De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 19

Twee kronen.

Nogeens kust hij het kruisbeeld, dan nog eens tot driemaal toe.

Boven zijn hoofd, zweven, als een onmeetbare rouwsluier, donker wolken.

Met vasten tred beklimt hij de twintig trappen waarboven aan de galg eene koord te wiegelen hangt. Hij werpt nog eens een stouten blik tot zijne rechters en eenen laatsten groet tot den grijzen priester wiens bevende stem eene zachte bede prevelt om Gods genade af te smeeken voor den veroordeelde.

Hij, hij is gereed.

Het is nog morgen, vroege morgen en toch staan reeds lang duizenden en duizenden, mannen, vrouwen, kinderen, duizenden voor het somber gevang, achter de dikke muren van welk thans een verwrongen lijk in de ruimte te slingeren hangt.

Het is volkomen stil tusschen die duizenden, eene nare stilte slechts afgebroken door het ongeduldig trappelen der peerden en de afgemetene voetstappen van krijgsvolk dat door eene dreigende rei van bajonnetten de menigte bedwingt.

Een diepe pijnlijke zucht ontsnapt aan hare borst; de zwarte vlag wordt geheschen: alles is volbracht.

Dan stijgt een scherpe gil, als een wraakkreet, die door de ziel snijdt, ten hemel.

Vier stramme handen wringen zich van bittere smart ineen en een oude vader, en eene oude moeder storten huilend ten gronde: hun laatste kind waggelt ginds aan den strop.

Op aller wangen, ook op die der mannen, biggelen tranen, tranen van zichtbare droefheid, tranen van verkropte razernij. Die duizenden en duizenden hoofden ontblooten zich eerbiedig, duizenden knieën buigen zich ten gronde en uit aller diepgeschokte ziel rijst eene enkele bedevoor den gehangen: Onze Vader, uw wil geschiede.

De nevel hangt, als een wierookwolk, boven die knielende schaar. Er ligt iets akeligs grootsch in hare ingetogene houding, iets onheilspellends in hare kalmte, iets roerends in de stille bede die voor eenen moordenaar tot den rechtveerdigen hemel klimt.

Hij had, uit liefde tot zijn vaderland gemoord: de liefde tot dat vaderland verhief hem tot eenen martelaar.

Helder bengelt ginder het klokjen en in menig mannenhart klopt het stil: heden hij, morgen dij!

[p. 42]

II.

In de enge steeg, staat eene nederige woning. Daar binnen is het ellendig en doodsch. De vader was de steun van die ongelukkigen die nu in wanhoop vervallen zijn, hij was hunne hoop en hunne liefde.

Ginds, onder die akelige zwarte vlag daar hangt hij thans aan eene galg onder Gods lieven hemel.

Zij is de weduwe, die kloeke jonge vrouw, die daar uitgeweend zit te treuren, hare drie lievelingen aan het lijdend moederhart geprangd.

Gisteren hebben zij hem voor de laatste maal gezien en omhelsd en voor eeuwig vaarwel gezegd.

Het was hartverscheurend hoe hij haar, zijne lieve gade, hoe hij zijne kleine kinderen aan dat vaderhart gekneld hield, dat thans, voor weinige stonden, heeft opgehouden te kloppen voor haar, voor hen, voor allen, ook voor het arme vaderland.

Zij voelt het aan het jagen van haar hart, hoe hij op den laatsten stond van zijn leven aan de zijnen dacht eer de beulenhand hem de wijde ruimte inslingerde.

Nog wappert de zwarte vlag, maar onder haar is hij gestorven vol moed, zooals mannen sterven, en hooger dan hij, vindt haar oog de troostende overtuiging dat ze daar hem eens zal wederzien.

Zij staat alleen thans, de weduwe, maar de God der weezen zal haar kracht verleenen en op Gods bescherming berust ze.

Daar op de tafel, waarvan zij zoo gelukkig het brood zijner handen aten, daar ligt nog zijn laatste brief, zijn laatste wil, waarop zij reeds zoo menige traan, als het zegel der plichtbetrachting, geweend heeft.

Dierbare echtgenoote, zoo staat er met vaste hand geschreven, ik sterf voor mijn vaderland. Ik bemin de vrijheid en wordt mijn hart van het uwe gescheurd, dat Gods wil geschiede; dat is mijn troost: ik sterf gerust.

Dierbare gade, vervul uwe plichten jegens God en leer dit ook altijd onze kinderen doen. Bid voor mij en dat de Heer mijne ziel genadig zij.

Hartstochtelijk drukt zij zijn laatste vaarwel aan hare bevende lippen en biddend stort zij met hare vaderlooze kleinen op den grond, die thans slechts eene vrouwenhand tot steun in de wereld is overgebleven.

Eensklaps schrikt de moeder weder op en plaatst zich angstig voor hare kinderen die schreiend zich tegen hare leden klemmen.

Haar oog staart verwilderd op de menigte die zich voor hare schamele woning verdringt, zooals op den dag dat men den vader harer kinderen van haar moederhart rukken kwam.

Drie mannen treden ingetogen dat lijkhuis binnen, terwijl daarbuiten allen eerbiedig het hoofd ontblooten. Zij dragen een kruis, een reusachtig kruis van purpere viooltjes waarop

[p. 43]

hun hart de spreuk hechtte: Bewijs van smartelijke deelneming.

Ginds wrong de beul eenen vader de martelkroon op het hoofd, hier bracht een volk de moeder het troostvol teeken der hoop, uit de eerste bloemen der lente gevlochten.

Eenvoudig roerend was die hulde, de uitstorting des harten van een verdrukt volk.

Gezegende martelkroon!

III.

Ginder in den hoek zijner kamer zit een man op eenen stoel geklonken zoo roerloes als was de dood over zijn hoofd gevloden.

Hij was eens de vriend des gehangenen en thans voelt hij zooveel afkeer voor zich zelven dat hij niet eens den blik durft opslaan.

Gewapend krijgsvolk bezet zijne woning maar stiet de wroeging niet van zijn geweten, die hij te vergeefs poogt te verstikken. De lieden wenden walgend het hoofd om als was het een gevloekte die zich daar schuil houdt.

Het is een verrader. Voor geld schonk men hem zijne vrijheid, verklikte hij zijne vrienden, verkocht hij zijn vaderland.

Judas had de wijde wereld om in zijne razende wanhoop doelloos rond te dwalen, hij, hij zit in dat enge vertrek verpletterd te schrikken en ieder langzaam uur te tellen dat hem eene eeuwigheid is van angst en foltering.

Hij is een verrader en daarom beschermen hem blinkende wapens en daarom keeren de lieden het hoofd om, die ter kerke snellen waar gewijde keersen branden en de grijze priester Gods de mis zal opdragen voor de ziel des gehangenen die thans in den schoot van zijn vaderland rust.

Dat zal de verrader niet. Hij wacht den nacht af om als de vledermuis zijnen schuilhoek te verlaten, de geldbeurs in de hand, de knaging in de ziel, en ergens zijn leven te dragen verre, verre van den moedergrond dien hij verried, verre zonder troost en zonder rust om er de martelkroon des gehangenen te benijden.

IV.

Eene perel te meer schittert aan de koningskroon.

De verre volkeren zijn overwonnen: strijdende mannen, weerlooze vrouwen, hulpelooze kinderen vielen wanhopig voor de overmacht, de krijgskunde van den overweldiger.

Thans wappert er de koningsvlag, het land is onderworpen, de stam schier uitgeroeid.

Het loflied schalt: Leve de Koningin! en plechtig dreunt het orgel: U, o God! loven wij!

Nu! klaagt het uit het rieten wiegsken van het naakte wicht.

Wee! zucht de stemme van moeders en maagden.

[p. 44]

Wee! prevelt als een hede de stramme ouderling.

Wee! wee! en de forsche vuist van den man balt zich tot wraak.

Wee! herhalen de vier hoeken des lands, wee, de borst van gansch een volk.

De weergalm draagt dien, ontzaggelijken lijdenszucht tot op het verre strand in het hart van hen uit het Vaderland gedreven omdat zij het lief hadden

Eeuwen, eeuwen reeds wordt het gemarteld, eeuwen reeds drinkt het aan den bitteren kelk des lijdens, eeuwen spoken er honger en ellende en verdrukking ons afgebroken rond.

Wee het arm Vaderland!

In razende wanhoop, verheft er een de dreigende stem en den wrekenden arm:

Des morgens vroeg, waait de zwarte vlag over het lijk eens gehangenen!

Golgotha droeg het kruis dat de wereld omstraalde met liefde en genade. Met eenen doorn zijner bloedige schandekroon, grift de goddelijke gekruiste in het eeuwige boek der gerechtigheid, het onmenschelijk lijden van dat volk dat zijne tranen gaart tot de maat zal gevuld zijn.

En dan zal de zwarte vlag wapperen, maar niet meer over zijn zonen, en dan zal de martelkroon de zegekrans worden van het groene Erin, het afgemarteld Ierland.

J. Van Haerdleen.