimpels in het zeer bleek aangezicht; de al te waterachtig blauwe oogen; en den al te grooten mond, waarvan de al te dunne bovenlip omkrult; - de neus is steeds rood, als dien van een kind, dat zooëven uitgehuild heeft.

Als allen nu wel aan tafel gezeten zijn, en de houten lepels op- en neergaan, voelt Joannes de voldoening, welke volbrachte plicht schenkt. Hij blijft te midden der groote keuken staan en blikt van daar door het venster over het voorhof der hoeve. Hij brengt den rooden zakdoek te voorschijn en snuit zich met hol trompetgeschal....

Smokkel grolt.

Joannes verbergt den doek, houdt voort het droomend oog door het venster gericht, neemt eene houten snuifdoos, schudt ze met drie, vier kloppen eens ferm op, en daarna verdwijnt een deel van den inhoud met luid gesnork in Joannes' neus....

Smokkel schept woest en wild uit de teil.

Joannes slaat met den duim snel en herhaalde malen op zijnen snuifinnemer, als iemand, die op de tromp speelt.

Smokkel grolt luider, en een gedempte vloek ontvalt zijnen mond....

De koejongen lacht eens, maar de ouderen zijn aan zulke tooneeltjes gewoon en eten ongestoord voort: terwijl het schaap blaat verliest het eenen beet.

Den volgenden dag heeft hetzelfde tooneeltje plaats, doch eer Smokkel zijnen lepel grijpt aanziet hij starlings de twee gekookte peren er nevens; zijne oogen fonkelen van razernij, en eenen stond schudt zijn kop zenuwachtig, zelfs zijne hand, wanneer zij van de teil komt scheppen, beeft eene lange wijl.

En de volgende dagen gebeurt zulks immer weer, maar iedereen laat Smokkel aan zich zelven over.

[p. 14]

De zuster van onzen paardenknecht werkt ook op het Musschenhof. Den Woensdag staat zij op van de tafel der vrouwen en legt hare eigene peren nevens die van haren broeder; wanneer de teilen weggenomen worden, ziet men dat Smokkel het geschenk onaangeroerd heeft laten liggen.

Iedereen weet nu, dat de peren, welke Smokkel dagelijks ontvangt, hem niet bevallen, doch die peren alleen wil hij opeten en geene andere, al moest hij er bij sterven.

Met den middag vertelt de koejongen, dat hij Smokkel in den paardenstal heeft afgeluisterd en duidelijk gehoord heeft: ‘Perdjee!... Saker nom de perdjee! 'k Zou mij nog liever ophangen!’

Den Donderdagmorgen is het werkvolk reeds vijf minuten aan tafel, eer Smokkel verschijnt; 't is of de man er voor terugdeinst binnen te treden. Zijne zuster ziet beangstigd naar hem op. Hij kijkt starlings Joannes aan, en eenen stond houden de twee mannen den blik op elkander gericht, doch er komt zulke helsche woede in Smokkels trekken, dat Joannes het gelaat afwendt en mompelt:

‘Die dwazerik!’

De knecht neemt zijne gewone plaats in, doch meer dan ooit schudt zijn kop, knarsen zijne tanden.

Ondertusschen is Joannes werktuigelijk midden den vloer gaan staan, heeft eens getrompet en steekt juist de vingers in de snuifdoos, wanneer deze uit zijne hand wordt geslingerd door eene brandend heete peer.

‘Die dwazerik!’ mompelt Joannes weer; met open mond kijkt hij naar Smokkel en krijgt vlak op zijnen neus eene tweede peer, die zich over zijn aangezicht uitbreidt.

De paardenknecht is uit de keuken gesneld, eer het arme slachtoffer nog van zijne ontsteltenis bekomen is.

Des anderen daags, met de eerste morgenklaarte, staat Smokkel met den stok ter hand en een pakje onder den arm, - al zijne bezittingen, - vóor het huisje zijner zuster, die hem smeekt toch niet henen te gaan.

Ho, niets kan hem weerhouden.

‘Saker nom de perdjee!’ vloekt hij. ‘Altijd de twee kleinste peren.... Ik ga weg, of ik zou hem vermoorden!’

De vrouw snikt en vraagt:

‘En waar zult gij werk vinden?’

Met den arm maakt hij eene beweging, of hij zeggen wou:

‘Het is mij om het even, als ik maar weg ben.’

[p. 15]

Ze vraagt weer:

‘Wanneer zie ik u?’

Hij blijft eene wijl ten gronde staren, of hij een antwoord zoekt, werpt daarna eenen blik vol haat naar het Musschenhof, laat de tanden knarsen en trekt henen zonder nog eenen blik aan de weenende zuster te gunnen.

Jaren en jaren wachtte de vrouw op de terugkomst van haren broeder, doch niemand op het dorp zag ooit den paardenknecht weer.

Als de vrees voor den dood in het hart van den soldaat huist, wat helpt het, dat, gedurende den slapeloozen nacht, hij zich nu eens rechts, dan weer links keert!

De tranen der moeder kunnen het doode kindje niet levend maken.

Het diepste berouw kan aan het gevallen meisje hare eer niet ongeschonden teruggeven.

Al bewijst de schrijver, dat de kritiek doorslecht is, dit verbetert toch zijn eigen werk niet.

Een doek om den kop verlost ons van den zieken tand niet; snel voortstappen doet de eksteroog niet verdwijnen.

Er zijn betere geneesmiddels voor al die kwalen. En al verliet Smokkel het dorp, hij droeg den vijand van zijn eigen geluk in zijn eigen binnenste mee. Gemord en gegrold zal hij hebben, tot de dood zijnen mond scheef trok. Er leven veel Smokkels op de wereld, men noemt ze

HARTEVRETERS!