De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 14

[p. 185]

Nicolaas Beets.

De man, wiens zeventigste verjaring Nederland in den loop van den aanstaanden zomer gaat vieren, werd geboren te Haarlem, den 13ⁿ September 1814. Hij studeerde in de godsgeleerdheid te Leiden en bekwam daar den doctorstitel in 1839. Het jaar daaropvolgende werd hij als predikant beroepen te Heemstede en in 1854 ging hij in dezelfde hoedanigheid naar Utrecht over, waar hij sedert dien is blijven wonen. Weinige jaren geleden werd hij in dezelfde stad tot hoogleeraar in de godsgeleerdheid benoemd.

Al vroeg begon Beets zijne letterkundige loopbaan. Op zestienjarigen ouderdom schreef hij een lijkzang op Mevr. Bilderdijk, die in den Muzen-almanak van 1831 verscheen. Een tijd lang dweepte hij met Byron en Walter Scott, en, zoo hij in later jaren nog immer trouw bleef in zijne vereering van den grooten Schotschen romanschrijver, dan verkoelde zijne bewondering voor den zanger van Childe-Harold niet weinig. Tot de eerste proeve zijner dichterlijke gaven behooren een reeks ultra-romantische verhalen: Jose, Kuser, Guy de Vlaming en Ada. De dichter zelf noemde later die voortbrengselen eener ziekelijke wereldbeschouwing, de kinderen van zijn ‘zwarten tijd’.

Hoe diep verschillen zij van hetgeen hij sinds dien leverde, van hetgeen hem door heel Noord- en Zuid-Nederland deed liefhebben en hem verhief tot den rang van den eersten onzer schrijvers! In de verschillende dichtbundels, die Beets later uitgaf: Korenbloemen (1853), Nieuwe gedichten (1857), Verstrooide gedichten (1862), Madelieven (1869), heerscht eene gezonde, opgeruimde levensbeschouwing. Alleszins genietbaar is zijn vers, keurig van vorm, tintelend van geest, innemend door zijne gemoedelijkheid.

Als prozaschrijver maakte hij zich eenen nog grooteren naam. Zijne bundels letterkundige studiën: Verpoozingen op letterkundig gebied (1856) en Verscheidenheden meest op letterkundig gebied (1858-1871) bevatten ware juweeltjes van fijnen smaak, gezonde oordeelvelling en boeienden zegtrant. Op godsdienstig gebied leverde Beets een groot

[p. 186]

aantal bundels: Vier deelen preeken, acht deelen stichtelijke uren, enz. Hij bezorgde verder eene uitgave van Haring's en Bogaert's gedichten, en eene volledige uitgave van Anna Roemer Visscher; dit laatste een meesterstuk van nauwgezetten en rijk toegelichten herdruk.

Maar wat Beets vooral beroemd maakte, is zijn Camera obscura; wat Nederland in de eerste plaats in hem zal zien, is de schrijver van dien bundel schetsen uit het Nederlandsch leven, zoo vol ongeëvenaarden humor, zoo waar en afwisselend van kleur, zoo juist gezien, zoo sappig verteld, zoo door en door oorspronkelijk en eigenaardig Nederlandsch.

De eerste uitgave der Camera obscura verscheen onder den pseudoniem Hildebrand, in 1839; de veertiende uitgave is onlangs van de pers gekomen en gedurende de 45 jaar, dat dit boek in ieders handen is, heeft het nog al de frischheid, de waarheid en de genietbaarheid van den eersten dag behouden. De tijd heeft steeds de ingenomenheid met het boek en met den schrijver ervan doen klimmen.

Beets was in menig opzicht voor Noord-Nederland wat Conscience voor ons was. Late Zuid-Nederland dan aan den schrijver der Camera obscura op zijnen naasten verjaardag eene hulde brengen, zooals Noord-Nederland er in 1881 eene aan den dichter van den ‘Leeuw van Vlaanderen’ bewees!

Ziehier nu den omzendbrief der commissie voor de aanstaande betooging:

‘De 13^e September 1884 zal - indien onze hoop vervuld mag worden - voor Nederland een merkwaardige dag zijn. Onze NICOLAAS BEETS zal dan zijn zeventigsten verjaardag vieren. De wet op het Hooger Onderwijs verplicht hem, op dien dag het ambt van Hoogleeraar aan de Utrechtsche Universiteit neder te leggen. Maar al zijne landgenooten vereenigen zich in den wensch, dat zijn leven nog lang moge gespaard blijven tot heil van onze taal en letteren.

De ondergeteekenden wenschen een zoo gedenkwaardigen dag niet onopgemerkt voorbij te laten gaan. Zij richten tot allen, die onze letterkunde in hare hooge beteekenis voor onze nationaliteit waardeeren, de uitnoodiging om op den 13ⁿ September aan Beets een blijk van vereering en erkentelijkheid aan te bieden.

Wat Hildebrand als prozaïst, wat Beets als dichter en

[p. 187]

redenaar voor den bloei der Nederlandsche letteren gedaan heeft, is aan iederen Nederlander bekend. Hij is ons lief als de schrijver die ons meesterstukken heeft geschonken, waarop Nederland ten allen tijde roem zal dragen. Hij is ons lief als de man, die, met onverkoelde geestdrift voor ‘eigen taal en landgenoot,’ al zijne talenten, gedurende bijna eene halve eeuw, aan het vaderland heeft gewijd.

Aan dien door onze gansche natie gevierden Nederlandschen burger op zijn zeventigste jaarfeest eene warme hulde te brengen, is een verschuldigde plicht der dankbaarheid, eene behoefte voor het vaderlandsch hart.

Land- en taalgenooten, broeders van Noord- en Zuid, vrienden en belangstellenden, vereenigt u met ons om dien plicht te vervullen, aan die behoefte te voldoen. Slaat met ons de handen ineen en helpt ons, door ruime bijdragen, ieder naar de mate van zijn vermogen, met die eendracht die macht maakt, ons plan te volbrengen op eene wijze, den man waardig dien wij wenschen te danken voor al het goede, dat hij aan Nederland heeft bewezen. Moge onze hulde in waarheid eene algemeene, eene nationale hulde zijn. Een volk, dat zijne groote mannen eert, eert zich zelf.

M.C.Th. Graaf van Sandenburg, Minister van Staat, den Haag, Eere-Voorzitter; Prof. Dr. M. de Vries, Leiden, Voorzitter; Dr. Joh. Dyserinck, Vlissingen, H. de Veer, Amsterdam, Secretarissen; A.C. Wertheim, Amsterdam, Penningmeester.

Volgen nog, als onderteekenaren van den uitnoodigingsbrief, de namen van een vijftigtal leden, waaronder die van onze landgenooten, de heeren Jan van Beers, Antwerpen; Prof. Dr. Paul Fredericq, Gent; Dr. Max Rooses, Antwerpen; Emm. Rosseels, Antwerpen; Prof. Dr. Alfons Willems, Brussel.