De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 13

[p. 75]

Boekbeoordeeling.

I.
Jaarboek van het Willemsfonds voor 1883. - Gent, J. Vuylsteke, 1882.

Evenals de vorige jaren beslaan de verslagen der Afdeelingen en van het Algemeen Bestuur over de werkzaamheden gedurende het afgeloopene jaar ruim de twee derden van het boek. Daaruit leerden wij echter met genoegen, dat het getal der leden met niet minder dan 400 vergroot is, dat er thans 30 afdeelingen bestaan die over het gansche Vlaamsche land ieverig werkzaam zijn, voordrachten houden, opgeluisterd met muziek en zang, volksvertooningen inrichten, volksboekerijen openen, kortom niets onverlet laten om gezonde begrippen onder het volk te verspreiden en de Vlaamsche zaak vooruit te helpen. Want Vlaamsch toch is ons Willemsfonds boven en voor alles en het laat geene enkele gelegenheid ontsnappen om daarvan de getuigenis af te leggen. Zulks blijkt, onder meer andere bewijzen, uit het schrijven van 3 April 1882 aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers gezonden, om het wetsontwerp over de studie en het gebruik onzer taal in het middelbaar onderwijs niet langer te verschuiven, uit den brief aan den heer Minister van Binnenlandsche zaken om aan onze stedelijke Vlaamsche muziekschool, den titel van Koninklijk Nederlandsch Conservatorium te verleenen, benevens andere punten van gewicht voor onze Vlaamsch sprekende bevolking.

Overgaande tot de Mengelingen, treffen wij eerst aan eene novelle van Pieter Geiregat: Een zonderling huwelijk, die we niet onder de besten rekenen van dezen verdienstelijken schrijver. Het is eene variante op het oude thema van den noodlottigen invloed der schoonmoeders op jonge huisgezinnen. Het stukje gaat mank aan overdrijving, vooral daar de invloed, dien moeder van Meerenval op hare dochter wil uitoefenen, slechts terloops is aangeraakt en niet genoegzaam uitgewerkt, noch bewezen hoe zij er toekomt hare dochter een zoo gevaarlijk besluit te doen nemen, haar echtgenoot voor eene beuzeling te verlaten.

[p. 76]

Ed. Verschaffelt zet de reeks zijner wetenschappelijke verhandelingen, in de voorgaande jaarboeken met zooveel bijval begonnen, voort en handelt ditmaal, zeer bondig en klaar, over wetenschappelijke waarnemingen en proefnemingen bij middel der projectiën.

Zeer verdienstelijk ook mag de verhandeling genoemd worden van K. Flachet, getiteld: Opvoeders en Kweekelingen, waarin hij op aantrekkelijke en belangwekkende wijze tevens heeft samengevat de bijzonderste grondregels, die de ouders dienen in acht te nemen om slechte en verkeerde neigingen bij de kinderen tegen te gaan, de goede hoedanigheden daarentegen te ontwikkelen.

Niet minder goed beviel ons het opstel van W. Rogghé over ‘het laatste Oordeel’ van Rafaël Coxcie, eene schilderij die in het Gentsch Museum prijkt en die aanleiding gaf tot een rechtsgeding, dat niet minder dan zeven jaren duurde en door den schilder werd ingespannen, omdat het Magistraat van Gent hem niet wilde betalen wat hem, zoo het schijnt bij de bestelling toegestaan was. Op 12 Juli 1597 sprak de Raad van Vlaanderen het vonnis uit, dat den schilder gewonnen spel gaf. Tot meerdere aantrekkelijkheid van zijn onderwerp haalt W. Rogghé wetenswaardige bijzonderheden aan over de kunstschatten die vroeger het aloud schepenhuis van Gent versierden en waarvan thans nog luttel te vinden is.

Het boek besluit met een artikel van J. Mac Leod over het nut der natuurlijke wetenschappen en hunne plaats in het onderwijs, waarin de schrijver zich als overtuigd en warm voorstander dezer wetenschappen doet kennen, en door een paar voorbeelden bewijst de weldaden welke zij reeds bewezen en wat men er nog in de toekomst mag van verwachten. In het voorbijgaan breekt de schrijver eene lans voor ons Vlaamsch beginsel door tastbaar aan te toonen, hoe oneindig verkieslijker het is de wetenschappen in het Vlaamsch te onderwijzen, daar men dan niet verplicht is tot vreemde woorden, voor de meeste menschen zonder zin, zijne toevlucht te nemen, maar eenvoudig tot echt Vlaamsche uitdrukkingen, voor het kleinste kind verstaanbaar.

Edward Van Bergen.

[p. 77]

II.
Tot Aandenken, verhalen en novellen door J.F. Van Cuyck. Antwerpen, L. Dela Montagne. Prijs: fr. 2.50

Zes stukken komen in dit lijvig boekdeel van 280 blz. voor, namelijk: Zelino, (22 blz.), Eene Voorspelling die uitvalt, (32 blz.), In ouden Vorm of wat de Liefde vermag, (36 blz.), Droeve Toestanden, (104 blz.), Een ‘Bal masquê’ naar Alex. Dumas (14 blz.), Karolina Rondeels, (52 blz.).

Wij kunnen deze novellen in twee klassen of soorten rangschikken; de eerste, waarin de schrijver Vlaamsch van aard en van zeden is; de tweede, waarin hij het ongelukkiglijk niet is. Wij mogen er onmiddellijk bijvoegen, dat wij aan de eerste soort verreweg de voorkeur geven, niet zoo zeer uit grondbeginsel van Vlaamschgezindheid - dat in dit geval stellig kleingeestig zou mogen genoemd worden - maar wel omdat hier de strekking en de bewerking onder vele opzichten beter zijn dan in de novellen, tot de tweede soort behoorende.

Lees bijv.: Eene Voorspelling, die uitvalt. 't Is al leven, al beweging, al natuur, dat daarin zit. Geene langdradige beschrijvingen, geene vervelende samenspraken, geen zoeken naar effekt! De personen treden daar op in al hunne oorspronkelijkheid, elk volgens zijnen aard en zijne natuur. Zulk eene novelle leest men in eenen adem door, en later neemt men die nogmaals ter hand.

Stel daar tegenover Zelino. Men ziet dat de schrijver zich zelven om zoo te zeggen geweld moet aandoen om, hoe klein het stuk ook zij, een behoorlijk slot te vinden. Zulke menschen, zulke toestanden zijn gezocht en ‘gemaakt.’

En neem dan weer het stuk: In ouden Vorm of wat de Liefde vermag. Dit verhaal is eene aaneenschakeling van brieven, derhalve een oude vorm, en toch leest men het gaarne, omdat men gewaar wordt, dat de schrijvende personen wezenlijk bestaan en niet anders schrijven kunnen; omdat de schrijver ons de werkelijkheid voorstelt; omdat wij hier en daar kunnen uitroepen: ‘zoo is 't; zoo zou ik ook geschreven of gedacht hebben.’

Het verhaal Droeve Toestanden kunnen wij maar gedeel-

[p. 78]

telijk onder de eerste soort novellen van den bundel rangschikken. De schrijver laat hier, onzes inziens, te veel personen optreden, en doet dit zoodanig, dat er verwarring ontstaat. Langdradigheid leidt tot verveling, en dat is hier wel eenigszins het geval. Waarom die noodelooze uitweidingen, welke ons wel de belezenheid van den schrijver laten zien, maar geenszins de belangstelling van den lezer gaande houden? En nochtans mogen wij op vele plaatsen den fijnen opmerkingsgeest en de vlugge manier van vertellen van den schrijver bewonderen. Het slot van Droeve Toestanden vinden wij echter al te droef en te onnatuurlijk: eene zelfmoord is volgens ons een te gemakkelijk middel om zich uit den slag te trekken, wanneer men geene andere ontknooping zoeken wil.

Wat zullen wij zeggen van Karolina Rondeels, de laatste novelle van dezen bundel? Onzes dunkens heeft de schrijver hier de nieuwe richting willen volgen, welke in Frankrijk ten huidigen dagen mode geworden is. Hierbij heeft hij echter uit het oog verloren, dat onze aard en onze gebruiken regelrecht in strijd zijn met die onzer zuiderburen. Mocht de schrijver nu beweren, dat ons volk nog niet rijp is om dergelijke richting te smaken, dan moeten wij hem ronduit verklaren dat het voor onzen stam te hopen is, dat hij nooit tot die rijpheid moge komen. Karolina Rondeels is Fransch van top tot teen; wat daarin voorgesteld wordt kan ten onzent niet gebeuren. Het slot, waarin de bedrogen echtgenoot dood valt bij het zien van het overspel zijner vrouw met haren eersten minnaar, welke laatste zich ten slotte zelfmoordt, is eene opeenstapeling van onwaarschijnlijkheden. Wij moeten den schrijver, in zijn eigen belang, den welgemeenden raad geven zulke onderwerpen liefst te laten rusten.

De taal, welke Van Cuyck schrijft, is zuiver. Enkele lange volzinnen, eenige verkeerd gebruikte woorden en zinswendingen had de schrijver, bij een aandachtig overlezen, gemakkelijk kunnen weren of veranderen. Ook de proeflezer heeft enkele drukfeilen onverbeterd gelaten.

Frans de Ghent.