De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 11

[p. 276]

Boekbeoordeeling:

I.
Bij onze zuidbrabantsche boeren (naar Cam. Lemonnier) door W. Leen. Brussel, bij X. Havermans.

Sedert lang is Camille Lemonnier in onze Fransch-Belgische letterkundige wereld gekend als een der talentvolste en oorspronkelijkste schrijvers. Deze oorspronkelijkbeid ligt vooral in de treffende natuurwaarheid, waarmede hij, als gewetensvol realist, onze plattelandsbewoners weet af te schilderen.

Als romantische inhoud hebben zijne verhalen uit het dorpsleven gewoonlijk niet zeer veel om het lijf. Zijn bijval ligt in den vorm, in de juiste schildering van zeden en gewoonten en in de typeering zijner karakters. De Brabantsche boeren, zooals hij ze ons voorstelt, hebben niets conventionneels; wij vinden ze in zijn boek terug zooals wij ze dagelijks onder onze oogen kunnen nagaan, met hunne deugden en gebreken, hunne hartstochten, kortom alles wat hen wezentlijk als ‘Brabantsche boeren’ kenmerkt.

Leveren dus, als eigentlijke ‘novellen’ beschouwd, de dorpsverhalen van Lemonnier niet altoos het belang op, dat men ervan verwachten zou, de lezer wordt ruimschoots vergoed door menig flink geschetst tafereeltje of echt humoristischen toestand en door de gezonde levensfrischheid, die over zijne verhalen ligt verspreid.

Het Vlaamschlezend publiek is dan ook den heer W. Leen, die een van Lemonnier's laatste werken in onze taal overbracht, oprechten dank verschuldigd: vooreerst wegens zijn voortreffelijke keuze en evenzeer wegens de uitstekende wijze, waarop hij zich van zijne niet altoos gemakkelijke taak heeft weten te kwijten.

De heer W. Leen, - die vroeger reeds een door hem vertaald stukje van Lemonnier uitgaf, en wel in onzen Kunstbode - heeft andermaal geene slaafsche vertaling willen geven; hij heeft den Franschen tekst van Lemonnier volgens den geest van het werk en de vereischten onzer taal vrij omgewerkt. Deze

[p. 277]

omwerking is over 't algemeen op zoo gelukkige wijze geschied, dat de realistische kleur van Lemonnier daarin volkomen tot haar recht komt. Wij wagen zelfs de bewering dat voor een Vlaming die met Zuidbrabant en zijne boeren bekend is, de Vlaamsche tekst nog meer genietbaar dan de Fransche zijn zal.

Dat is zeker wel de beste lof, dien men aan M. Leen's gewetensvollen arbeid toezwaaien kan, en deze lof is niet onverdiend. - Nu hopen wij dat hij het daarbij niet laten zal; maar zijne krachten nu eens op het gebied van eigen schepping zal beproeven. Taal en stijl staan hem goed ten dienste. Hij kieze een onderwerp b.v. in datzelfde buitenleven, welk hij blijkbaar zoo goed kent, - en het publiek zal met genoegen in hem een nieuwen novellist der Vlaamsch-Realistische richting begroeten.

C.

II.
Aldenardiana, Novellen uit het Zuiden van Oost-Vlaanderen, door Teirlinck-Stijns. Brussel, Xav. Havermans, 1880.

Aldenardiana - wat ouderwetsche titel voor een nieuwerwetsch boek - heet het jongste werk van de zoo vruchtbare schrijvers Teirlinck-Stijns. Het bevat 5 novellen, te weten: Pintje-dek, De Bloem van Eyckhem, Fieskadee, twee Kermisdagen en Moederken. Onzes inziens is de bijtitel van novellen slecht gekozen, behalve misschien voor het laatste stuk; voor ons zijn het enkel schetsen van het dorpsleven, portretten van Oost-Vlaamsche boeren, tafereeltjes, door de schrijvers voortreffelijk afgeschilderd. Jammer, dat wij op twee uitzonderingen na, geen enkel behaaglijk wezen in het boek te zien krijgen.

Teirlinck-Stijns zijn van gevoelen, dat men de menschen het best kan leeren kennen als het kermis of feest is; althans in hunne 5 novellen leiden zij den lezer telkens naar de dorpskermis of naar eene plechtigheid, waar gedronken en gedanst wordt. Die herhaling van dezelfde tafereelen heeft reeds iets onaangenaams in zich. Te vergeefs zoeken wij naar een ge-

[p. 278]

moedelijk tooneel, naar iets dat aangrijpt of tot de ziel spreekt. Alleen in Moederken - het langste en ook het beste stuk uit den bundel - wordt ons ‘een goede jongen van 40 jaar’ voorgesteld, die een schoon figuur maakt.

Tot staving van hetgeen wij hooger zegden zouden wij gaarne de ontleding maken van elke novelle, doch, in ieder stuk worden zooveel personen, zaken en toestanden beschreven, dat het ons letterlijk onmogelijk is. De schrijvers spreken over alles, wat zich maar aan hunne oogen aanbiedt, en daardoor wordt het hun moeielijk van elke novelle een samenhangend geheel te maken.

Ons dunkens is 't het streven naar humor welk de heeren Teirlinck-Stijns verleid heeft de eenheid aan de détails op te offeren. Zij hebben willen schertsen, en zijn er op meer dan eene plaats goed in geslaagd: men moet wel eens hartelijk lachen om zekere toestanden en personages - doch zeer dikwijls zijn de aardigheden te verre gezocht en dus onnatuurlijk; de fijnheid, welke eene hoofdvereischte der scherts is, wordt meer dan eens aan overdrijving opgeofferd.

Betreuren wij het eenerzijds, dat de schrijvers geen andere onderwerpen voor hunne schetsen hebben gekozen en er dezelfde typen te dikwerf hebben in laten optreden, anderzijds moeten wij hun om de waarheid, de getrouwheid der schildering, de natuurlijkheid van zekere toestanden hulde brengen. Zij hebben willen afbreken met het versleten conventionalism, dat zij in hunne vroegere werken huldigden, en zij hebben daaraan wel gedaan. Dat zij deze eerste proeven van realismus door andere van beter allooi laten opvolgen, en wij zijn overtuigd dat zij in dit moeilijk vak gelukken zullen. Zij zijn goede opmerkers; het leven van ‘sommige’ boeren hebben zij nauwkeurig gadegeslagen en op het papier in levendige kleuren teruggegeven. De ‘vlasslijting’ op de hoeve van boer Claes - in de Bloem van Eyckhem - ofschoon niet van langdradigheid vrij te pleiten, is naar de natuur geschetst; de wederwaardigheden van den goeden, halfonnoozelen Pieter - uit Moederken - op de kermis te Eyckhem - zijn op meer dan eene bladzijde aangrijpend van voorstelling.

[p. 279]

De stijl is vloeiend; de taal over het algemeen zuiver. Dat de schrijvers zich echter hoeden voor het herhaald gebruik vandezelfde zinswendingen en van oneigene uitdrukkingen, en dat zij woorden als ‘zomerzondagnamiddag’, ‘blauwselbolkleurig’, enz. gerust door andere vervangen, de zoetvloeiendheid zal er bij winnen. Ook enkele dialektwoorden, in Antwerpen, Brabant en Limburg onbekend, dienden ver klaard te worden.

Wij mogen niet vergeten den drukker Xav. Havermans met de stoffelijke verzorging van het boek geluk te wenschen: 't is met eene klare letter op goed papier gedrukt.

Frans de Ghent.