De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 12

Noord-Nederlandsche Leestafel.

Een auteur, die reeds op een tiental vrij omvangrijke boekdeelen kan wijzen, verdient wel dat men zich een weinig langer met hem bezig houdt en dat men zijne werken meer dan eene oppervlakkige beschouwing waardig keurt.

Wij hebben voor ons liggen een achttal romans, die bij den uitgever P. Gouda Quint, te Arnhem, onder den titel ‘Werner, Serie’ zijn uitgegeven.

[p. 179]

E. Werner, de pseudoniem van Elisabeth Buerstenbinder begon hare litterarische loopbaan in de Gartenlaube, het eerste van Duitschlands belletrische tijdschriften - en dit reeds zegt ons, dat Werner van af den eersten beginne op meer dan gewone talenten kon bogen.

Boeiend en krachtig geschreven, en tevens met een waas van Duitsche melancholie en meisjesachtige Schwärmerei overtogen, rechtvaardigen de werken van Werner de gunstige ontvangst, die er in Duitschland aan ten deel viel. Ik verklaar openhartig, dat ik deze Serie met ware belangstelling heb gelezen. Altijd frisch, nimmer dor of saai, leest men steeds door en na gelezen te hebben, grijpt men naar een ander deel, om ook dit met hezelfde genoegen ten einde te brengen. Maar juist dit achtereenvolgend lezen der geheele Serie doet een groot gebrek in Werners romans ontdekken, n.l. de eentonigheid. Dit zal aan de dweepers met Werner misschien een kreet van verontwaardiging ontlokken, maar niettemin blijft hetgeen ik daar even zegde waar.

Werner is eentonig in de karaktervorming der hoofdpersonen van de verschillende romans, en ook in de toestanden waarin die hoofdpersonen geroepen zijn een grooten rol te spelen.

Met eene kleine vergelijking der verschillende werken onderling zal het mij niet moeielijk vallen dit aan te wijzen. Nemen wij b.v.b. Oswald en Hedwig uit ‘Lenteboden’ tot tijpe van al de hoofdpersonen uit Werner's roman, - en wij zijn des te meer gerechtigd zulks te doen, daar ‘Lenteboden’ het eerste werk van eenigen omvang van de schrijfster is, - dan zullen wij in elk der andere romans steeds dezelfde tijpe, altijd hetzelfde karakter terugvinden. Dit is mede het geval met de gemoedstoestanden, waarin deze personen verkeeren en dikwijls ook met de uiterlijke toestanden en de omgeving.

Twee jongelieden van gelijke maatschappelijke positie, van denzelfden ouderdom, in karakter genoegzame overeenstemming vertoonende, opdat een huwelijk tusschen beide alle hoop op geluk kan aanbieden, hebben elkander lief. Maar een derde persoon, een man, gewoonlijk stug en

[p. 180]

norsch, in zich zelven gekeerd, van ongelijken leeftijd, soms van een anderen maatschappelijken stand, komt zich tusschen de twee plaatsen. Een zekere oogopslag, eene eigenaardige modulatie in de stem, een tot dus verre verborgen karaktrek brengt den tweestrijd in het hart der jonkvrouw en het is met de eerste liefde gedaan. Soms komt het tusschen deze twee nog tot een huwelijk, maar eerst dan wanneer de derde, de liefdesverstoorder, gestorven is. Dit thema vinden wij in ‘Lenteboden,’ in ‘Tot hoogen Prijs,’ in ‘Vineta,’ in ‘Een held van de Pen.’ - In Glück auf en Vineta vinden wij bij Berkom en Nordeck wederom eene groote overeenkomst van toestanden en treedt de eenvormigheid weer te voorschijn.

Wanneer men de verschillende werken van Werner met eene lange tusschenruimte leest, treft deze eenvormigheid minder, maar wanneer men de gansche Serie achter een doorleest, treedt zij onaangenaam voor en verminderd zij wel wat de waarde van de werken der schrijfster.

De reden dezer eenvormigheid is niet verre te zoeken. Werner heeft te veel en te spoedig geproduceerd. De letterkundige loopbaan van de auteur begon noch slechts voor een twaalftal jaren en reeds liggen een twaalftal werken voor ons. Die te weelderige voortbrengingskracht heeft de eenvormigheid verwekt en daardoor, wij zeiden het reeds, de waarde doen dalen. Gelukkig heeft Werner tal van eigenschappen, die veel aan dit gebrek vergoeden; wij noemen slechts de frischheid van schildering, den goeden en krachtigen stijl, den boeienden trant van verhalen.

Men heeft in de werken van Werner ook eene maatschappelijke en zelfs politieke tendenz willen zoeken. Wij twijfelen er aan of de schrijfster wel ooit die bedoeling heeft gehad en wij weten niet, waar wij die vinden moeten. ‘Aan het Altaar’ is eene opeenstapeling van oude wijvenpraatjes over kloosters en een opraapsel van allen onzin, dien men alzoo tegen kloosters, celibaat, priesters en wat dies meer zij, heeft uitgekraamd en men zal toch niet uit zulk een los getimmerte een stormram willen maken tegen wat sommigen godsdienstige vooroordeelen noemen.

[p. 181]

Nu wij toch over dezen roman spreken kunnen wij er gerust bijvoegen, dat wij niet begrijpen, hoe schrijvers van karakter en vooral hoe een meisje als Werner (want zij is dit) een ongehoorzamen monnik, die niets doet dan de regels zijner orde overtreden en die ten laatste de kap over den muur werpt om te trouwen, tot den held en nog wel den gevierden, den bewierookten held van een werk kan maken. Bij Werner is dit echter geen boos opzet, 't is, meenen wij onwetenheid en jeugdige overmoed.

Wij betreuren, van ons onpartijdig standpunt beschouwd, dezen roman, zonder welken wij de Werner-Serie meer algemeen ter lezing zouden kunnen aanbevelen.

A.N. Batavus Wz.