De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 19

[p. 24]

Op de Steenhouwersvest!
Een schetsje.

Wie onzer kent de Steenhouwers te Antwerpen niet?

Vóór het jaar 1314 (tijdrekening Kristi) maakte zij deel der versterkingswerken, die omtrent de jaren 1200 ten zuiden van Antwerpen aangelegd werden, en waarvan zij een der gedempte grachten is die het bolwerk omsingelden. Volgens Augustin Thijs verkreeg zij haren naam, doordien steenhouwers er destijds in groot getal huisden en tot op het huidige oogenblik noemt men die oude en neringrijke straat heinde en verre bij hare oorspronkelijke benaming.

Doch noemt men haar nog zooals oudtijds, evenwel heeft de tijd in het voorbijgaan haar niet gespaard. Zooals het gaat in het vergankelijke van allerlei zaken, gelijk bij het leven der menschen, zoo geschiedde ook voor de Steenhouwersvest.

Geene mannen van het Steenhouwersambacht bewonen nog die straat en de laatste veranderingen en verbreeding van 1883 hebben geheel het eigenaardige en schilderachtige, dat Antwerpen zoo kenmerkte, aan voornoemde straat ontnomen.

Hij, die korte jaren uitlandig ware gebleven, zou zich niet in de oude straat wanen, zooveel is er verdwenen bij de afbraak der woningen, waar deftige burgers het bestaan vonden.

De huizen van een tot twee verdiepen hoog, hier en daar met een Spaansch trapgeveltjen gedekt, waren veelal bewoond door kleerverkoopers, blikslagers, kachel- en meubelmakers, groot en klein.

Geen huis of het had een uithangbord aan den gevel hangen, waardoor de bewoner de aandacht van den voorbijganger meende te trekken.

Hier de Gouden Kroon, daar in den Sleutel, Ploeg, gulden Anker, groote Ster, in den Jager, ook in den Polderboer en zoovele andere Vlaamsche opschriften, die begrepen en onthouden werden door hen, die er eens aan huis gekocht hadden.

Een vreemd uitzicht had de lange straat; met de verschillige uitstallingen van allen aard langshenen de stoep, geleek zij wel een onoverzienbaren Bazar, in Oostersche steden zelf zeldzaam te vinden.

Verbeeld u van huis tot huis langs den muur mans- en

[p. 25]

vrouwenkleederen, waaronder de antwerpsche kapmantels, tusschen rokken, jakken, broeken, slaaplijven te pronken hangen en waar het zwart laken, de roode baai, de witte, grijze, rosse bruinen diemit met hunne verscheidenheid in kleur eene bonte mengeling daarstelden.

Op in 't oog vallende wijze was er alles te koop gesteld, blikken potten, pannen, koperen kannen, ketels; peper- en zoutvaten blonken en flikkerden spiegelend in de guldene stralen, wen het zonnige weder de straat tot leguit liet gebruiken.

Dat er beddebakken, stoven, spiegels, kassen, wiegen en schappraaien te bekomen waren, evenals tonnekens, schalen, togen, maten en gewichten, zal u niet verwonderen, aangezien geen meid of knecht, geen burgerpaar van binnen of buiten de stad, plan hadden het huwelijk aan te gaan, zonder op de Steenhouwervest niet een aanzienlijk gedeelte hunner spaarpenningen te besteden.

Want voor het aankoopen van huismeubelen, herberg- of winkelgerief was daar meer dan ergens anders overvloedige gelegenheid.

Was de straat bekend voor nieuwe goederen, ook vond men er oude goederen te koop aangeboden.

Deze waren evenals de nieuwigheden op zijn schoonst te pronk gehangen en wedieverden ter meest om liefhebbers te vinden.

Dat alles werd tegen hevige zonneschijn of regen geschut door gespannen zeilen, waaronder de koopvrouwen, bij winterdag veelal van een lollepot voorzien, of de kooplieden met het onmisbare baardbranderken met koperen hoedjen in den mond, de kalanten geduldig afwachtten en ze bij hun opdagen allervriendelijkst trachten te voldoen.

Bijna al de bewoners dezer levendige straat waren inboorlingen en hadden tot hoofdtrek van hun karakter handeldrijven en gemeenzaamheid tot kenmerk.

Deze Vlaamsche burgerij was niet misdeeld in godsdienstige begrippen, en niet minder bezaten zij den sprankel, die hun kunsten en letteren als ingeboren doen lieven en hoogachten.

Alleraangenaamst was hun omgang in het dagelijksch leven.

Ik kende er een onder hen, hij bewoonde een klein toch goed van koopwaren voorzien huisjen. Een O.L.V. beeldjen prijkte aan den voorgevel, en de rijk aan versieringen ijzeren

[p. 26]

lantaarn waarin bij feest of zaturdagen eene lamp met oliepit pinkte, schilderen u het uitzicht weder dat de bewoners der Mariastad aan hunne woningen weten te geven.

Mijne kennis was gespraakzaam, en vurig kon hij uitwijden, over de mannen die ons volk opbeurden en ‘leerden lezen’ met hun de rechten en plichten van hunnen stam te leeren waardeeren. Van de werken van Willems, Conscience, den Door (Van Ryswyck), Van Kerkhoven, Snieders, Zetternam, De Cort, in een woord geen dichter of een Vlaamsch boek, geen tijdschrift of hij wist er van te spreken.

In de schilderkunst noemde hij als bekenden, Braekeleer, Venneman, De Keijser, Lies, Wappers, Dujardin en zoovele andere, die de vlaamsche school eer en roem bijzetten.

Geen prijs van Rome of primus gelijk van welke klas, of zijn naam was hem bekend.

Die man, die burger der Rubenstad, was nochtans maar een eenvoudig kleerkooper; voor mij was hij een denker, en ik schatte hem om zijne gedachten, die hij zoo wonder wist uittedrukken.

Eens, - ik herinner het mij nog altijd, vertelde hij mij het volgende: het verhaal of gesprek doelde op voorwerpen, eigen aan zijn ambacht.

Wat wij kleerkoopers in handen krijgen, heeft soms al vreemde lotgevallen gehad, zoo begon de man.

Zoudt gij kunnen gelooven, dat niet later dan gisteren ik in gesprek was met het stuk, dat daar aan dien koperdraad hangt? Aanhoor mij, zegde het; ik ben oorspronkelijk uit een nijverige streek en spruit uit een befaamd en destijds solied huis. Bij mijne wording of liever in mijne prilste jeugd werd ik van vriend en vreemd opgezocht, gevleid en betast, tot dat ik onverwachts de groote ruime lokalen verliet, die mij tot verblijf dienden.

Voor het eerst kwam ik ter tafel in eene eenvoudige plaats, die voor mij eene school kan genoemd worden.

Daar verkreeg ik den indruk, die geheel mijn bestaan kenmerkte. Wat ik al verloor en bekwam onder de scherpe, heete en stekelachtige bewerking is onnoembaar.

De ouden en de jongen deden hun best mij naar hun zin te krijgen.

Op eens word ik verplaatst en bekoom intrek in den Berg van Barmhartigheid om dienst te bewijzen aan hem, die mij vormde; zijn leed was ondragelijk; de zoon werd door eene

[p. 27]

barbaarsche wet opgeëischt en viel in het lot. Korten tijd bleef ik het duffe hok bewonen.

Belanghebbenden wisten mij uit de vergetelheid te redden. Weldra diende ik om den omgang der O.L.V. processie luister bij te zetten.

Vlaggen, bloemkransen, duizende dwaallichten gaven de stad een oprecht kermisaanzien.

Nogmaals werd het feest en ik kwam op het stadhuis voor Burgemeester en wethouder, vandaar ter kerke en ontving den zegen door den priester uitgesproken bij het plechtige huwelijk dat aangegaan werd. De lieve bruid ruste zacht op mij, ik gevoelde de minste beweging van haren boezem, die van aandoening op en neer golfde.

Het feest was allerprachtigst, doch pas van de genoodigden weg, of ik werd geprangd, genepen.

Krakend raakte mij het blanke zijden bruidskleed, waaronder de minste hartklopping, de zachtste zucht mijn was. Dien nacht werd ik als eenige getuige voor de huwelijkskoets op een stoel gehangen.

Het werd mij koud; ik verkleumde en versteef.

Hoe lang ik gevoelloos bleef, weet ik niet. Op eens bevielen mij de aangenaamste gewaarwordingen.

Ik reed met een eersteling ten doop.

De verzuchtingen, welke ik onderstond over het lot dat deze kleine al of niet zoude bevallen, hielden eerst op, wanneer terug te huis menige flesch geledigd werd op de gezondheid van moeder en zoon. Toen voor het eerst proefde ik de wijn, waar ik niet het minste paart van vroeg. Ik werd aan den kapstok gehangen, doch viel er af en lag op den vloer.

Later kwam ik op het bal der Variétés en hotste en botste er tegen andere aan, bij het licht van duizende gazbekken.

Eindelijk nat en dampend van het zweet, kwam ik in een rijtuig, dat mij gekneukt of verkrookt te huis bracht.

Het genotene liet niets toe dan te bed te vallen, om 's morgens in nog ergeren staat afgelegd te worden.

Dan veranderde ik alle oogenblikken; ik was klerk, notaris, getuige, bruidegom.

Allerhande ridderorden en bloemen versierden mij het knopsgat, al naar gelang mijne rol op de planken vergde, bij de optevoeren tooneelen of liederen die gezongen werden.

Doch lang duurde zulks niet; het baantje op den schouwburg gaf niet veel en ik kwam terecht in het hotel.

[p. 28]

Daar was ik op het eerste geroep bij de hand.

Ik werd de ootmoedige dienaar van het publiek. Ik nam deel aan politieke feestmalen, waar gunstbejag of volksbedrog zetelden.

Ook was ik op joelige huwelijksfeesten getuigen van allerhande aardigheden of vreugdebetooging. Dan bevond ik mij tusschen vergulde en gekruiste confraters, die het vive le roi, patriotisme, amour de la patrie of het union fait la force zoo maar uit de lucht vingen.

Dit duurde zoo lang, totdat ik eens ter gelegenheid van eenen eeresabel, die overhandigd werd, en waarbij ik misschien te veel champagne bezorgd had, tusschen verzilverde en met goud afgeboorde broeders te nauw kwam; verhakkeld, verscheurd, gansch ontdaan kwam ik er uit, een arm was mij afgerukt, stof en slijk der goot had mij bevuild.

Ik werd opgenomen en weggestopt.

Nadat ik eene meesterlijke behandeling op heelkundige wijze ondergaan had, ging ik eene plaats in de omstreken der spoorhalle bekleeden. Vrouwen met ontblooten hals en armen, in de zonderlingste kleedij toegetakeld, bediende ik op het zeggen der bezoekers van al wat zij verlangden.

Had ik reeds vlekken opgèdaan in vroegere dagen, hier werd ik geheel bezoedeld van drank en keersvetsmetten.

Eens, o schande! geraakte ik in de handen van iemand als pand, ten waarborg voor het verteer bij hem gemaakt.

Krediet was dood, ik werd uitgeschoten en achter eene deur opgehangen.

Zoolang bleef ik daar vertoeven, totdat op zekeren dag, ik in gezelschap van andere lotgezellen aan den meestbiedende verkocht werd.

In aardige omgeving kwam ik hier, het is waar, toch past op mij het spreekwoord niet toe, dat zegt: waar gij mede verkeert, wordt gij mede geëerd; iets goeds zit er in mij.’

Hier hield de verteller op met het verhaal. Ik bezag het van ouderdom ros geworden kleed, daarna sloeg ik een ondervragenden blik op den oudkleerkooper.

Tot antwoord haalde de man het stuk van den koperdraad en zegde, terwijl hij lostarrende, de ingevouwen slippen van den pittenleer uiteenlegde: het is misschien nog een goede jas voor het oudmannenhuis.

Ik glimlachte, zeggende, dat zit aardig ineen.

En de kleerkooper beloofde mij, zoo ik genoegen vond in zijnen sjouwel en er verlangen naar had, hij mij telkens

[p. 29]

gastvrijheid wilde verleenen, daar ik welkom was op de Steenhouwersvest.

Ik, ik beloofde toen niets, maar peinsde niet te min, dat iedereen, gelijk alles in de maatschappij, zijne rol op beurt vervullen moet.

November 1886.

J.B. Van den Oever.