De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 16

[p. 74]

Vlaamsche brieven
door Peter Benoit.
Eerste vervolg.

Als de avond is aan 't vallen, wordt het stille dorp nog rustiger: men hoort er om zoo te zeggen de stilte, terwijl in de velden een natuur-concert gaat aanvangen.

De hemel boven ons is met prachtige sterren verlicht. Beneden, van uit de vensterraampjes der alomliggende pachthoeven en nederige woningen, flikkeren de huiselijke kamerlichtjes geheimvol door hagen en struikgewas als vriendelijke baken voor den laattijdigen ganger. Dat zijn onze ‘aardsterrekens’, nederige zustertjes van die, welke in den hoogen als diamanten prijken en misschien met leedwezen op het zoete genot dier viooltjes-lichten nederzien. Pronken deze niet aan den hemeltrans, zij leven op aarde met brave en werkzame menschen, en doen den eenzamen ‘wandelaar’ aan huiselijk geluk en stillen vrede droomen.

Met het klankrijke gebladerte der populieren, door een zachten wind in beweging gebracht, vangt de symphonie aan. Het is een eigenaardig geruisch, als het ware door de wrijving van kleine zilveren bekkens voortgebracht...

De wind blaast met meer kracht en een crescendo, een in sterkte toenemend gesuis ontstaat in de spelende kruinen der klinke-boomen, - zooals wij die in onze kinderjaren noemden. - De krekel geeft de ‘tijdmaat’ aan, en zijn verliefd pri-pri brengt ‘rythmus’ en ‘cadenz’ in den ruischenden ‘tremool’ der boomen. Heer ‘pachthofwaker’ steunt het maat-accent door een ‘barytoneerend’, maar zacht geblaf....

De muziek is voor goed aan den gang. Langzamerhand neemt zij in levendigheid toe, en de spookachtige halfgebogen wilgentronken, die dàar, een weinig verder

[p. 75]

staan en vóór een oogenblik nog, rustig naar de symphonie schenen te luisteren, komen in beweging, en tooveren ons allerlei verschijnselen, welker vorm ons haast ontsnapt, voor het oog....

Uit de verte komen verdoofde klanken van menschenstemmen zich bij dit samenspel voegen: het zijn die der laatste landlieden, welke langs den eenzamen weg huiswaarts keeren.-

De ‘Klok’ slaat het eerste nachtuur: de avond is voorbij. De ‘natuur-musici’ zwijgen, maar de hemelsterren blijven de grootsche en geheimvolle ‘concert-zaal’ verlichten.

De ‘aardsterretjes’ verdwijnen allengskens..... De landeling gaat ter ruste, en wij komen terug in het dorp, droomende van aardsche en hemelsche muziek....

De ‘Molen’ is op zijnen post. Hij houdt zijne beweeglooze wakende wieken als een verdedigend zweerd over het dorp recht, terwijl hij ‘zijne’ dorpelingen een geruststellend ‘goeden nacht’ schijnt toe te wenschen.

_* * _*

Het ‘Damberd’, eene afspanning, was eertijds de woning van den Desselghemschen Kerkorgelist en pianist Pieter Carlier, mijnen eersten leermeester van piano-forte, orgel en Gregoriaanschen zang. Hij was het die, te gelijkertijd met mijnen vader, mijne eerste stappen op muzikaal gebied leidde.

In het tweede der twee kamerkens, welke links in de groote herbergzaal van het ‘Damberd’ uitkomen, stond de ‘piano-forte’. Daar was de studieplaats van Carlier, en daar ook was het dat ik mijn onderricht ontving.

Van 1847 tot 1851, jaar waarop ik te Brussel, onder leiding van François-Joseph Fétis, Charles Bosselet en later Karel-Lodewijk Hanssens, mijne hoogere muzikale studiën ging aanvangen, kwam ik twee- of driemaal per week, gewoonlijk langs den grooten Heirweg, heel dikwijls nochtans dwars door de velden, - allerlei kronkelwegen volgende - van Harelbeke naar Desselghem.

De familie van Carlier, met welke hij in eenen zelfden kring leefde, beschouwde mij, gelijk hij het overigens zelf deed, als het ‘kind van den huize’.

[p. 76]

Gelukkige jaren! Aangename herinneringen!

Wie kan de indrukken teruggeven van den jongeling die, pas de kinderschoenen ontwassen, te midden zijner eigene geliefde familie en omringd door vrienden van kunst en wetenschap, de eerste gewaarwordingen van een toekomend kunstenaarswezen voelt ontstaan? Wie kan de oneindige schakeeringen in woorden uitdrukken, welke in eene jonge ziel wakker schieten bij het ontvangen eener voorbereidende kunst-opleiding, het gedurig leven in de natuur en het bewonderen van heure pracht en kracht?...

En, op welke wijze nu mijne erkentelijkheid uitgedrukt voor den man, bij wien ik zoovele genotvolle oogenblikken doorbrengen mocht, en die mij met raad en daad op de aanvangende, moeielijke kunstbaan ondersteunde?

_* * _*

‘Pieter Carlier’ was geen gewoon mensch: hij bezat een schranderen geest en eene warme kunstenaarsziel; wat meer is, hij was een man van ‘karakter’. Zijn omgang was alleraan. rekkelijkst; ook oefende hij eenen werkelijken invloed uit op al wat hem omringde. Vooral liet die invloed zich onder muzikaal oogpunt merken. Omtrent 1846 tot orgelist aangesteld, - dit was bij de ‘Carliers’ eene kunsterfenis - vormde hij langzamerhand een aantal zangers, die niet alleenlijk met de voordracht van den Gregoriaanschen zang, maar ook met die van moderne muziek, op hooge feestdagen, belast werden. Onder het getal zangers bevond zich eene merkwaardige, wel getimberde en zeer uitgestrekte basstem. Mij dunkt, ik hoor ‘Eugeen Bogaert’ nog zingen, en mijn geheugen brengt mij nog heden de keurige wijze van voordragen van den dorpszanger te binnen. Wat zou er in voordeelige omstandigheden van zulken man niet geworden zijn? Maar destijds werd op den grooten buiten aan kunstaanleg en begaafdheid nog te weinig aandacht gegeven, en de brave ‘Bogaert’ leefde en overleed te Desselghem, na zijne mededorpelingen dikwijls op eenige kerkelijke alleenzangen hartelijk te hebben vergast.

[p. 77]

‘Carlier’ was op de hoogte van den algemeenen muzikalen toestand în België. Herhaaldelijk vertrok hij te voet naar Waereghem, - want destijds bezat Dessel ghem nog geene ‘spoorwegstatie’, - om daar den trein te ontmoeten naar Gent of Brussel, alwaar hij de eene of andere opera ging hooren, of het een of ander concert bijwonen. Bij zijne terugkomst op het dorp, deelde hij zijne indrukken aan zijne ‘musici’ mede, alsook aan mij - want ik had vóór het jaar 1849, (ik telde dan 15 jaren) nog niet eens het feitelijk bewijs van wat een ‘groot opera’ zijn mocht. Het was in dat jaar, toen ik voor de eerste maal bij ‘Fétis’ ging, om hem mijne in Harelbeke en Desselghem gemaakte compositiën te onderwerpen, dat ik te Brussel en te Gent, bij mijn doorgaan de ‘Prophète’ ten gehoore kreeg. Deze kunstopenbaring werkte zoo geweldig op mijn nog frisch en voor begeestering vatbaar gemoed, dat ik heden nog dien onbeschrijfelijken indruk even krachtig voel, als ontvinge ik hem op dit oogenblik.

Carlier speelde heel keurig piano-forte, en zijne voordracht was eenvoudig en edel, en, daar zijn esthetische kunstzin zeer ontwikkeld was, bracht hij, b.v. zijne voor-, tusschen- en naspelen, op 't orgel, in nauwkeurig verband met het karakter der ‘gezangen’, en de eischen van den aard der ‘dienstplechtigheden’, iets wat men toen, tot zelfs in beduidender plaatsen, zelden bestatigen mocht.

En nochtans, zou het kunstvermogen van onzen leermeester wel eenigszins voor verdere ontwikkeling vatbaar zijn geweest.

Men oordeele:

‘Er leefde destijds op het dorp een goede jongen, die bij ‘Carlier’ zijn muzikaal onderwijs genoot, en, bij het ‘loten’ een onvoordeelig nummer getrokken hebbende, genoeg gevorderd was om in het leger als ‘musicus-gagist’ - a.u.b. - aangenomen te worden. Een jaar later, kwam de erkentelijke jongen, zijnen gewezen meestsr een bezoek brengen en verzocht hem, onder 't vriendelijk ‘kouten’, hoogst beleefdelijk, het een of ander op de piano-forte te willen voordragen. Wanneer ‘Carlier’ aan zijn verlangen had voldaan, greep de ‘leger-musicus’ hem bij de hand, schudde die op

[p. 78]

zeer beduidend wijze en riep begeesterd en ernstig - in zijnen natuurlijken tongval - uit: ‘Meester, meester, gè't toch veel “prògrèsse” gedàan sedert da'k vertròken ben’. Of die ‘plesante spreuke’, zooals men in Vlaanderen zegt, met een driftig ‘applaus’ werd begroet!...