De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 10

Het concert onzer muziekschool.
(29 Februari.)

Een onzer kunstcritici heeft ergens gezegd: ‘Il n'y a que la Symphonie ùo le musicien puisse se montrer franchement génial’. Dit woord is volkomen waar, in dien zin dat alleen dit genre den toonkunstenaar algeheele vrijheid laat van middelen, van ideaal en van vorm; het geeft volle ruimte aan zijne inspiratie en dwingt hem tot verwerking van eigen karakter. In dit genre is hij alleen meester van zijnen geest; zijn schoonheidszin is er zijn eenig mogelijk voorwendsel en zijne kracht zijn eenig middel. In elk ander muzikaal vak is het meestal enkel de daartoe geschikte toonzetter die zich uiten kan, de min of meer begaafde en beschaafde kunstenaar, die zich weet in te werken in zekere gegevene toestanden, en kunstmatiglijk zich alle indrukken weet toe te eigenen. Het is bij voorkeur in de symfonie dat de toonkunstenaar getuigenis geeft van den individu die in hem gevoelt, denkt en begrijpt; daarin alleen is hij onbepaaldelijk toondichter, in den drijvoudigen zin des dichters: als toonkundige, als komponist en als schepper. - Elk ander vak duldt den toondichter, de symfonie alleen eischt hem. Toonzetten kan kunstenarij zijn, toondichten nooit. Alle vogels zijn geene arenden; alle toonzetters geene toondichters, en alle toondichters geene symfonisten. Een eenigzins bekrompen of eenzijdig ontwikkeld kunstenaar kan in menig ander vak goede, soms schoone werken voortbrengen, in de symfonie blijft hij steeds bij het middelmatige; deze is zijn toetsteen, onbewust openbaart hij er de gehalte zijner ziel met

[p. 131]

de maat zijner macht en kracht. - De symfonie is het meest muzikale aller toonkunstvakken en bedraagt de meest nabijkomende uitdrukking van het schoone in en door de muziek; zij is de virtuositeit in de toondichting, en vergt, benevens een onvermengd muzikaal temperament, eene buitengemeene veelzijdigheid van gevoel, gepaard aan de innigste mogelijke individualiteit. De synfonist is een kunstenaar evenzeer ontwikkeld in de breedte als in de hoogte, hij is een toondichter uit den heele. Beethoven is daarvan de verbazend begaafde type; zijne Negende is een wonder.

Velen hebben in Beethoven de symfonie beschouwd niet als een vak maar als eene specialiteit, gevolgentlijk na de IX^de beweerde men het genre onmogelijk. Ter logenstraffing daarvan mochten wij wijzen op onzen Hanssens; het Concert der muziekschool heeft ons kennis doen maken met een nieuw verschijnsel in dit genre: Waelput.

Waelput is een Vlaamsche symfonist. Zijne Tweede symfonie heeft hem ons getoond flink van bouw, diep en edel van gedachte, eigenaardig van opvatting.

Waelput's werk besloeg heel het eerste deel van het programma. Het is breed geboetseerd en machtig gespierd; het algemeen effekt ervan is een onzeggelijk gevoel van innerlijk welzijn, dat zich den aanhoorder mededeelend, hem zacht het hart binnendringt en omhult, en hem droomen doet als in de eerste dagen der lente, zoo vol levenslust en jeugdige dichterlijkheid. Men gevoelt zich als doorgeurd van die muziek; dat werkt op het hart met al de kracht van de overtuiging. De orkestratie is breed en schitterend ofschoon zeer sober, zij getuigt van eene vaste hand en van veel overweging; elke combinatie, elk effekt is er op zijne plaats en schijnt eenvoudiglijk eene uitstraling te zijn van den nooit verkrachten vorm. Het koloriet is er warm, gezond en waar, dikwijls eigenaardig, altijd kersversch.

De aanhef (Allegro moderato) vol leven en lyrischen zwaai, klinkt als eene Ode aan de Lente. Het voornaam thema, krachtig rythmiek in zijnen declamatorischen zwier, ontwikkelt er zich in eene wijselijk berekende verscheidenheid

[p. 132]

van ondergeschikte melodiën, die rond een niet al te oorspronkelijk maar weelderig golvend neventhema dartelen en woelen in levendig dialoog, als hommelen rond een bloemstruik. Dit eerste deel werd met brio weêrgegeven door het orkest.

De Adagio is eene van de treffendste en wonderbaarst gelukte muzikale tafereelen die ik tot hiertoe leerde kennen. Het ademt eene innige gemoedelijkheid waaraan niet te weerstaan is, het roert tot de geheimste vezelen van een kunstenaarshart, en sleept den aandachtigen toehoorder in diepe mijmerij mede. De ziel van den toondichter onthult en openbaart zich daar in hare stralende schoonheid. - Zulke bladzijden laten zich niet ontleden, men moet dit hooren; dat is de verheven kunst, dat heft op en bezielt, dat is schoon.

Te meer, dat is grondig Vlaamsch, zoowel als de springend levendige Scherzo, die er als de tegenhanger van daarstelt. Zoo diep doordacht en ernstig bespiegelend de Adagio is, zoo luimig lachend is de Scherzo. Een prettig vuurwerkje van geest. In lichtelijk gefugeerden stijl uitgewerkt, tintelt er alles van een eigenaardig en innemend humour, de blijzinnigste boert sprankelt er allerzijdsch en zonder ophouden in de koddigste - nooit anti-esthetische - plooiingen van den vorm. Eene weldadige uitspanning na het vorige nummer. De uiterst kiesche orkestratie van dit Scherzo vloeit over van belangwekkende bijzonderheden, allen zeer fijn afgeteekend en aangeduid door eene doelmatige behandeling van de timbers en den rythme. Zoo, onder anderen, verneemt men er twee eenzaam jokkende en onder elkaar preutelende baspijpen - grafpijpen noemde ze Benoit - van het grappigst effekt; eene recht kluchtige uitboezeming van ongeordende blijdschap.

Het Finaal rijk en vurig gemoduleerd en uitbundig van vlucht, is het minst eigenaardige deel van het werk. De eerste periode is volkomen op de hoogte van al het vorige, maar de tweede, te beginnen van waar het neventhema aan het woord komt, schijnt mij gerekt; dit neventhema verkrijgt eene in evenredigheid te groote ontwikkeling en wringt zoowat buiten den kader van het sujekt. Daarbij deed die laatste periode

[p. 133]

ietwat een effekt als een licht bad in...de Schelde, zoowel door de wending van den vorm als door dezes aanwending, ook een weinig door het koloriet. Dit is wellicht eene zwakheid van den kunstenaar; de toondichter kan daartegen niet genoeg op zijne hoede zijn.

Eene goede noot aan het orkest voor de uiterst verzorgde uitvoering, voornamelijk van het Adagio; deze was waarlijk grootsch van uitdrukking en sprekend van karakter.

Natuurlijk was, het groote succes van dit merkwaardig feest voor de symfonie van Waelput. Na het Finaal, dat herhaald werd onder de toejuichingen van publiek en orkest, is de komponist met geestdrift geacclameerd en teruggeroepen geworden, hetgeen beteekent: ‘Tot weerziens en zoohaast mogelijk.’

De Morgenlofzang voor vier vrouwenstemmen, door Edm. Michotte, zonder de minste aanspraak te maken op groote muziek, is een bevallig bloempje vol dichterlijk gevoel en zeer keurig van melodie. Het viel zoozeer in den smaak van het publiek dat het gebisseerd werd.

De Treurmarsch uit de Cantate Willem van Oranje's dood, door G. Huberti, is een fragment dat zeer veel goeds ver wachten doet van het nog onuitgevoerde geheele; zij is breedopgevat, vol statigheid en droeve ingetogenheid, en van eene sombere sonoriteit volkomen in den toestand, dat gaat tot het nare. De orkestratie van dit stuk is zeer verzorgd en vol effekt in haar vaal koloriet. De onvoorziene slag van tamtamsolo die het stuk eindigt is zeer originaal als vinding; dat grijpt in, en geeft u eene rilling; de illusie is volkomen: er is daar iets grootsch voorbijgegaan.

Kortom, een alleszins welgelukt tafereel, dat echter niet al den bijval heeft genoten dien het verdient.

Jammer dat men niet denzelfden lof geven kan aan Huberti's fantazie In den Gaard. - Niet dat het dit sujekt aan dichterlijkheid ontbreekt, of dat de muzikale opvatting ervan niet juist en eigenaardig zij, maar dit rekt en sleept, en wordt lam door te veel ontwikkeling, ondanks zijne groote verscheidenheid van modulatiën. Daarenboven wordt men

[p. 134]

er de inspanning te veel gewaar, in die gestadige jacht op schielijke onvoorziene overgangen, en vreemde sonoriteitseffekten. Huberti heeft daarin den moed gemist van den kunstenaar, hij hadde moeten eindigen met de eerste periode zijner fantaisie: de Wandeling is zeer lief en innig van uitdrukking, en maakt alleen het eigentlijke onderwerp uit. Al het overige, zelfs de Wals, hoe, bevallig gedraaid ook, hadde kunnen, dus moeten wegblijven. Dat springt met geweld uit den kader.

Volgde eene Barcarolle uit het zangspel Le Béarnais van Th. Radoux, een werkje zonder gewicht maar netjes gemoduleerd en fijn gekleurd.

Wat aangaat de ‘Ode symphonique’ van J. Callaerts, getiteld Le retour d'Ulysse, dit... ding (volgens een onzer biographen het werk van ‘un musicien inspirè et au courant de l'orchestration’) was wel eenigszins misplaatst op een programma zoo merkwaardig als dat van 't Concert der Muziekschool. Bewijs van technieke vaardigheid moge als aanmoediging gelden voor een jong en belovend kunstenaar, - in hem die, eens aangeland, buiten de wetenschap geene andere middelen bewijst te bezitten, is dit van weinig waarde. De komponist van Le retour d'Ulysse is een toonzetter die zijne zenuwen wil doen doorgaan voor spierkracht, en die eens anders denkbeelden bederft door ze over te nemen, - zonder strekking en zonder vlucht; want de verheerlijking van den slenter zal nooit iets anders beduiden dan onmacht. Voor eene muzikale uitvoering van ondergeschikten rang kan zoo iets eene zekere waarde hebben, maar nevens eene symfonie van Waelput... risum teneatis!

Edward Keurvels.