De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 19

[p. 17]

Student en Oud-Student
door J.L. de Preter, student.

II. Oud-student!!

Heel vroeg was ik opgestaan en mijnen zonhoed, voor wien ik slechts misprijzen over had, vredezuchtig naast vaders eerbiedwekkende zijden buis laten hangend, had ik naar gewoonte mijne liefgekoosde studentenpet op mijn hoofd gedrukt, mijne monsterachtige pijp in kerselarenhout ontstoken en den weg naar de frissche velden ingeslagen. Verkwikkend was de morgendzon, oprecht prachtig was het weder en zoet en aangenaam het gefluit der vogelen in de boomen.

Lang reeds duurde mijne wandeling en steeds dieper zonk ik in mijne mijmeringen weg.

Blijde gedachten! moet ik het zeggen?

Op wat zou een student denken dan op vermaak - wanneer de examen achter den rug zijn geschoven en de buizen, de leelijke buizen van het hoofd zijn geschud?

's Achternoens moesten wij rond zes ure in ‘De Vlaamsche Studentenkring’ eene onverbeterlijke smul- en drinkpartij hebben!

Denk eens na! we hadden heele tonnen bier besteld! Elk student had daarbij plechtig beloofd eene flesch Champagnewijn mede te brengen! Of de vaderlijke kelder er niet zou door te lijden hebben en of vaders toelating wel verworven was!... Betrouw geene studenten!...

Maar, och God! wij achtten ons daarom nog zulke groote misdadigers niet, en die kleine diefstal zou ons voorzeker niet tegengehouden hebben te eten en te drinken, dat onze maag om genade zou moeten smeeken en een uurken later eens vroolijk te zingen en te dansen!

En reeds wou ik het blijde studentenlied aanheffen, wanneer ik er plots de woorden hoorde van neuriën op eenige stappen van mij.

Verwonderd keek ik op, maar zag slechts door het open-

[p. 18]

staande venster van een uiterst nederig boerenhutje eenen grijsaard en een klein kind.

En nochtans geen twijfel was mogelijk: het was die man, welke mij aldus komen verrassen was! Niemand buiten hem, geene enkele andere woning was er in 't vlakke, open veld te bespeuren.

Ons lustig, vroolijk lied, gansch onze zorgelooze, levendige jaren weergevende in den mond van dien ouderling, waarop de dood reeds met zijnen akeligen blik scheen te loeren!

En steeds meer verstomd trad ik zachtjes nader en bekeek nieuwsgierig den grijze.

Zijn gezicht, met eenen witten baard bedekt, was zoo mager dat de beenen schier zichtbaar waren onder de verrimpelde huid; zijne oogen waren zonder glans, als uitgedoofd; zijn schedel was bijna gansch haarloos.

Gemeene slordige kleederen, eerder lompen, bedekten zijn ziekelijk lichaam, welk gedurig als door de rillingen eener hevige koorts geschokt werd. De linker arm hing bijna beweegloos aan zijne zijde en de rechter hand was verwrongen en verdraaid!

En niettemin iets onuitlegbaars scheen te verraden, dat die man eene zekere opvoeding moest ontvangen hebben en vroeger alle ontbering hem onbekend was.

En nog altijd zong hij met eene gebroken, stervende stem ons vreugdig lied, zich van tijd tot tijd onderbrekend om op het hem toevertrouwd kind te passen. En dan opnieuw weergalmden flauw en doof de lustige woorden het nederig kamertje door.

- Ju! Ju! klonk het plots gebiedend uit den mond van 't jongensken, dat op de knieën van den oude geklommen was; ju! ju! Peerdeken ju!!

En de laatste tonen van het lied stierven ratelend in de keel van den grijsaard, terwijl twee tranen langzaam op zijne verdroogde wangen rolden!

- Ju! ju! Peerdeken ju! En het kind, kwaad wordend, sloeg met zijn klein vuistje op den naakten schedel van den ouderling. Deze scheen eensklaps te ontwaken; woest staarde hij den verschrikten kleine aan; maar weldra verdween alle uitdrukking van toorn op zijn gezicht:

- Ju! ju! Peerdeken ju! murmelde hij op zijne beurt, eene laatste traan wegpinkende, terwijl een bittere spotlach zijne kleurlooze lippen plooide: ju! ju! Peerdeken ju! en zijn

[p. 19]

verlamde arm poogde het kind te ondersteunen, terwijl zijne gebrekkige hand eenen klater deed draaien en 't jongentje met zijne zilverachtige stem zijnen kreet opnieuw aanhief.

Door een onweerstaanbaar gevoel aangespoord, had ik de deur geopend en trad de plaats binnen. De oude vestigde aanstonds vragend zijne oogen op mij.

- Mijnheer, stamelde ik verlegen;... vriend, herhaalde ik snel, want ik zag eenen treurigen grimlach op 't gezicht van den oude verschijnen; vergeef mij;... maar dat lied, dat studentenlied!... Uw.... Toornig bezag me de grijsaard, daar deze woorden hem verraden hadden, dat ik hem had afgespied. Zoo haast nochtans hij mijne studentenklak bemerkt had:

- Ach! gij zijt student! zuchtte hij, student!... Waar zijn die jaren heen?... Ach! student!... Ik ook...; maar de tranen ontsprongen uit zijne oogen en een wreede hoestbui doorsneed zijne hijgende borst.

- Ju! ju! Peerdeken ju! liet zachtjes en half bevreesd de kleine hooren, terwijl ik snel nader trad:

- Wat zegt ge! mompelde ik aangedaan; student! Ik heb mij dan niet bedrogen!... Oh! vergeef mijne nieuwsgierigheid, ik bid u! Misschien is zij kwetsend?... Maar voorzeker, mijn inzicht is niet u te beleedigen! En zoo ik u mocht helpen....

- Mij helpen! hernam de grijze, droevig het hoofd schuddend, ik dank u!... Reeds heb ik eenen voet in het graf! reeds voel ik eindelijk den dood naderen!... Mij beleedigen!... Ah! kan men mij nog vernederen!... Mij vernederen! en spottend richtte hij zijne blikken op zijne armoedige kleederen, op den kleine, welke tegen zijne borst ingesluimerd was, op al wat hem omringde!... Mij vernederen! grinnikte hij nogmaals.... Maar plots van toon veranderend: Ja! Armoede, ziekte, vernederingen!... O! die wroeging, die wreede, onmeedoogende wroeging!... Ah! veel heb ik geleden! Maar de straf zal altijd te klein zijn! Ah! jongeling, misschien hebt ge uwe ouders nog!... Of is uw vader dood?.. Is uwe moeder heen?... Ah! uwe moeder is overleden; maar zij is gestorven met den lach op de lippen, gelukkig uwe hand in de hare geklemd te voelen; zij is gestorven, u eenen laatstenzegen, een teeder vaarwel toesturend!... Mijne moeder!... Oh! ze had me zoo vurig bemind!... Zij is in de eeuwigheid ontslapen, terwijl hare stervende stem mijnen naam murmelde - maar om hem te vermaledijden!... Die vervloeking! Die ijselijke vervloeking!.. Gij siddert, jongmensch!... Maar ik had mijnen vader van

[p. 20]

schaamte doen sterven; ik had mijne zuster, mijn broertje gedood! onzen naam met schande overladen!... en ik had de vermaledijding mijner moeder verdiend!!

- Ju! ju! peerdeken ju! kreet op dit oogenblik het ontwakend jongensken; ju! ju! peerdeken ju! herhaalde het nogmaals, vroolijk in de handen kletsend, terwijl ik sidderend en bleek op eenen stoel nederviel en de oude met zijne kreupele hand het koude zweet van zijn voorhoofd wischte.

- Ah! hervatte welhaast de grijze, ah! mijne schoone kinderjaren! mijne eerste jeugd! Die tijd, wanneer ik pas den titel van student verworven had; wanneer ik nog vroolijk het vreugdige studentenlied mocht aanheffen.... Ah! wat was ik gelukkig! Hoe innig beminden mijne ouders mij nog; hoe lief had mij mijne zuster; hoe gaarne zag ik mijn broerken! hoe gelukkig was mijn leven!

Onuitwischbaar is dit verleden in mijn geheugen geprent - alsof die herinnering mijne wroeging, het knagen van mijn geweten nog vergrooten moest.... Alles zie ik nog voor mijne oogen: het boschje waar ik zoo dikwerf in ronddwaalde om beziën te zoeken; de groene weiden, waar ik zoo blijde inspeelde en zoo vroolijk met mijne zuster de bontgewiekte vlinders in nahuppelde; het murmelend beekje, waar ik zoo geern in baadde en zoo menige zilveren vischjes in ving - en den ouden wilgenboom met zijn steenen banksken en gebroken kruisbeeld!

Die zorglooze, vreugdige jaren!... Mijne moeder!... Hoe kon zij mij omhelzen, wanneer ik moede gespeeld in hare armen vloog!... Mijn vader!... Mijne zuster!... Mijn broedertje!... Ah! hoe wreed vervolgt mij die herinnering!... Alles schiet mij frisch te binnen! Mij dunkt ik zie duidelijk onze woning voor mijne oogen; den hof... het geurige lommerhuis, waar mijne moeder bij de warme zomeravonden zoo gaarne zoete droomen vormde voor mij!... Ah! mijne moeder! mijne arme moeder!... zij vormde droomen! droomen voor mijne toekomst!... En thans....

En de grijsaard barstte in een luid gesnik los en de kleine hernam kletterend en blijde: Ju! ju peerd! peerdeken ju!...

- Ik werd student, vervolgde de oude man, na een oogenblik pijnlijke stilte; student!... Twee jaar mocht ik mij op dien naam beroemen! Twee jaar mocht ik met blijdschap na eene lange afwezigheid mijne ouders omhelzen en met eene kinderlijke vreugde weer bezit mijner kamer nemen! Mijne

[p. 21]

kamer zoo lief met haar bonte behangsel, keurig geschilderde zoldering en den groenen wijngaard voor de vensters!... Twee jaar!... want ik begon mijne ouders te bedriegen! Ik stool!... Ik stool t'huis! Ik stool elders! Ik maakte valsche wissels en bracht mijne ouders gansch ten onder!... Ik vluchtte en vijftien jaar lang leidde ik het afgrijselijkste leven!... Ik wilde mij dan beteren, de vergiffenis der mijnen afsmeeken: mijn vader, mijne zuster, mijn broeder waren dood! gestorven door mijne schuld!!... Mijne moeder alleen leefde nog. Zij bewoonde een armoedig huisje en leefde van handwerk, van naaien!

Ah! mijne moeder! mijne arme moeder! zij die altijd in 't midden der weelde geleefd had!... Ik besefte dan eerst hoe wreed, hoe schuldig mijn gedrag geweest was!.. Aarzelend kwam ik hare woning nader en naarmate ik dichter kwam, doorliep eene hevigere rilling mijne ledematen; het scheen mij dat de woning in rouw gedompeld was en de sombere dood er boosaardig in staarde, alsof hij hier een zeker slachtoffer vinden ging!

Voorzichtig opende ik de deur en zag in eenen hoek der plaats eene oude vrouw naarstig aan 't naaien en zoodanig met haren arbeid bekommerd, dat zij mij niet bemerkt had.

Die vrouw was mijne moeder!

God! wat was zij veranderd!... Mager, uitgeteerd, verrimpeld, den rug gebogen, het hoofdbaar grijs, eene eeuwige droefheid op het gezicht gedrukt... Zij scheen stokoud te zijn en ze was nauwelijks vijftig jaar!!... Ik wilde spreken, maar de stem verkropte in mijne keel. Een lichte beweging deed mijne arme moeder het hoofd oprichten; zij herkende mij aanstonds en slaakte eenen doffen kreet. Met starre oogen zag ze mij aan, werd nog bleeker dan zij het reeds was en murmelde dan op eenen onuitdrukbaren toon:

- Willem! Willem! Gij!... Neen! Neen!... O! ontaarde zoon! gij hebt uwen vader doen sterven!... Ontaarde broeder! gij hebt den dood uwer zuster veroorzaakt... uw broedertje van ellende doen omkomen.... Willem!... Neen!... Vemaledijding over u!... God!... En loodzwaar zeeg ze ten gronde neder: ze was dood! Ik had mijne moeder! mijne moeder gedood!... En een hevig snikken kwam hem het woord afsnijden, terwijl de kleine jongen, die zich op den grond laten glijden had, in eenen hoek der zaal op eenen stoel kroop en opnieuw zijn blijde geroep: Ju! ju! peerdeken ju!... peerdeken ju! - herhaalde....

[p. 22]

Jaren, ging de ouderling voort, zwerfde ik overal rond; ziekten tastten mij aan: bloedspuwingen overvielen mij en eene geraaktheid sloeg mij met lamheid en verwrong mijne ledematen.... Hier, uren en uren van mijn dorpje, heb ik eene schuilplaats gevonden bij vreemde menschen!... Ah! wie zou in den kreupelen grijsaard, die hier met de kinderen van onbekenden moet spelen, den vroegeren modepronker herkennen, welke het goud met handsvollen verteerde!!

En wreed spottend murmelde hij met het klein jongensken: Ju! ju! peerdeken ju!

- Ah! zuchtte hij, terwijl een hevig hoesten zijn gelaat een weinig deed kleuren, weldra zal mijn lijden een einde nemen! Ik voel dat de dood mij weldra verlossen zal!... Mijn vader, mijne zuster, mijn broerken, zult ge mij eindelijk vergiffenis schenken? Mijne moeder! zult ge mij vergeven? Zou ik moeten sterven met uwen vloek, uwe vermaledijding op het geweten?... Ah! mijnheer, vervolgde hij, smeekend zijne gebroken oogen op mij richtend, in den naam uwer diep betreurde moeder, zult ge de bede van eenen ouderling.... van eenen oud-student niet verwerpen? Het is mijne laatste hoop! mijn vurigste droom!.... Zoudt ge mij naast mijne ouders, mijne zuster, mijnen broeder niet kunnen doen begraven! Zou ik naast mijne arme moeder niet voor eeuwig mogen rusten?... De dood zou ons vereenigd hebben en.... mij misschien vergiffenis schenken!

En de grijsaard trachtte zijnen leunstoel te verlaten, om naar mij toe te kruipen; maar machteloos viel hij terug neder en zijn luid snikken kwam me pijnlijk treffen, terwijl nog altijd de blijde kreten van het jongensken in mijne ooren klonken. Ju! ju! peerdeken ju! galmde de kleine, die de deur opengekregen had en den tuin inkroop; en buiten nog herhaalde hij stijfhoofdig: ju! ju! peerdeken ju!

- Deze brief zal u de noodige inlichtingen geven, hernam vreugdig de oude, mij dankbaar de handen zoenend; treed bij het venster, zie of alles duidelijk is en behoud het papier zorgvuldig tot dat ik sterve.... tot dat de uur der verlossing daar zij!...

Op hetzelfde oogenblik vloog de deur open; eene vrouw van rond de dertig jaar vertoonde zich in de opening; in de eene hand had zij eene hark en eene spade en met de andere trok zij een krijschend kind voort, het jongentje waarmee de grijsaard bij mijne aankomst speelde.

[p. 23]

Vergramd bezag ze den armen man en hark en spade in eenen hoek wegsmijtend, snauwde zij hem dreigend toe:

- Ah sa! ouwe luiaard....

Maar dan eerst bemerkte zij mij; ik haastte mij haar een tweefrankstuk toe te steken, eenen welsprekenden oogslag met den oude wisselend:

- Verschooning, vrouw, sprak ik, het is mijne schuld zoo de kleine....

- Goed! goed! kreeg ik voor antwoord; maar die luierik... Hij is slechts goed om te droomen en te zuchten.... Toe! hier! en zij duwde den kleinen jongen tusschen zijne knieën en aanstonds, terwijl nog eene traan van zijne wangen parelde en hij mij eenen vluggen doch vurigen blik van dankbaarheid toestuurde, murmelde de grijsaard bevreesd:

- Ju! ju! peerdeken ju!... peerdeken ju! ju! ju! En het kind staakte zijn schreeuwen en herhaalde vreugdig met zijn fijn stemmeken: Ju! ju! peerdeken ju! ...........................

Twee maanden later was de wensch van den ouderling volbracht: de dood had hem eindelijk verlost en zijne overblijfsels rusten, volgens zijn verlangen, naast die zijner zuster, zijns broeders, zijns vaders, naast die zijner moeder!!