De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 17

[p. 72]

Bouwstof tot een roman

De gelukkige had in zijne verbeelding zich een ruim en prachtig woonhuis opgebouwd, en het met welbehagen versierd. Koesterde hij de hoop er zijne kleinkinderen in te wiegen - en heeft de dood hem zijnen geliefden zoon ontrukt? Of wilde hij de vrouw zijner ziel er binnenleiden - en werd ze hem trouwloos vóór de trappen des altaars? Of vond hij zijne voldoening er in op zijne eigene erve te leven - en sloeg hem de armoê ter neder? Hoe of het zij, de schaaf des timmermans ruste. Veelkleurig is de hoop, maar bedrogene hopen gelijken zich alle. Weifelend smeult het hout in den schoorsteen, en niet alles heeft de ongelukkige verloren, indien er zich een tweede naakte borst, een sidderend herte vinden laat, dat in ruwe dagen de warmte met hem deelt.

_* * _*

Jaag tegen mij de wildste stormen des hemels, zend op mij af al de kwalen der hel, ik verdraag ze, maar - laat me niet alleen zijn! Onbekend leven,... ademen in 't graf, dat is uw beeld. Hoeveel ongelukkigen worden als schipbreukelingen op deze wereld geworpen, en vinden niets om zich heen dan eene menschenledige woestenij! Te vergeefs hijschen ze op het strand hunne noodvlag op, den hulproep met hun bloed geschreven, - geen schip in het ronde.... Maanden, jaren vervliegen. Eerst laat ontwaart de gestrande met uitgekeken oogen een zeil in 't verschiet. Maar het is te verre. Men hoort zijn geschreeuw noch ziet zijne seinen, en het schip vaart voorbij. De dood alleen verlost den verlatene. Vele jaren daarna werpt de storm eenen andere op het onbewoonde eiland; deze vindt het geraamte zijns voorgangers en leest, om te wanhopen even als hij, het verhaal van zijn lijden.

Waartoe zou ons de spraak kunnen dienen? Zij ontzegt ons hare hulp, wanneer we ze 't meest van noode hebben. Begeer ik brood als ik honger, water als ik dorst heb, eene zalve als mij de vinger zeer doet? Dat alles kan ik krijgen. Maar toen mijn hert van zaligheid overstroomde en ik een ontvangbaar hert opzocht dat mijnen overvloed kon opnemen; toen de smert mijne ingewanden verscheurde en ik een oor zocht tot weerklank van mijn lijden, - toen verstond me geen mensch, en

[p. 73]

onbewogen ging ieder voorbij, als voorbij eenen boom, door welks gebladert de winden zuchten.

Eenzaam staat de mensch op de berghoogten des geestes; eenzamer zit hij neer in de diepten des herten. Waart gij niet menigmaal in gezelschap van een ruwen drinkebroêr, en speeldet gij niet met hem het belachelijkst-treurigste kluchtspel? Gij dronkt elkaars gezondheid uit den beker der laagste lusten; gij bespottet de heiligste zaken, gij vertraptet de onschuldigste met de voeten; gij zocht de een den andere met de gemeenste, platste woorden te overtreffen, en zwierdet al huilend laat in den nacht door de straten, en stoordet de rust. En - toch hebt gij beiden malkanderen bedrogen! U sloeg een zacht en edel hert in de borst, u verlichtte een heldervlammende geest, en - gij kendet, gij betrouwdet u beiden niet, en ieder van u vermomde zijn goede natuur. Haddet gij u begrepen, dan haddet ge u wederzijds aan de borst gedrukt en in eene zalige omarming uwe vreugden en uwe smarten verwisseld.

Gij noemt de menschen huichelaars? Zoo zeer verbergen ze nooit hunne kwade driften, als ze wel hunne deugden verbergen.

Die zinnelooze goede menschen! Hoe dikwijls, met eene bevende hand, slagen ze niet wonden dáárom alleen om op hardvochtigheid te kunnen bogen! En, uit vrees voor roovers-aanvallen, sluiten zij hunne deur voor den dervenden arme: De edelste ingewanden - hoofd en hert - heeft de natuur met beenderen omringd, maar - den buik niet; en zoo is de mensch nooit beschaamd zijne ruwste begeerten te laten zien. Maar wat hij schoons begeert, verzwijgt hij; hij verduikt zijn lijden en draagt liever zijne smert dan troost te verdragen.

Onlangs vaarde ik in een stoomboot den Rijn af. Al het gespuis uit de rondleurders-, joden- en verlorenvrouwenwereld van geheel het duitsche rijk, was daar verzameld. Een der reisgezellen kwam mij meer dan al de andere walgelijk voor. De kerel was jong. Hij droeg een witte, blauwgestreepte lijnwaden broek, getten van gelen nanking, en zijne zwartzijdene vest was met onmooglijk gekleurde bloemen bezaaid. Aan zijne tabakspijp hingen groote gele en groene kwispels. Hij praamde het gansche gezelschap iets van den worst, dien hij bij zich had te gebruiken, dronk borrels met elken postiljon, kon zijne lange beenen nooit de gewenschte houding geven, liet geen enkel boerenwijf ongeplaagd voorbijgaan, en vergeestigde ieder zuipgelag met onfatsoenlijken praat. Na het eten

[p. 74]

sliep de kerel en snorkte in den zonneschijn. Een boek viel uit een zijner tesschen, en 'k nam het in de hand. Het was Richters ‘Titan’, en ik zag er met duizend aanteekeningen al de randen vol. Geene ader had deze hertenontleder beschreven die mijn kerel niet aangeteekend had, geene zenuw ontdekt die hij niet had voelen trillen, geen leed verteld, welks schildering hij niet als trouw had bekrachtigd. Menigen penseeltrek des malers hadden de tranen des in aandoening neergeknielden jongelings uitgewischt, en veelmaals was de sluier met welken de dichter groote smerten had omhangen, door eene vaste zelfmoordende hand ter zijde gerukt. In den ruwen gezel woonde eene schoone ziel. Toen hij ontwaakte en het boek in mijne hand zag, wierd hij rood en toornig en riep: ‘Dom gekrabbel, ik gebruik het om mijne pijp te ontsteken!’ en scheurde waarlijk ten dien einde een blad uit het boek. En zóó is de mensch!

* _* *

Wie der eenzaamheid zich overgeeft,
die is weldra alleen;
eenieder lieft, eenieder leeft -
maar om hem bekreunt zich niet een!

Ja, den dichter vatten de menschen duidelijk; want, dan eerst wanneer iemand waanzinnig geworden is en zijne eigene wegen gaat, dan eerst komen ze bij hem en sluiten hem op in een zothuis, niet zoo zeer om den ongelukkige te genezen dan wel om zichzelve tegenover hem te verzekeren. Hoe vlijtig hebben ze niet het menschelijk lichaam doorsnuffeld, en elke ader, elke spier, elke zenuw blootgelegd en ontleed! Hoe zorgvuldig hebben ze de verschillige ontwikkelingen der jaren in alle de verrichtingen der verscheidene lichaamsdeelen onderzocht! Hoeveel krankheden hebben ze gevonden, van de barens- en tandenweeën af tot aan de bouwvalligheid des grijsaards! - en voor elke krankheid honderde middels. Hoe talrijk de artsen, hoe rijk de apotheken! Bestaat er edoch onder de menschen één enkele heelmeester voor eene kranke ziel, ééne enkele medicijn om haar lijden te verzachten? - Zijn de zenuwen verslapt of overrokken, wat wordt niet alles uitgevonden en gegeven om ze te versterken of te stillen! Doch, zijn de snaren des herten verslapt of overspannen, wie bekommert zich daarover?... Men heeft geene zalve, ja geenen blik daarvoor, en slechts wanneer de snaren gesprongen zijn,

[p. 75]

bestatigen zij het ongeluk om het te bespotten, en zeggen: Ja, dat komt er van, van die zinnelooze overspanning!

Eeuwen lang heeft het geduurd vóór men zoo wijs geworden is den ongelukkigen zelfmoorder door den huidkooper niet te laten wegvoeren en hem als een hond in 'nen gracht te laten delven. En toch, hoeveel beter waren de tijden toen liefde en geloof nog alles opklaarden en geest in het lijf goten! Wierd eertijds een zieke door spierenkrampen weg- en weergesleurd, zoo meende men dat hij door den duivel bezeten was, en de priesters kwamen en onttooverden hem. Thans heeft men de ziele verkneukeld, en als honderd duivelen haar plagen, dan komen de artsen en zeggen: die man heeft wormen.

Eenzaam staan de menschen met hunne ziel, slechts met hun lichaam zijn ze verbonden. Slechts aan de smultafel vindt men liefde en broederlijkheid, maar als het herte geniet of ontbeert, dan vindt men geenen dischgenoot en geenen waard die het hongerend herte kan bevredigen. O dwalende liefde, valsche meewarigheid! Wat scheelt het of men een korte wijle met de koorts daar neerligt, om sterker en gezonder op te staan of in bewustelooze dommeling te sterven? En toch, hoe zijn de vrienden dan bedroefd! Maar een hert dat verwond is en nooit geneest en ook nimmer uitbloedt - maar door het gansche leven heen ons pijnigt, daar let men niet op.

Eenzaamheid der herten, hoe zijt ge te vreezen in vreugde en in rouw!

E. v. O.