De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 10

[p. 323]

Benoit's ‘Oorlog’ op het aanstaande Festival te Brussel.

Gedurende hare tienjarige strijdperiode stond onze Vlaamsche Muziekschool misschien nog nooit vòòr een zoo belangrijken slag als die welke thans geleverd wordt te Brussel. De uitvoering van Benoit's Oorlog op het Nationaal Festival, die van De Pacificatie van Waelput en de vlaamsche symphonie, Kermisdag, van Blockx op het Concert National, meer andere nationale werken van beteekenis welke ten gehoore zullen worden gebracht, zijn als zoovele bestormingen van de meest verschanste vijandelijke posten. De Triomfmarsch heeft het vuur geopend, en men heeft gezien met wat onbedwingbaar geweld hij bres heeft gemaakt: een reusachtig, een algemeen Hoera! is in het land opgegaan. De Oorlog te Brussel zal de triomfmarsch zijn der Vlaamsche School; want de Oorlog is het monumentale kroonstuk van het prachtgebouw door Benoit aan onze Nationale Toonkunst opgericht. Sedert den Oorlog is de Vlaamsche Muziekschool een onloochenbaar feit; zijne aanstaande uitvoering in België's hoofdstad, zal dit eens te meer bewijzen.

Van bij zijne verschijning in 1873 werd de Oorlog begroet ‘als eene beteekenisvolle bladzijde, niet alleen voor de Vlaamsche toonkundige beweging, maar ook voor de kunst in 't algemeen.’ Dit was de eerste indruk, en de algemeenheid hiervan was zeker in den grond de oorzaak dat Brussel zeven lange jaren heeft gewacht om nader kennis te maken met Benoit's reuzengewrocht. De kopstukken van het cosmopolitieke leger waren er te recht bang voor. Zou de uitvoering van zulk een werk niet voor gevolg hebben eene totale omwenteling van de muzikale begrippen, in den zin van het princiep door Antwerpen vooruitgezet?

Zeggen hoe er binst die zeven jaar en nu nog in de laatste weken onderaardsch gewerkt en gewroet is om den Oorlog - die dan toch, ondanks zijn eigen Vlaamschen stempel, een Belgisch werk is - te doen mislukken, zulks ligt thans buiten mijn onderwerp.

Om al het gewicht van den Oorlog te beseffen, is het noodig dit werk te beschouwen onder een drijvoudig oogpunt: als nationaal verschijnsel ten onzent; als werk van Benoit, in tegenoverstelling met Benoit's andere werken; als muzikaal gewrocht, onder een algemeen opzicht van kunst.

Als nationaal verschijnsel is De Oorlog zòò merkwaardig dat het goede besef daarvan eenige breedvoerigheid vordert.

Eene andere maal hoop ik gelegenheid te vinden in den Kunstbode te handelen over den Oorlog in tegenoverstelling met den Lucifer en de Schelde, welke beide oratorio's met eerstgenoemd 's meesters voor-

[p. 324]

naamste trilogie uitmaken. Insgelijks, als muzikaal gewrocht op zich zelf, wijd ik daaraan binnen kort een bijzondere studie. Intusschen kan de lezer van den Kunstbode de ontleding raadplegen die van dit werk, bij zijne eerste uitvoering, in dit tijdschrift verscheen. Het eerste beschouwingspunt zij hier voor 't oogenblik alleen in aanmerking genomen.

_* * _*

Een volk beoefent de kunsten in de mate van den graad van beschaving waartoe het gekomen is: hoe hoogere beschaving hoe meer fijnheid van gevoel; - hoe fijner gevoel, hoe dieper kunstzin; maar tusschen kunst en eigenaardige kunst is er verschil, zooals tusschen algemeenheid en individualiteit, ecleetismus en nationaliteit. Om kunstzin te bezitten is het voldoende beschaafd te zijn; natuurlijk in den niet oppervlakkigen geest des woords; om eigenaardige kunst voort te brengen is er méér noodig. Hier hoeven middelen tot zelfstandige ontwikkeling, en zoolang deze gemist worden bij een volk, hoe krachtig en mergvol het ook zij, zal het in de kunst nooit komen tot de volkomene uiting van het ras in den persoon.

Van voor eeuwen had Vlaanderen zijne dichters, zijne schilders: Vlaanderen stond op den eersten rang tusschen de natiën, om zijn kunstgeest en zijne zielsgrootheid; en toch dit alles was altijd slechts betrekkelijk. Eeuwen van verdrukking en verbastering konden het zichzelven niet doen verloochenen; maar gemis aan eigen ontwikkelingsmiddelen moest het toch in 't einde zijne oorspronkelijkheid, zijnen eigenaard doen vergeten.

Vlaanderen stond daar wel is waar, als ras, in zekere opzichten beschaafd en verheven, maar die beschaving was immer uitheemsch, en - dank aan de diepte van het rasgevoel dat ons volk kenmerkt - de verbastering tastte nooit het volkskarakter aan, dat den individu onbewust eigen bleef. Dàt was zijne redding.

Dit legt ons uit hoe tegenwoordig zelfs tusschen onze kunstenaren er nog gevonden worden die slechts eene eclectieke kunst bezitten. Dit geeft tevens ook de reden op: waarom men zoolang - niet alleen in den vreemde, maar bijzonder ten onzent - schuddebollend de schouders ophaalde bij het woord ‘Vlaamsche muziek’, als hoorde men een onmogelijke nieuwigheid.

En inderdaad, het was eene nieuwigheid, in den zin van oorspronkelijke kunst en van individueele rasuitwerking. Trouwens, hoe Vlaanderen ook schitterde op het gebied van schoone kunsten en letteren, nooit toch had het zijne muzikale individus. En terwijl Italie's zonnige weelde in tonen opwelde, - terwijl Duitschland zijn krachtigen eigenaard in klanken uitdrukte, - terwijl zelfs het lichtzinnige Frankrijk zijne eigen mannen had, om in tonen zijne aandoeningen weer

[p. 325]

te geven, - had Vlaanderen wel zijnen schat van volksliederen die het, leven der massa en het bestaan van het raskarakter bleven bevestigen, - maar individueele toonkunst bezat het niet.

Het was eene nieuwigheid, die men als onmogelijk kon aanzien, want in de ladder der kunsten staat de Muziek op den hoogsten trap, zij is de meest ideale harer zusteren; waar zij zich openbaart in een volk zooals zij zich sedert Benoit's opkomst in Vlaanderen heeft voorgedaan, daar openbaart zich tevens het hooge punt van kunstbeschaving en van zelfstandig bestaan.

Hoe kwam het dat ons volk, welk op het gebied van nationale kunstvolmaking, zoolang den looden slaap der onverschilligheid ingesluimerd was, zoo plotseling wakker schoot?

Dit hoe en waarom blootleggen, ware een groot en schoon werk maken, dat ‘De Vlaamsche Beweging’ heeten zou.

Overheerschingsdorst en fanatismus, lage verbasteringslust en uitbuiting hadden goed de handen ineen te slaan om ons alle middelen tot zelfverheffing te ontnemen, immer bleef het Vlaamsche Volk onbewust broeiend in zich behouden de kiem van eigendommelijkheid, stillerhand tot zaad rijpend onder de gloeiende zucht naar vrijheid; onverstoorbaar werkte dit zaad zich uit in het innigste van 's volks gemoed en werd een stam; voortaan zou iedere bekorting, gepleegd aan dien stam, eene siddering doen loopen door het gansche volkswezen, - en iedere slag hem toegebracht, was een stap vooruit op den weg naar volkomene eigen kennis en eigen gevoel.

Ziedaar met een enkel woord de Vlaamsche Beweging geschetst; de Vlaamsche wedergeboorte was haar gevolg, zij was de herwinning onzer volkszelfstandigheid op kunstgebied. En is het niet in de Muziek dat die hervorming zich het onwederlegbaarst en op de krachtigste wijze moest openbaren? Dààrvan is het eerste, doorslaande bewijs: Benoit en zijne School. Benoit is Vlaming, en zijne school is een kind der Vlaamsche wedergeboorte. Het laatste woord van dat Vlaamsch herboringsprinciep in de toonkunst is De Oorlog; 't is het woord dat zegt: Hier zijn Vlamingen!

In den Oorlog heeft Benoit blootgelegd, niet alleen den eigen aard van één man, maar als het ware dien van een geheel ras.

Edward Keurvels.