De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 11

[p. 89]

Nederlandsch tooneel.

Antwerpen.
(15 Januari - 15 Februari, 1881.)
Opgevoerde stukken (1). Oorspronkelijk: Lina Donders drama (5 bedrijven); Er overschieten tooneelspel (2 bedrijven); Uitgaan tooneelspel (4 bedrijven); 99 beesten en 1 boer blijspel (1 bedrijf); Arnold en Adolf van Gelderland, historisch drama (7 tafereelen). - Vertaald: De Liersche Schapenkop, blijspel (1 bedrijf); De Koopman van Antwerpen drama (6 bedrijven); Kanonnenvleesch, blijspel (3 bedrijven); De Bultenaar drama (8 tafereelen); Het gebed der Schipbreukelingen, drama (5 bedrijven); De Vreemdelingen, blijspel (3 bedrijven); Het wetboek der vrouwen, blijspel (1 bedrijf).

Ons verslag der vorige maand werd te laat ingezonden om nog in 't nummer van Januari te kunnen worden opgenomen. Uit de lijst der opgevoerde stukken zal men echter hebben kunnen opmaken, dat, buiten eenige goede oude bekenden als: Anne-Mie, de Arme Edelman enz., de gansche maand opgevuld was met... fransche boulevardstukken uit de oude doos, weshalve wij het niet noodig achten er nog over te spreken.

Te ontkennen is het niet, dat de nieuwe Nederlandsche Schouwburgvereeniging veel werkt, maar dat is niet genoeg, ze moet ook goed werken en dat is niet altijd het geval. We begrijpen niet hoe kunstenaars er toe komen hunne keus te vestigen, hunne beste krachten en hun kostelijken tijd te verspillen b.v. aan misgeboorten zooals Vincentius en De Schipbreuk der Medusa.

_* * _*

Gelukkig dat de laatste tooneelmaand ons meer bevrediging schonk. Vooreerst kwam opnieuw voor het voetlicht de puike comedie van Glanor: Uitgaan, waarin Mev. Marie Verstraeten voor de eerstemaal in de rol van Marie optrad en oneindig veel

[p. 90]

bijval verwierf, verder ook het vroolijke blijspel van Julius Rosen: Kanonnenvleesch, dat sedert jaren niet meer werd opgevoerd en door al de artisten voortreffelijk werd gespeeld.

Verder kregen we drie nieuwe stukken. Ten eerste Er overschieten, tooneelspel in 2 bedrijven van Emm. Rosseels, eene zeer goede antwerpsche schets, vol opmerkingsgeest maar zonder inwikkeling; het slot is wat onwaarschijnlijk; ook gaat dit stukje mank aan hetzelfde gebrek als zijn voorganger Op lijfrent: het is veel te lang, er komen te talrijke herhalingen in voor. Over de opvoering kunnen we enkel met lof spreken; de heer Dierckx vooral was uitstekend; hij heeft eens te meer bewezen dat hij een groot artist is.

Het tweede nieuwe stuk was De Vreemdelingen, blijspel in 3 bedrijven van R. Benedix, een naam die genoeg zegt om iedereen te overtuigen dat we het Bestuur geluk mogen wenschen met de opvoering van dit stuk. Vroolijker blijspel kennen we niet; jammer dat in het 2^e bedrijf een paar vertellingjes, en in het 3^o bedrijf eene te lang getrokken verwar ring, den gang van het stuk wat komen vertragen; anders ware de indruk van De Vreemdelingen van 't begin tot het einde niet anders geweest dan één lange schaterlach. Hopen we dat dit gemakkelijk te verhelpen gebrek voor de tweede opvoering zal verdwenen zijn. Al de artisten waren opperbest op hunne plaats. Eene opmerking echter aan mij. E. Jonckers: Paste dat lichte kleedje en die vrolijke stemming wel aan een meisje, dat haren broeder opzoekt, die eerst uit de gevangenis komt?

Het derde nieuwe stuk is Arnold en Adolf van Gelderland, historisch drama in 7 tafereelen vrn Fr. Gittens. We hebben dien talentvollen schrijver verleden jaar, bij de opvoering van Jane Shore, onzen welverdienden lof niet gespaard, en denken daarom ook heden, vrij en vrank, onze minder gunstige meening over zijn nieuw produkt te mogen zeggen, zonder vrees door iemand van onrechtvaardigheid te worden beschuldigd. Welnu, naar ons bescheiden oordeel heeft Gittens ditmaal den bal misgeslagen. Arnold en Adolf van Gelderland staat als kunstwaarde verre beneden Jane Shore. Het is een

[p. 91]

spektakelstuk, vol tooneeleffecten en gruweldaden, eigentlijk eene ‘draak’, waaraan het min beschaafd publiek denzelfden bijval als aan andere draken verzekeren zal, maar waarbij de kunst weinig baat vindt. De meer geschaafde toeschouwers waren het allen ééns, om te verklaren dat Fr. Gittens zijne revanche nemen moet. - Welaan dan, Gittens, met nieuwen moed aan den arbeid! werken kunt ge, en goed werken, dat heeft uwe Jane Shore ten overvloede bewezen, maar geene overhaasting meer; en wij zullen weer de eersten zijn om ons in uw nieuwe zegepraal te verheugen, om u van harte geluk te wenschen. De opvoering was zeer goed verzorgd. De heer Driessens heeft ons in de rol van den ouden Arnold eens te meer getoond dat hij nog zoo zeer geene rust behoeft, als sommigen het wel meenen. Zijn bijval was schitterend. Ook Mev. Marie Verstraeten, heeft in de rol van Rosse Kee menigmaal de toejuichingen van het publiek uitgelokt.

De tooneelschikking was alleszins bevredigend, de kostumen puik en een nieuwe decor der heeren Celos en Bernier, een wintergezicht voorstellend, overheerlijk.

Zegher.

Brussel, 29 Januari 1881.

Waarde Heer en Kunstvriend,

Volgens mijne belofte moest ik u een verslag leveren over al de reeds afgedane werkzaamheden van ons Nationaal Tooneel, gedurende dit winterseizoen, doch, daar onze vriend D.T. in de laatste aflevering van den Kunstbode die taak grootendeels vervulde, acht ik het onnoodig daar nog op terug te komen.

Ik heb dus enkel te handelen over de laatstopgevoerde stukken, namelijk: ‘Het geheim van den Blinde’ en ‘de Bedelares.’ Dit laatste met de medewerking van Mej. C. Beersmans.

Terloops wil ik aanstippen dat ‘Het geheim van den Blinde’ een tooneelgewrocht is vol tooneeleffekten, dat naast enkele goede tooneelen en toestanden, ook veel onwaarschijnlijks bevat. Wat ik mij bijvoorbeeld niet kan laten wijs maken is, dat een ernstig, wijsgeerig dominé (met die hoedanigheden ten minste treedt hij op) zich door een meisje tot zóóverre kan laten misleiden dat hij - na door haar wat voor den

[p. 92]

gek gehouden te zijn - verkleed (!) ze naar eene dorpskermis gaat opzoeken, en, omdat ze weigert met hem nog in betrekking te komen, haar het leven beneemt door haar te verdrinken! En dat alles doet hij zonder eens na te denken wie hij is, en wat zijn plicht en zijne roeping hem opleggen! -

Nog meer: later gaat hij het huis van eenen blinde - die dienzelfden nacht met zijn dochterken omtrent de plaats vertoefde waar dit schelmstuk werd gepleegd - in brand steken, omdat deze zijn stilzwijgen voor geen goud ter wereld wil laten afkoopen! Hij is dus laffe moordenaar en brandstichter, en dat voor een lichtzinnig meisje, hij de wijsgeer, die zich eerst zoo deftig voordoet en zooveel ernst, verstand en beschaving aan den dag legt! Mij dunkt dat een dergelijk man wel kan verlieven en warm verlieven zelfs, maar dat hij het tot zulke laagheden zou brengen, is onaannemelijk. - Voegen wij daarbij dat, indien de vier eerste bedrijven ingekrompen en tot twee enkele waren samengesmolten, het stuk er aanzienlijk veel zou bij winnen, want daarin komt toch menig tooneel voor, dat niet tot de ontknooping van het drama leidt en er gemakkelijk kan uitgelaten worden. Ook het tooneel der verdrinking is te lang gerokken.

Overigens komen in het ‘Geheim van den Blinde’ toch treffende tooneelen voor, die door de heeren Hendricx, Rans, Van Sandt, Poolman, Lejour en Desomme en de dames Rans, Van Sandt-Daenens, Desomme en Tormijn op echt kunstvolle wijze werden weergegeven.

_**_*

De 19^e dezer maand zal mij steeds, onder opzicht van tooneel, een heugelijke dag blijven. Toen was het dat ik voor de eerste maal de alom gevierde Mej. Beersmans op het tooneel zag verschijnen. Hoe zal ik de buitengewone gaven dier vrouw als kunstenares naar waarde schatten! Buitengewone gaven voorwaar! want op dat gebied der moderne dramatische kunst meen ik niet dat hare weêrga in gansch Nederland bestaat! Mij dunkt ik zie haar nog, in rouwgewaad, als schuldige echtgenoote in de hoofdrol der ‘Bedelares’ optreden. Hoe natuurlijk, hoe indrukwekkend hare houding en gebaren, wanneer zij, het hart vol naberouw over haren misstap, hare schoonmoeder om vergiffenis komt smeeken! Waarlijk hartroerend doet zij de belijdenis harer schuld, derwijze, dat men zich van lieverlede tot medelijden voelt opgewekt en haar vergeving zou schenken. En hoe driftig ontvlamt de moederliefde weer in heur hart, wanneer hare schoonmoeder haar laat verhopen, dat zij, alvorens een eeuwig afscheid te nemen, haar kind misschien nog eens zal mogen omhelzen...

Hoe sober, maar hoe edel zijn hare bewegingen! Bij haar spel zou men zeggen dat men de werkelijkheid vòor zich heeft, waardoor zij dan ook mijne verwachting verre overtrof.

[p. 93]

Er dient ook bijgevoegd te worden dat zij den uitbundigen bijval, dien zij overal verwerft, deels te danken heeft aan de zuivere taal, die zij spreekt en aan hare klankrijke stem, waarin iets roerends ligt, dat aller geest met zich sleept.

En zoo is zij gansch het stuk door, als het toonbeeld der dramatische kunst. Ook was de bewondering van haar talent zoo algemeen, zoo groot, dat zij door het geestdriftig publiek herhaalde malen werd teruggeroepen en met tal van ruikers en kostbare bloemkorfjes werd vereerd.

Men zou haar - zooals men Vondel de prins onzer dichters heet - te recht de prinses onzer tooneelkunstenaars kunnen noemen; dien titel is zij waardig.

Moge Mej. Beersmans ons dit winterseizoen nogmaals zulk eenen avond laten doorbrengen, dan zal zij aan den wensch van honderden kunstmindende Vlamingen voldoen.

J.T.S.