De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 14

[p. 561]

Verkeer tusschen zuid en noord.
Rede gehouden op het Congres van Brugge.

Mag de Vlaamsche Beweging zich verheugen sedert lang naar waarde geschat te worden door een groot getal der letterbeoefenaren in Noord-Nederland, vooral door de bezoekers van deze congressen, de groote gemeente daarentegen blijft onverschillig aan haar streven, of is gansch onbekend met den strijd, dien zij, na 1830, voor het behoud en den bloei onzer taal in België heeft aangevangen en nog volhoudt.

Het kan niet worden betwist dat aldaar, in alle standen der samenleving, nog vaak het oordeel heerscht, volgens hetwelk België door en door Fransch, het Vlaamsch geen Nederlandsch is en niet geduld noch gesproken wordt, tenzij in en door de minder beschaafde klassen.

Van daar wellicht het verschijnsel, dat vele burgers uit Noord-Nederland, bij een reisje naar of door België, zich verhaasten hunne taal aan de grens achter te laten, als vreesden zij, dat ze door de Belgische tolbedienden als smokkelgoed zou worden aangeslagen; vandaar dat schier al de Noorderbroeders, die zich in België met der woon komen vestigen, vooral te Brussel, waar de Nederlandsche kolonie vrij talrijk is. zich buiten hunne Hollandsche club zooveel mogelijk van de Fransche taal bedienen.

Als bewijs daarvan kan onder meer strekken het uitsluitend Fransch karakter, dat onlangs te Brussel door de Ned. Maatschappij van Liefdadigheid werd gegeven aan de inrichting harer anderzins prachtige tentoonstelling van schilderijen en kunstvoorwerpen. Plakbrieven, opschriften, toegangskaarten, catalogussen, 't was alles in 't Fransch, en in het Fransch alleen.

Benoemt overigens de Nederlandsche Regeering niet meermalen Consuls in België, welke weinig of niet met de Nederlandsche taal bekend zijn?

Wij hopen dat de Noord-Nederlandsche congresleden ons die bemerkingen niet euvel zullen opnemen. Onverbloemde

[p. 562]

waarheid spreken is hier plicht. De Vlaamsche Beweging, om hare verkregene stellingen te behouden en uit te breiden, kan noch wil de Noorderbroeders verzoeken om rechtstreeksche medewerking; maar zij mag ten minste van hen verwachten, dat zij niet onrechtstreeks, al ware het dan ook onwetens en onwillens, hare reeds zoo moeilijke taak nog moeilijker maken.

Wij zeggen: onwetens en onwillens, omdat wij overtuigd zijn, dat wij hier te doen hebben met onbekendheid met de ware Belgische toestanden; omdat men over 't algemeen in Nederland niet weet, dat ons volk, ondanks het Fransche vernis, waarmede men het heeft trachten te bedekken, door en door Nederlandsch is gebleven; omdat men er niet weet dat de Vlamingen, sedert 1873, drie taalwetten hebben bekomen, waardoor de rechten der Nederlandsche taal in het Gerechtswezen, in Bestuurzaken en in het Middelbaar onderwijs werden erkend en haar gebruik geregeld.

Waaraan anders toe te schrijven, bij voorbeeld, het avontuur van een Zuid-Nederlandsch Congreslid te Kampen, wien de bediende van het telegraafkantoor aldaar weigerde zijn in 't Nederlandsch gesteld telegram over te zenden, om reden, zegde hij, dat de telegrammen voor België moesten vervat zijn in de Fransche taal?

Waaraan anders, in den Postgids voor het Koninkrijk der Nederlanden, uitgegeven op last van den Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, benamingen van Belgische postkantoren als deze:

Gand, Anvers, Bruges, St. Nicolas, Tamise, Roclenge, Tongres, St. Gilles, La Pinte, Vieux-Dieu, enz.?

Waarom anders zouden de Postmeesters uit Noord-Nederland, wanneer zij uit Vlaanderen quittanciën, in 't Nederlandsch gesteld ter inning krijgen, meest altijd den postwissel in het Fransch opmaken, en den verzender bijv. melden dat hij niet acht en tachtig fr., maar octante-huit francs te goed heeft?

Waarom anders worden bijna al de adressen van brieven, postkaarten en goederenverzendingen uit het Noorden naar België, ook naar Vlaamsch-België, in het Fransch gesteld, zelfs die van verscheidene Nederlandsche dagbladen?

Waarom, op de spoorwegen, zouden de Geleidebrieven of

[p. 563]

feuilles de route, de bagagiebrieven (feuilles de bagages), de reiskaarten voor België alle uitsluitend in het Fransch zijn?

Zoo zijn ook, als een bewijs te meer dat men in Nederland, op het gebied der taal, geen onderscheid maakt tusschen Frankrijk en België, de zoogenaamde ‘livrets’ coupons en ‘livrets pour voyages circulaires’ voor beide genoemde landen in het Fransch, terwijl daarentegen die voor Italië in het in het Fransch, Itatiaansch en Duitsch, die voor Zwitserland in het Fransch en Duitsch zijn gedrukt.

Terloops zij hier aangemerkt, dat het Belgisch ministerie van Staatsspoorwegen, Posterijen en Telegrafen, sedert 1883, in uitvoering der taalwet van 1878, de vreemde teksten Duitsch, Italiaansch en Engelsch doet voorafgaan van die in de twee Belgische nationale talen: het Nederlandsch en het Fransch; terwijl de N.N. spoorwegbesturen hoegenaamd geen behoefte schijnen te gevoelen om de vreemdelingen te doen zien, dat het N. Volk aan zijne eenwenoude landtaal gehecht blijft.

De houding der N.-Nederlandsche Regeering in dat opzicht is gansch buitengewoon. Immers met evenveel recht als de Engelschen in 't Engelsch, de Duitschers in 't Duitsch, de Italianen in 't Italiaansch aan 't Belgisch gouvernement schrijven. - met evenveel recht en reden zou Nederland aan ons Gouvernement moeten schrijven in de Nederlandsche taal, die ook de moedertaal is van de groote helft der Belgen.

Niet de diplomatische betrekkingen willen wij hier bedoelen; doch de andere, die meer in 't dagelijksch leven ingrijpen, als daar zijn die over handelszaken, waterwerken, zeewezen, telegrafen, posterijen en spoorwegen, beschouwen wij als zijnde van zeer gewichtigen aard. Op al deze punten bestaat er hoegenaamd geene reden waarom het N. Staatsbestuur onder al onze geburen, afstand zou doen van het gebruik zijner taal, en deze hier tegenover vreemde talen in eenen staat van minderheid zou stellen.

Ook wat de betrekkingen van het N. Gouvernement en zijne ambtenaars met bijzondere personen in Vlaamsch België betreft, is het bedroevend, dat daartoe de Fransche taal bij voorkeur gebruikt wordt.

Mijne Heeren, na lange jaren strijd zijn wij er in gelukt,

[p. 564]

onze taal, de Nederlansche taal, door ons Staatsbestuur officieel als eene der twee landstalen te doen erkennen, wij zijn er in gelukt haar bij de wet, in de Nederlandsch-sprekende gewesten van België, voor een groot deel de plaats die haar toekomt te doen innemen in 'f gerecht, in het bestuur, in het onderwijs, en wij koesteren de gegronde hoop onze drie taalwetten hoe langer hoe meer in de praktijk en in de zeden te doen treden, en ze, waar het nood is, uit te breiden en aan te vullen.

Zoo wil de wet van 22 Mei 1878, dat alle Belgische staatsambtenaars in 't Vlaamsch land hunne berichten en mededeelingen aan 't publiek in 't Nederlandsch doen, dat zij hunne brieven aan Vlaamsche gemeenten of bijzondere personen in 't Nederlansch opstellen, en zelfs te Brussel, dat men ten onrechte geheel verfranscht achtte, moeten de ambtenaars in 't Nederlandsch op Nederlandsche brieven antwoorden. 't Spreekt van zelfs dat de ambtenaars onzer Vlaamsche streken, waaronder velen het Nederlansch weinig of slechts niet machtig waren, die bepalingen niet onmiddellijk in acht hebben genomen, doch de ministers hebben in 't algemeen, waar gegronde klachten oprezen, de wet krachtig gehandhaafd en de juiste, eerlijke toepassing er van wint dag aan dag veld en zal weldra algemeen worden.

Op de provincie- en gemeente-ambtenaars is de wet niet toepasselijk, maar het grootste getal onder hen gebruikt in de vervulling van hun ambt de Nederlandsche taal.

Wanneer een Vlaamsch burger met Belgische besturen heeft te doen, dan heeft hij dus wettelijk recht op, - en bekomt hij feitelijk meest altijd een Nederlandsch bericht en vooral, op zijn Nederlandsch schrijven een Nederlandsch antwoord. Is het niet te betreuren, dat hij dat niet kan bekomen, wanneer hij met Noord-Nederlandsche besturen in betrekking staat, dat deze stelselmatig aan Vlaamsche ingezetenen alhier in het Fransch schrijven, in het Fransch op Nederlandsche stukken antwoorden, en in ons Vlaamsche land hunne bekendmakingen enkel in het Fransch doen?

En men weet het, het voorbeeld van boven vindt steeds navolging beneden; van daar dat de meeste Nederlanders, van het oogenblik dat zij iets of wat Fransch kennen, zich in hunne briefwisseling met Belgen, van die taal bij voorkeur

[p. 565]

bedienen, aldus, op hunne beurt, het vooroordeel in België bevestigende dat het nutteloos is, met het oog op handels- en andere betrekkingen, Nederlandsch aan te leeren, aangezien de Noord-Nederlanders het Fransch machtig zijn.

Op die wijze wordt de taak der Vlaamsche beweging moeielijker gemaakt, wordt het gebied der Nederlandsche taal ingekrompen door onze eigene schuld ten grooten nadeele van de verspreiding onzer letterkunde, wellicht ook in de toekomst, God geve het anders, van het onafhankelijk bestaan van het Nederlandsche ras in Noord en Zuid.

Wij herhalen het: medewerking, inmenging van het Noorden in onzen Belgischen taalstrijd op bestuurlijk gebied vragen wij niet, willen wij niet; doch ook tegenwerking verlangen wij niet te ontmoeten.

Daarom heeft het Algemeen bestuur van het Willems-Fonds het nuttig geoordeeld, op die toestanden en de mogelijke gevolgen ervan de welwillende aandacht van het XIX^de Nederlandsch Congres te vestigen. Het hoopt dat de Noorderbroeders gehoor zullen geven aan zijnen wensch, en dat zij, in Nederland teruggekeerd, bij middel van het geschrevene en gesprokene woord, overal waar het kan, in de pers, in de maatschappijen, in het openbaar en privaat leven, hem zullen voorstaan en verwezenlijken.

Gent.

Prof. G. Gondry.