De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 18

[p. 46]

Boekbeoordeeling

Dwars door 't leven, roman in twee deelen door Edmond De Geest. Lokeren, W^e De Smet-Themon. Prijs: 4.00 fr.

Het is ongetwijfeld de bedoeling des schrijvers geweest, een volksboek samen te stellen, waarvan de lezing - in de huidige omstandigheden vooral, - eenen heilzamen invloed zou kunnen uitoefenen.

De toestanden die hij schetste zijn geene vruchten der verbeelding; behooren niet tot die onmogelijkheden gelijk men er zoo vaak in de fransche romans tegenkomt; zijne personen zijn niet uit de lucht gegrepen, 't zijn geene wezens van rozengeur en maneschijn gelijk in den romantischen tijd.

Schrijver stelt ons het werkelijk leven voor in al zijne waarheid, de voorvallen, die hij beschrijft, gebeuren dagelijks; de personen, die hij opvoert, leven rondom ons of in onze herinneringen.

Plichtverzuim en slemperij staan in het werk nevens nauwgezetheid en edelmoedige zelfopoffering; reine liefde nevens ongebondenheid met haren akeligen nasleep van wee en ellende; de droombeelden van socialisme en communisme met hare ijzingwekkende gevolgen naast de taal van den werkman, die zijnen plicht kent en gewetensvol vervult, zich zelven eerbiedigt en door zelfhelp zijnen maatschappelijken toestand wil verbeteren.

Kunnen wij dus den schrijver goedkeuren omdat zijn doel edel was; omdat zijn werk onbetwistbare sporen draagt van talent, zooveel te meer is het ook onze plicht hem zonder omwegen de gebreken van zijnen letterkundigen arbeid aan te wijzen.

Twee hoofdpersonen treden in 't werk op: Alfred Deneef, de losbandige student, die zijne studiën verwaarloost, in gezelschap eener lichtekooi naar Londen oversteekt; ze te Parijs drij kogels in 't lichaam jaagt en de hand aan zich zelven slaat; nadien zijn aandeel heeft in de gruwelen der Commune, om later nog in onze koolstreken verzet tegen wet en gezag te komen aanprediken; waarna hij zijne eerste liefde terugvindt als houdster van een onnoembaar huis; van waar zij als een walgelijk, een monsterachtig rif in 't gasthuis aankomt en hij zijne laatste levensjaren berouwvol op zijn

[p. 47]

geboortedorp eindigt; - Jef Claessens, - zoon van eenen onbekenden vader - die zich door oppassendheid en vlijt eenen weg baant, van ieder wordt geacht en door eenen bijzonderen toeloop van omstandigheden bestuurder eigenaar wordt der mijnen, waar hij eens zoo moedig zijnen plicht vervulde en burgemeester van het dorp waar Alfred geboren wierd.

Wie dier twee personen is nu de held, de spil rond dewelke alles zich beweegt; het middenpunt, dat de schilder door licht en schaduw treffend moest doen uitkomen? - Men aarzelt hierop te antwoorden. - Er is derhalve gebrek aan eenheid. In het eerste deel van den roman is er tusschen beide helden slechts eene zeer voorbijgaande betrekking. Ieder vervolgt afzonderlijk zijne baan zonder dat iets ons vermoeden laat, dat de handelingen van den eene misschien invloed op het lot van den andere kunnen uitoefenen. Het plan van dit eerste deel schijnt ons gansch mislukt.

Na eene eerste kennismaking met onze helden volgen de hoofdstukken, die afzonderlijk betrekking hebben op Alfred of Jef, omtrent regelmatig, bij reeksen van 3 of 4 op elkander. Telkens wordt de draad der handeling afgebroken. Wanneer de schrijver op het punt is uwe belangstelling in te boezemen laat hij u plots daar staan en begint over zaken te spreken, die gij verre waart te vermoeden. Dat stoot den lezer tegen de borst en velen zullen misnoegd het werk laten liggen, dat zij, bij een beter ineengewerkt plan, met belangstelling en vrucht hadden gelezen. Het was hier immers niet te doen om eene reeks tafereeltjes te schilderen, waarvan eenige op hun eigen genomen zeer verdienstelijk zijn; neen, het gold hier een drama uit het werkelijk leven, dat met hartstochtelijke bezieling, met den gloed der begeestering diende gemaaid en waar alle overtolligheden dienden vermeden te worden.

Wat heeft toch den schrijver kunnen aanzetten om dat ongelukkig tweede hoofdstuk in zijn werk te lasschen, een hoofdstuk dat ongetwijfeld uit een handboek dienstig voor vroedvrouwen is gaan loopen! Waarom al die bijzonderheden over zogkoorts en melk, die verloren loopt; over menschen, die aan maagkanker lijden enz. Schrijver zegt: ‘De eerbied voor de vrouw is het peil der beschaving van een volk.’ Heel wel; doch in name van dien stelregel teekenen wij verzet aan tegen schilderingen als hoofdstuk II en XIX van het tweede deel. - Kieschheid is het schitterendste kenmerk onzer Vlaamsche

[p. 48]

letterkunde. Ontrooven wij haar dien perel niet. Laat ons nooit in den mesthoop van Zola en C^o gaan wroeten.

De angstvalligheid waarmede de schrijver alle bijzonderheden aanstipt en ons den toestand zijner personen wil doen kennen, doet hem meer dan eens in langdradigheid vervallen. - De reis naar Frankrijks hoofdstad, waarin de broederliefde voor den ongelukkigen verdwaalde zoo innig doorstraalt, laat den lezer onbevredigd ter oorzake van de weinig handelende rol, waarin broeder en zuster optreden.

Schrijver wachtte zich voor tiraden als de volgende: ‘En nochtans, Alfred, de onstuimigheid van den woedenden oceaan is niets in vergelijking met de stormen, die op den oceaan des levens kunnen woeden en diens wateren tot op den bodem schudden en omwoelen. Arme jongen, in welke richting hebt gij den boeg van uw levensbootje gewend? Ziet gij niet dat de storm der driften, die in de zeilen van uw reeds half onttakeld vaartuig met woede blaast en u in dolle vaart voort zweept, zonder bepaalde richting, zonder kompas of log u onvermijdelijk naar onbevaarbare wateren voert. Wis en zeker stoot gij eerlang op eene of andere verborgen rots van 's levens oceaan en zinkt noodlottig met uw lek geslagen wrak, in dien geheimnisvollen afgrond!’

Behalve deze voorbehoudingen moeten wij erkennen, dat schrijver zijne personen en toestanden heel aanschouwelijk weet voor te stellen en treffend en waar beschrijft, de samenspraken natuurlijk schetst en een goede taal gebruikt.

Moge dit werk de voorbode zijn van andere, die wij zonder voorbehoud lof kunnen toezwaaien.

E. Van Langenhoven.

Prijskampen.

- De letterkundige Vereeniging Jan Frans Willems te Antwerpen heeft, in hare zitting van 12 Januari l.l. besloten de volgende prijskampen uit te schrijven:

1^o Prijskamp voor Novellen. Eenige prijs: 100 franks.

2^o Prijskamp voor Tweezangen (gedichten). Eerste prijs: 30 fr., tweede prijs: 20 fr.

Zoowel Noord- als Zuidnederlanders mogen aan deze twee prijskampen deelnemen.

De mededingende stukken, vergezeld van een verzegeld briefje, inhoudende naamen woonplaats, moeten ingezonden worden vóór 1ⁿ Juni 1888.

De bekroonde stukken zullen opgenomen worden in het Jaarboek der Vereeniging.