De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 15

[p. 523]

Boekbeoordeeling

I.
Twee Huwelijken, roman door J.F. Van Cuyck. - Antwerpen, L. Dela Montagne.

De lezing van dit boek heeft ons niet zooveel genoegen verschaft als wij eerst verwacht hadden. Eene schier alledaagsche vrijagie, tusschen twee deugdzame jonge lieden, welke met een huwelijk wordt besloten, maakt er den hoofdinhoud van uit. Een tweede, min beduidend huwelijk, aangegaan tusschen eenen ouden alleenlooper, kerkzanger van beroep, en de onwaardige weduwvrouw van zeker' goedaardig maar karakterloos man, wordt eenigszins als tegenhanger opgegeven.

Het eerste koppel, dat in eer en deugd heeft gevrijd, en uit reine liefde is getrouwd, ziet eene gelukkige toekomst te gemoet. De kerkzanger blijft, na zijne echtverbindenis, wat hij vroeger was: een huichelaar en wellusteling. Dit was te voorzien, en het strekt het verstand zijner vrouw niet tot eer dit niet vermoed te hebben.

Tusschen deze twee vrijagies in treft men de beelden aan van heer en vrouw van Heuvel, deftige echtelieden, die hunne vreugde in den huiselijken kring zoeken en ook vinden; dat van hunnen eersten bediende, Emile Sadeler, bijna een type van een bedorven mensch, die echter aldra van het tooneel verdwijnt om in de gevangenis een deel zijner wandaden te gaan boeten; en verder verschillige figuren van minderen rang.

Het werk is over 't algemeen in eene zuivere taal geschreven; het levert merkelijke schoone tafereelen op, welke echter niet allen, naar ons inzien, bijdragen tot volmaking van het geheel, daar sommige ervan wat gerekt zijn, en andere misschien ten onpas werden daargesteld.

Mijnheer Van Cuyck hanteert vaardig de pen; om goed in het romantisch vak te lukken, heeft hij maar met zorg zijne stof te kiezen en de onderdeelen ervan in een gemakkelijk

[p. 524]

te bevatten verband te zetten. Een streng en aandachtig overzicht van zijn werk, vooraleer het aan de drukpers toe te vertrouwen, zal hem ook hier en daar eene kleine feil tegen taal of stijl, gelijk er enkele Twee Huwelijken ontsieren, doen ontdekken en verbeteren.

Wat nu gezegd van zijne herhaalde speldenprikken tegen den godsdienst in het algemeen en het katholiek geloof in het bijzonder? Wij nemen moeilijk aan dat de schrijver hier overal de inspraken van zijn hart en van de gezonde rede volgde. Hij zoo min als welkdanig rechtschapen mensch kan ernstig beweren, dat de godsdienst den mensch slechter maakt. Waarom het er dan op aanleggen den eenvoudigen lezer te willen doen gelooven, dat eene religie slecht is, omdat zekere personen, die deze belijden of schijnen te belijden, valsch en bedorven zijn? Een huichelaar is een verachtelijk mensch, tot welk geloof hij ook behoore, en zou niet ophouden het te zijn, al hadde hij van kindsbeen af in het geheel geen geloof beleden.

Laten wij, schrijvers, de ondeugd geeselen waar wij ze aantreffen; doch laat ons ook wel onthouden, dat niet de godsdienst, maar 's menschen slechte neigingen dezen dikwijls verachtelijk maken, en dat, als dit gebeurt, het geschiedt, niet door het volgen, maar door het overtreden der plichten, welke de godsdienst hem oplegt.

O.

V.d.V.

II.
De Familie Krekelput: Eene zedenschets uit onzen tijd, door Jul. Wijtijnck. Gent, J. Van den Poorten.

‘Wij zouden ons bij deze eerste poging tot het uitgeven van een romantisch werk ruimschoots beloond achten, mocht het wedervaren der personen, welke er in voorkomen, aan ouders en kinderen tot een nuttig en heilzaam voorbeeld strekken’. Zoo zegt de schrijver aan het einde van zijn verhaal. Zeker, ware dit het eenige doel geweest dat de schrijver beoogde, dan zou hij dit bereikt mogen achten, want het verhaal doet heel duidelijk uitschijnen, hoe ongelukkig het

[p. 525]

met buitenlieden afloopen kan, die zich te goed en te groot denken om in hun geboortedorp te blijven en daarom de stad gaan bewonen. Nochtans dient er onzes inziens meer gevergd te worden van een letterkundig werk: de vorm, de wijze waarop het verhaal ontwikkeld, de handelende personen voorgesteld worden, en, vermits er hier een zedelijk doel beoogd wordt, hoe de strekking, de zedeles voortvloeit uit de verhaalde feiten. Voldoet het boek dat we bespreken aan die eischen?

Nieuw kunnen het onderwerp en de verwikkelingen tusschen de voorgestelde personen zeker niet genoemd worden. Toch ware dat te vergoeden geweest door het oorspronkelijke in het bijeenbrengen, vooral in het voorstellen van die verwikkelingen en het karakterizeeren der opgevoerde personen. Jammer genoeg blijkt dit oorspronkelijke te ontbreken over het algemeen. Op enkele plaatsen gelukt het den schrijver eigenaardige kleur en toon aan het voorgestelde te geven, bijv. daar waar Bina met haar hondje voor 't eerst de bewoners van den ‘Heikant’ een bezoek brengt. De beschrijving van wat daar gebeurt is levendig voorgesteld, en getuigt dat het den schrijver niet aan opmerkingsgeest ontbreekt. Spijtig dat niet al het overige op de hoogte dier enkele bladzijden staat.

Ook de teekening van een paar figuren komt ons goed geslaagd voor. Eene figuur bijzonder is goed geteekend en eigenaardig in toon gesteld, Bina namelijk, wier karakter het gansche boek door tamelijk goed volgehouden wordt. Meer grondige studie, meer doorwerken van het onderwerp, meer zoeken naar den in 't oog vallenden karaktertrek der optevoeren strijdende en lijdende menschen, ziedaar ons dunkens wat den schrijver aan te raden is. Dat zou hem de stellig erg opvallende onwaarschijnlijkheden doen vermijden, die nu in zijn werk voorkomen. Onder andere stippen wij aan: Mevrouw Baekelmans, de spiriste, die eerst hare geestesoproepingen schijnt uit te oefenen om hare vrienden om den tuin te leiden, hecht later geloof aan hare kunst. Lieden als de d'Estinvilles, ze mogen nog zoo verwaand, nog zoo blufferig zijn, moesten toch genoeg besef der betamelijkheid gehad hebben, om het meisje, dat ze als bruid voor hun neef bestemmen, met hare ouders niet in een Café Chantant te

[p. 526]

brengen, waar ze gevaar loopen dien neef aan te treffen in het hoogst bedenkelijke gezelschap van eene Mejuffer Zulma, en waar ‘vrouwen niet meer gekleed dan noodig is om de regels der eerbaarheid na te komen’ op eene estrade te pronk zitten. En dan de naamsverandering van Krekelput in ‘de Grillonnet!’ Zeker kan de verwaandheid iemand wondere dingen doen uitvoeren, zoo iets nochtans is uiterst onwaarschijnlijk. Ook de handeling der geliefden, Willem en Flora, is er onverklaarbaar. Willem is een echte sukkelaar: eerst bij de huwelijksafkondiging zijner Flora met Lionel gelukt het hem iets van haar te weten te komen: ook Flora moet toch wel van de dienstmeid, die blijkt hare vertrouwde te zijn, iets vernomen hebben omtrent de gevoelens, die Willem voor haar koesterde.

Het boek is in duidelijken, eenvoudigen stijl geschreven, al te eenvoudig misschien. Hier ook zagen we graag iets persoonlijks, iets eigenaardigs; hier en daar een scherp teekenend woord, een levendige oorspronkelijke wending in den volzin.

Heeft die eersteling van den schrijver ons niet bevallen, toch zien we met verlangen een tweede werk van hem te gemoet. Zoo hij al wat hij ons te schetsen heeft naar de natuur zien wil, zooals hij het deed in de hooger bedoelde brokken, dan kunnen we goeds van hem verwachten. Stellig gelooven we dat schrijver gelukken zou, met ons kleinere, maar pittig gekleurde tafereeltjes voortebrengen. We drukken dan ook hier onze hoop uit, eerlang van hem iets nieuws te lezen.

Antwerpen, Oktober 1885.

L.V.A.