De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 17

[p. 391]

Lichtbeelden
Een schetsje

Op zekeren dag van den buiten naar de stad terugkeerende, scheen de lucht die ik inademde, mij buitengewoon zwaar en dof, vergeleken met de frissche lucht, die mij eenige dagen in de vrije natuur op het land ten deel viel.

Te huis gekomen, was ik zonder lust, zonder moed; en alhoewel het blijde terugzien van vrouw en kinderen mij verheugde, begreep ik niet hoe het kwam, dat ik slaperig werd.

Op mijnen uitstap had ik nochtans veel genoegen gesmaakt; niettemin was het mij te veel de nieuwsgierige vragen mijner huisgenooten te beantwoorden.

Op reis was het mij gelukt eenige ouderwetsche zaken op te doen.

Onder andere een spiegel, waarop ik de hand had gelegd, deed bij mijne wederhelft meer dan eene vraag op de lippen komen. En niet zonder reden: het meubel was oud en vuil; de jaren hadden de kwik, van zilverblank, zwart en stroef gemaakt. De spiegel bestond uit een boven- en een ondervak, zoodat twee vlakke platen het geheele uitmaakten; vorm en glas sprongen in het oog door het bevallige, waarop het oude dikwijls mag bogen.

De kunstig geslepene en fijn geteekende versiersels, die aan den glazen kader prijkten, de grootte der stukken, waren de kenteekens van den Venetiaanschen spiegel.

Achteloos een boek voor mij open slaande, bleef ik misschien het antwoord schuldig op eenige vragen mijner vrouw, want zij stond van hare zitplaats op, wenschte mij goeden nacht, en verdween met de kleinen.

Het scheen mij toe dat ik onhebbelijk was geweest; ook werd ik lastig op mij zelven; ik vroeg mij af hoe het toch mogelijk is, zoo naar te zijn jegens diegenen, die men lief heeft.

Het boek, dat voor mij lag, handelde over Spiritisme, eene zoogezegde wetenschap waarvan ik niet veel ophef maak, en waaraan ik weinig, zoo niet geen geloof hecht, ofschoon het zeer geheimnisvol is opgetimmerd.

Het oproepen van geesten uit het verleden werd in het

[p. 392]

boek behandeld, ten minste op die bladzijden, welke voor mij opengespreid lagen en waarvan ik den inhoud onwillekeurig las.

Hoelang ik de lezing er van voortzette, zou moeielijk te bepalen zijn. Indien gij mij echter uwe aandacht wilt verleenen, en luisteren naar hetgeen mijn geheugen mij thans nog levendig voor den geest brengt, dan zal ik u mijne herinneringen mededeelen.

Nu dan, de lust bekroop mij te beproeven iets uit het verleden te laten opdoemen.

Maar wie of wat zou ik aanroepen?

Terwijl ik al sumpende dacht, wie toch dien ouden spiegel in gindsch dorp gebracht kon hebben, verbeeldde ik mij in het bovengedeelte stilaan eene figuur te zien verschijnen, met een rond, blozend gelaat, op het hoofd eene bruine ottervellen muts met eene zware klep, waaronder zwarte vurige oogen blonken. Verders bedekte een oude schanslooper de schouders en eene zweep voltooide het portret.

Deze verschijning deed mij onwillekeurig schrikken; doch meteen mij verstoutend, vroeg ik of hij soms de persoon was, die gevraagd werd.

Een toestemmend knikje was alles wat ik ten antwoord kreeg.

Ik vroeg toen waar hij het meubel van daan gehaald had en op welke wijze het op gindsch dorp gebracht werd.

Onbeweeglijk bleef mij het figuur aanstaren. Toen bemerkte ik dat het onderste glas, van zwart en vuil als het was, in een schoon landschap veranderde, doorsneden met eene breede heirbaan.

Deze scheen mij uit eene versterkte en met wallen omringde plaats te loopen.

Spoedig erkende ik aan de torenspitsen, die zich hoog in de lucht boven de vestingen verhieven, het oude Antwerpen. Op de baan zag ik duidelijk eenen wagen, en daarnaast erkende ik den voerman, die het paard mende.

Stilaan veranderde het Panorama en op eens, daar stond alles stil voor een huis met grooten hof omgeven.

Ik zag alles wat den wagen bevrachtte binnen brengen, waarna het schijnbeeld verdween. De spiegel stond daar in den staat voor mij zoo als ik hem gekocht had.

Dit scheen mij zeer bevreemdend, doch het maakte mij nieuwsgieriger, en naarmate ik het verschijnsel zocht uit te

[p. 393]

leggen, kwam er bij mij eene vraag op: voor wiende spiegel in dat huis mocht zijn?

Een man en eene vrouw, beide prachtig gekleed, kwamen in het bovenste glas te voorschijn. Het onderste gedeelte stelde eene kamer voor, welker wanden met gouden leder waren bedekt; aan den eenen kant hing een spiegel van denzelfden vorm als dien, waar ik in staarde.

Een kristallen luchter met waskaarsen hing te midden der kamer en versierde de plaats, welke rijk bezet was met eiken houten meubelen.

Aan de tafel, waarop in zilveren schalen allerhande fruit en vruchten pronkten, zaten in breede stoelen man en vrouw. Deze laatste schonk eenen roomer vol, uit eene glazen kanne, die buitengewoon kunstig met fijn metaal scheen bewerkt te zijn.

Ik aanschouwde met lust dit voor mij nieuwe, doch tevens prachtig tafereel, en vroeg mij af, welk tijdvak zulk een rijkdom aan den dag legde!

Daar veranderde op eens het gezicht der kamer en de spiegel gaf een kamp te aanschouwen, waarboven de Oostenrijksche vlag wapperde.

Geheel een legertros met tenten, wagens, en het onmisbaar oorlogstuig kreeg ik te zien, waartusschen het wriemelde van drommen voetgangers en paardevolk. Tusschen de ruiters, op zware paarden gezeten, erkende ik alras den man, die daar straks met zijne vrouw verscheen, doch deze was thans uit het bovenvak verdwenen.

Dit verraste mij, derhalve verlangde ik te weten waar zij verbleven was.

Eensklaps staat dezelfde vrouw, maar in eene veel eenvoudigere kleeding dan daar straks, en met treurigen aanblik in de oogen voor het wonderglas.

Beneden geeft het een tafereel weer, zooals er alleen in oorlogstijd of wen de vijand nadert kan plaats vinden.

In het huis, dat ik voor mij zag, is alles in rep en roer; alles staat overeind: pakken, kisten staan gereed om geladen en weggevoerd te worden.

Langzaam wordt dit volbracht en ik zie langs binnen- of afgelegene wegen, wagens met allerhande goeds beladen, de sporen volgen die naar het diepste der bosschen voeren. Het alles afgewisseld met vrouwen en kinderen, die schapen, koeien of ander gered vee voor zich uit stuwden.

[p. 394]

Op het zicht der overhaasting, waarmede die groepen bezeten schenen, vroeg ik wat de reden van dit alles was. Eene groote verandering greep daarop plaats.

Boven verscheen een roode haan met geopenden snavel, en van onder kwam eene bende lieden te voorschijn, die plunderden al wat in de woningen overgebleven of achtergelaten was. Dat woeste volkje verplichtte daar grijsaards zware lasten op de schouders te torschen, jonge maagden en vrouwen werden gekweld en het op stal gevonden vee werd gekeeld, of diende het roovend gespuis tot buit. Het roode schijnsel van in brand gestokene woningen verlichtte met hellen gloed het tooneel vol verwoesting, dat mij de oude spiegel te bezichtigen gaf. Op de vraag, wat er uit die ellende zoude voortspruiten, verscheen er boven alles een engel, het ‘vrede aan de menschen die van goeden wil zijn’ ontrollende.

Daaronder lag het dorp met heropgebouwde woningen te midden zijner akkers, waar de landman met de ploeg verroeste kogels, gebroken klingen, musketten en allerlei oorlogstuig, tot kanonnen toe, blootlegde, als moest zulks bewijzen, dat daar de grond door het bloed gedrenkt werd, dat eens voor vrijheid of overheersching gestroomd had.

Het landschap was thans rus ig, met het kleine kerkje in 't verschiet, te midden der rustplaats waar zich nederige kruisen boven de groene zoden verhieven; het was, in een woord, het vreedzaamste tooneel, det men in den lande ontwaren mocht. Het gezicht daarvan trof mij zoo zeer, dat ik uitriep, dat op die plaats wel gelukkige menschen moesten verblijven. En zie, daar verschijnt een klein liefdewicht, niet met pijl en boog gewapend, maar met een blik in de blauwe oogjes, die eenieder verplicht het welkom toe te roepen.

Het ondervak des spiegels geeft het binnenste eener eenvoudige, doch nette woning weer, met roode vloersteenen en enkele bruine stoelen met gele matten; koperen ketels en tinnen schotels blinken en schitteren op de breede schouw-plank. Kleurige sitsen gordijnen vallen in breede plooien rond den heerdrand, gordijnen van dezelfde stof omringen een ledekant, waarop het helderwitte linnen krakend afsteekt tegen peluwen met witte en roode ruiten. De helder gekalkte muren geven aan het zonnige licht eene weerspiegelende kracht, en evenaren bijna den spiegel aan den wand, waaronder het hagelwit geschuurde rek met glimmende vorken en lepels

[p. 395]

pronkt. Klein en nietig schijnen die bijhoorigheden, wanneer ik de hoofdfiguren nagaan.

Een eersteling, het kerstenkind, ligt wellustig aan de zwellende borst der jonge moeder; deze schept vermaak in het zachte drukken der kleine gemollige handjes, als wilde ze den gulzigen lieveling de moedermelk, haar hartebloed, nog overvloediger doen toevloeien.

Ja, daar zijn gelukkige wezens en indien ik kon twijfelen, dan zou mij zulks onmogelijk zijn bij het zien van den zaligen blik, die uit het oog straalt van den vader, want die jonge boer, daar bij zijne gade en kind staande, is rijk aan geluk, hetgeen men niet inruilen kan voor schatten der wereld.

Tevredenheid huist er, al moest het poesje op de vensterbank in het zonneken het bewijzen.

Nu sprak ik: Zulks moest bestendig zijn! Wat zou daar aan verandering moeten brengen?

En eene vrouw met roode muts vertoonde zich in 't bovenglas, waar vurige woorden: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid de godin der rede schenen te omkransen. Onder aan zag ik eerbiedweerdige ouderlingen met geschoren kruinen op het hoofd, het truweel, den steen en de mortel hanteeren, om eene achterkamer door eenen muur in twee plaatsen te scheiden.

Stilaan werd het werk volbracht en benam aan het oog, de goederen, die in den schuilhoek verdoken werden. Ondervragend liet ik mijn blik verder op het glas wijden, tot dat ik een der grijsaards uit eene bussel hooi kerk- en autaarsieraden zag ontpakken.

Deze werden op de armoedige schapraai of kas geplaatst; eenige bijgekomen personen woonden godvruchtig de H. Mis bij, die door gevluchte of vervolgde priesters daar op verdoken wijze gelezen werd, ter herinnering aan den kruisdood van den Zaligmaker.

Ik wilde mijne verwondering lucht geven over het tafereel uit den beloken tijd, daar voor mij gespiegeld, toen ik zekere overijling bij die liedeh opmerkte.

IJlings langs voor- en achterdeuren verdwenen de aanwezigen, alleen de ouderlingen, met de gewijde voorwerpen beladen, zag ik achter de kas in de geheime plaats verdwijnen.

Voorzeker is er onraad ophanden, dacht ik. Het wonderglas gaf eerst een doffe wolk als opstuivende stof, waaruit alras eene bende te voorschijn kwam.

[p. 396]

Blinkende geweerloopen schitterden in de verte en een blauw-wit-rooden lap zwaaide ten top boven den troep uit.

Met snellen tred rukte het sansculottenleger aan en vatte post te midden van het dorp. Geen enkel persoon der plaats kwam voor den dag om te zien, wat er plaats ging grijpen.

Hierop zie ik den aanvoerder van zijn paard afstappen, hij neemt een pistool uit zijnen gordel en richt er den loop van naar mij. Ik wil vluchten, doch een knal weerklinkt; vuur en rook meen ik te zien, maar ik val neder.

Daar lag ik uitgestrekt op den vloer; een benauwde reuk en walm van de uitgedoofde petroollamp vervulde de kamer.

Op het gerucht van den val, kwam mijne vrouw toegesneld.

Ziende wat er gaande was, rukte zij een der vensters open en de frissche nachtlucht drong verkwikkend de kamer binnen.

In mijnen slaap had de oude spiegel mij weergekaatst al die schimmen of schaduwen van feiten, die de tijd in de eeuwigheid slingerde, en waarvan alleen de geschiedenis nog bestaat. Zoo ook stond de oude spiegel daar op de plaats, waar ik hem gezet had, als herinnering aan hetgeen hij destijds weerspiegelde en mij eens in lichtbeelden weergaf.

8 September 1886.

J.B. Van den Oever.