De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 16

[p. 31]

Vlaamsche brieven
door Peter Benoit.

I
Mijnen Vriende Victor de DONCKER, te Harelbeke.

Kent gij, lieve Lezeressen en Lezers, het schilderachtige en stille dorpje Desselghem, in West-Vlaanderen? Op een uurtje gaans van ‘Harelbeke,’ mijne geboorteplaats, langs den rechteroever der Leie gelegen, - daar, waar onze dichterlijke rivier al kronkelend door de malsche weiden langzaam naar de Schelde vloeit - mag Desselghem als een lievelingsplekje aanbevolen worden, bijzonderlijk aan al wie, door te veel geestesspanning afgemat, eenigen tijd oprechte rust en verkwikking genieten wil.

Vele jongelings- en tevens vriendschappelijke kunst-herinneringen noopten mij alhier, bij mijnen vriend François Loquet, gemeente-sekretaris en algemeenen voorzitter der Belgische sekretarisbonden, op zijn hartelijk aanbod, mijnen intrek te nemen. Het was op het einde van Augustus 1885, dat ik aldaar aankwam; dit is, eenige weken na de ongesteldheid, welke mij kwam verrassen te midden onzer muzikale werkzaamheden bij de Antwerpsche Wereldtentoonstelling. Die ongesteldheid was oorzaak, dat ik gedurende eenige maanden (op bevel der ‘Fakulteit’ in den persoon van mijnen vriend, den befaamden doctor Victor de Wandre), van alle stadsbeweging verwijderd en van alle kunstbeslommeringen ontdaan, de rust en verkwikking naar Desselghem kwam zoeken, en die aldaar ten volle mocht genieten.

Ik maakte van dezen rusttijd gebruik om deze ‘Vlaamsche Brieven’ op te stellen, - iets wat ik mij overigens sedert lang voorgenomen had te doen.

_* * _*

[p. 32]

Wanneer men dwars door de velden, bijzonderlijk langs de westzijde, het dorpje Desselghem nadert, en het vluchtend wegelijn volgt, dat naar de ‘plaatse’ leidt, dan vallen ons gelijkertijd in 't oog: de bonte, ietwat verminkte ouderwetsche kerktoren, de frissche en lachende woning van den vriend François Loquet, welke u van verre reeds het minzaam Vlaamsche ‘Wel gekomen!’ schijnt toe te roepen; alsmede een reusachtige in steen gebouwen en donkergeschilderde wind- en stoommolen, welks breede en sterkgespierde wieken zich, bij zachte windekens, langzaam en statig om en weer door de lucht bewegen, en ons, als ware het, een liefelijk molenarinneliedje in het oor komen suizen.

Hoe verleidelijk moet dit liedje niet zijn!...

Maar, anders is het gesteld, (zooals wij het later ondervonden hebben), bij regen en hevig windgeloei. Alsdan verandert het gesuis in gedreun; het ‘zoete liedeken’ wordt verdrongen door een ‘episch verhaal.’ Het is een gekreun en een gezucht, als wilden de houten leden van het steenen molenlijf zich van elkander scheuren. De wind waait fel, en zijne sissende fluitjes spelen den rondedans. De molenwieken doorklieven, in cadenz en op maat, de donkere wolken in hijgenden draai, terwijl een zwaar en grof gedommel ons door de hersenen dringt, evenals het pedaal van een diepen orgelpijptoon. Ha! dat is ‘Magister Bassus,’ langs wien breede klankgolvingen en onverschrokken ‘tenuto’ het trillende, scherpe en super-chromatisch windgehuil, sist en zich door de ruimte slingert!....

.... Het molenarinnetje kijkt verlegen door een der kleine vensterraampjes van de vriendelijke molenaarswoning, en volgt, half verschrikt, de spookachtige worsteling, ontstaan tusschen den graanmalenden reus en de toornige natuur....

Geen bloed nochtans wordt in dezen strijd vergoten: dat weet eenieder op het dorp; integendeel, zacht en voedzaam meel komt den molenaar toegevloeid bij 't openen van 's reuzen breeden schoot.

_* * _*

Verder voortwandelende in Desselghem, merkt men

[p. 33]

daar nog op: de pastorij, welke des zomers met dicht loof van velerlei geboomte is omgeven, en alzoo eene eenvoudige, maar aangename, rustige en dichterlijke woning aanbiedt; - het schoollokaal, welgezet en doelmatig gebouw, waarbij een prettig huisverblijf voor den onderwijzer en zijn gezin; de dorpskerk, van lichten, maar sierlijken bouwtrant, zeer lief, doch welker uiterlijke niets bijzonders vermoeden laat. Zij bezit eene merkwaardige kommuniebank, predik- en biechtstoelen, kunstwerken van onzen betreurden Jozef Geefs, alsmede een orgel, (een zeer aangenaam speeltuig) in eene fraaie kas ingesloten. De torenklok geeft een levendig galmend gelui, dat bij het ‘Angelus’ en de gewone ‘uurslagen’ eene zachtere en droomende schakeering aanneemt.

_* * _*

De ‘dorpsklok’ en de ‘dorpsmolen,’ vervullen ten Vlaamschen lande eene zinnebeeldige zending en staan in rechtstreeksche verbintenis met het huisgezin, de gemeente en het vaderland.

Luidt de klok bij feest en kermis, bij doop en huwelijk, bij hooggetij en begrafenis, dan ook wordt de molen versierd met wimpels en bloemen of bekleed met rouwgewaad.

Golft de klok het statige ‘Te Deum’ bij konings- of prinsendagen, dan laat de molen de vaderlandsche vlag wapperen; maar, wordt hij echter onverwachts, door een zachten wind geprikkeld zijne werkzaamheden voort te zetten, dan mengt hij fier het vaderlandsche lied aan het aanlokkelijke liedje van het molenarinnetje.

Klept de klok in storm bij brand,... de molen valt stil, en zijne wieken steken als smeekende armen in de hoogte, en schijnen alle dorpelingen tot blusschen aan te sporen....

Des Zondags en op andere feestdagen geeft de molen het voorbeeld tot de rust: hij laat alsdan zijne medehelpster, de klok, alleen werkzaam zijn. Deze moet de dorpsbewoners en landlieden ter kerke ‘gongen’, en 's avonds nog het uur der opschorsing van de Zondagsche uitspanningen aankondigen, terwijl zij door haar gelui eenieder het verzoek toericht huiswaarts te keeren bij vrouw en kroost.

[p. 34]

_* * _*

Oostwaarts, op vijf minuten gaans, komt men van het dorp, langs den met breedkruinige populieren beplanten Heirweg, aan ‘Desselghem-strate’, dit is, tot aan een groepje woningen langs den Heirweg gelegen: van daar de benaming ‘aan strate’. Hier wordt het oog op een zeer schilderachtig uitzicht vergast. Aan de overzijde der Leie bemerkt men het dorpken ‘Oyghem’, dat op zeer bescheidene wijze zijn spitsig kerktorentje in de lucht tracht te verheffen. Wat nader, juist aan den oever der rivier, verschijnt het bijna somber ‘Kasteel’ van Oyghem, en een aantal zindelijke en fraaie pachthoefjes liggen, verre en na en rond het dorp, over de vlakke dichterlijke Vlaamsche velden gestrooid. Een verrukkelijk schouwspel voorwaar, bijzonder wanneer de tintelende zonnestralen de gansche streek met een vroolijk en lustig leven komen overgieten. De Leie brengt hier ook het hare bij om het tooneel te verlevendigen. Haar kronkelende vloed, welke zich tusschen en door dit alles beweegt, schijnt de beide oevers als met een zilveren band aan elkaar te hechten, terwijl hare wateren verfrissching en verkwikking schenken aan akker en weide, aan alles wat rond en nevens haar ligt en leeft. De zang der vogelen in het bosch, het geloei en geblaat van het vee, het geblaf der honden op de hoeven, het lied van den herder en van den landman, dit alles smelt te zamen tot eene ‘zomerdag-symphonie’, welke de toonkunstenaar ternauwernood nabootsen kan.

En wanneer, des Zondags, het lied van den landbouwer op den akker zwijgt, dan komen het gelui en getingel der klokken van al de omliggende dorpen, welker lichtere en zwaardere bronzen stemmen, orgelspel en kerkzang begeleiden, hun ‘gegong’ en geklingel voegen bij de stemmen der natuur, bij die van Leie, weiden en dieren, van bosschen, vlakten, akkervelden, van ter kerk biddende en zingende dorps-, lands- en buitenlieden, om zich samen te strengelen tot één woord, een ‘Allelua’, ter eere van den Schepper des heelals!

Het is zomer!....

(Wordt voortgezet).