De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 11

Boekbeoordeeling.

Het misdrijf uit het slot van Komen, verhaal uit de middeneeuwen, met platen, door P.P. Denys. Rousselare, de Brouwer Stock en Zoon, 1880. 156 blz. engl. 8^o.

Verleden jaar hadden wij de gelegenheid om Marieken van het Kruishof, door P.P. Denys, te bespreken en een paar gedachten over vorm en richting in 't midden te brengen. Nu onthaalt dezelfde Schrijver ons op een verhaal uit de

[p. 469]

middeleeuwen, welks stoffe ontleend is aan eene plaatselijke legende van Comen en volgenderwijze mag opgegeven worden:

Gozewijn, een burchtheer van lagere afkomst, die door Graaf Baldwijn ‘in het slot van Comen als zoon des huizes bemind en opgebracht werd’, laat zich door heerschzucht zooverre verleiden, dat hij den eenigen zoon zijns afgestorven weldoeners voor altijd in eenen verholen torenkerker opsluit en het openbaar gevoelen laat aannemen dat de jonge ridder in Palestina gestorven is, na hem, Gozewijn, tot eenig erfgenaam van titels en goederen te hebben aangesteld. Een steekspel wordt gehouden, gedurende hetwelk de gevangene, door toedoen van den hem trouwgeworden bewaker, gelukt te ontsnappen en tot schrik en vernedering van den zielloozen Gozewijn vóór de vergaderde ridderschap optreedt. De booswicht wordt door de ridderlijke vierschaar als moorder en meineedig bedrieger gevonnist en voor immer uit den lande verbannen. De geliefde des jongen ridders, ‘Freule Valentina’, die, uit wanhoop over zijn onverklaarbaar afzijn, zichzelven tot het klooster had bestemd, komt op haar droevig besluit terug en - het overige is voor iedereen gemakkelijk om raden.

Op zichzelven beschouwd heeft dergelijk verhaal maar weinig om het lijf; maar ook was de Schrijver verplicht zich zoo nabij mogelijk de overlevering te houden.

Of hij er in gelukt is om het oorspronkelijke gemis aan eene ingewikkelde handeling door vorm en kleur en al die bijzonderheden te vergoeden, welke den lezer in het midden der XIII^e eeuw moeten verplaatsen, - ziedaar wat, spijtig genoeg, een ontkennend antwoord zal uitlokken. Geheel het verhaal toch is op een misbegrip der vroegere zeden en toestanden gesteund en lijdt door een verregaand gebrek aan natuurlijkheid. Reeds in Marieken van het Kruishof kwamen die fleeuwsche, overnevelde boekenmenschen voor, die nergens in het dagelijksche leven te vinden zijn; nu zijn ze vervangen door eenen razenden ridder, die declameert, en door zijn edel slachtoffer, schier zoo weemoedig en teeder

[p. 470]

als wijlen Piet Paaltjens. De burchtheeren van 1250 waren ook metterdaad heel ander menschen dan die welke Schr. ons afschildert; de taal die zij voerden heeft in Denys'verhaal haren weêrgalm niet: een afstand van erf en heerlijkheid gebeurde niet bij middel van kleine akten, zooals er op blz. 41 een medegedeeld wordt, dat aan het komieke grenst.

Het is duidelijk, dat de Schrijver van het Misdrijf in een ander vak tehuis is dan in de kennis van het leven, denken en werken onzer voorouders. Vandaar die aaneenschakeling van dwaalbegrippen omtrent personen en zaken; vandaar het liedje met zijne aartskwade spelling, dat wij op blz. 33 te betreuren vinden; vandaar die felle uitval tegen ingebeelde bloeddorstige ridders, die alle onedelen, zoo maar louter voor de grap, verdrukten, vertrapten en uitmoordden, alsof er nergens were noch recht ware te duchten geweest.

En toch is de talentvolle Schrijver van Hendrik Groenlandt niet erger mislukt dan veel beroemdere schrijvers, die in hetzelfde vak evenzeer mislukkende pogingen aanwendden. De gebreken van zijn verhaal worden, meer of min, in al de werken van denzelfden aard aangetroffen; de goede historische roman immers zal, ten onzent zooals elders, een onbereikbaar doel blijven, zoolang de studie van het middeleeuwsche leven zich tot eenige schoolboeken of beknopte officiëele verhandelingen beperken zal, in plaats van het archievenwezen en de rijke schat van stads- en kerkrekeningen - die éénige bronnen voor de waarheid - tot grondslag te hebben, met enkele daarop steunende vakwerken tot nadere toelichting. Om eene zedenschets uit onze dagen te leveren, moet men de werkelijkheid met eigene oogen afgezien hebben; men hoeft tot eene menigte bijzonderheden af te dalen, wil men er in gelukken een blijvend werk te leveren. Zoo ook moet het leven der vorige geslachten doorgrond en tot in zijne geringste uitingen gadegeslagen worden, indien men zich niet aan de grofste dwalingen wil blootstellen. Deze beschouwingen wenschten wij bij den H. Denys te zien ingang vinden; want uit zijne vroegere pennevruchten blijkt ontegenzeggelijk, dat hij een man van talent is en volstrekt

[p. 471]

niet onbedeeld met de gewichtige gave van opmerking, terwijl zijn schrijftrant klaar en voor eenieder bevattelijk is: eene eerste vereischte voor novellisten, die bijval beoogen.

K.D.F.