De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 8

[p. 567]

Nederlandsch tooneel.

Antwerpen.
(October - 15 December).

Opgevoerde stukken: Anne-Mie (4 bedr.), Bertha (5 bedr.), Behouden (2 bedr.). Mijn vrouw's Tante (2 bedr.), Het Wiegje (1 bedr.), oorspronkelijke tooneelspelen; - Mijn Torteltjes (1 bedr.), Jan Dwars (3 bedr.), oorspronkelijke blijspelen; - Martin de Kruier (3 bedr.), De Koopman van Antwerpen (5 bedr.), vertaalde drama's; - De Jacht op een miljoen (4 bedr.), De reis om de wereld in 80 dagen (15 taf.), vertaalde tooneelspelen: - De nasleep van een eerste huwelijk (1 bedr.), vertaald blijspel.

Het Antwerpsch Tooneeljubileüm heeft ons, bij 't heropenen van onzen Nederlandschen Schouwburg, de gelegenheid verschaft kennis te maken met een viertal bekroonde stukken uit den door 't Stadsbestuur uitgeschreven wedstrijd.

In de eerste plaats kregen wij ‘Annemie’ van Rosier-Faassen, waaraan, in de eerste categorie, de hoogste onderscheiding te beurt viel. Dit stuk, dat als genre meer of min het midden houdt tusschen drama en comedie, heeft op ons Nationaal Tooneel een onbetwistbaren bijval gevonden, wat niet belet dat het in de Hollandsche pers meer dan ééne scherpe critiek heeft uitgelokt. Wat al te scherp, naar ons inzien. Wel is het bekroonde stuk juist geen meesterstuk te noemen, verre van daar; doch ondanks de zwakkere gedeelten, (die door de landgenoten van den auteur met zooveel ijver werden in 't licht gesteld) beschouwen wij ‘Annemie’ als eene goede aanwinst voor ons Nederlandsch repertorium.

Het is vooreerst een stuk dat met veel tooneelkennis is geschreven, en al dadelijk bemerkt men dat de heer Faessen een man van 't vak is. Nu moge men het betreuren dat hij, om het dramatisch effekt te verhoogen, hier en daar zijn toevlucht heeft genomen tot versleten middeltjes uit het genre-Dennery; doch het is een flink opgevat en goed geleid stuk, waarvan de handeling zich logisch ontwikkelt en tot het einde toe eene immer stijgende belangstelling wekt.

De daartoe gebruikte bouwstoffen munten niet uit door

[p. 568]

nieuwheid, maar zijn zóódanig verwerkt dat de dramatische bouw zelf er toch nog nieuw uitziet.

De grootste aantrekkelijkheid van ‘Annemie’ ligt dan ook minder in het onderwerp, dan wel in de frissche, eigenaardige kleur dezer van de natuur afgeziene schetsjes uit het Zeeuwsche dorpsleven.

't Is geene loutere pralerij met costumes - al heeft de schrijver ook dààruit ruimschoots partij getrokken, - maar eene gewetensvolle studie der zeden en gewoonten in Zeeland. Er is leven, werkelijk leven in de typen dier Zeeuwsche boeren en boerinnen, zooals zij zich hier met hunne goede en kwade eigenschappen voordoen. En dan, hoe lief, hoe schilderachtig, hoe dichterlijk gelocaliseerd! Meer dan één tooneeltje uit ‘Annemie,’ dat ons zoo de humoristische schilderijen van den betreurden Dillens weer levendig in 't geheugen bracht.

In de opvatting der karakters ligt hier en daar iets gezochts, dat niet volkomen met den landelijken eenvoud dier tafereeltjes strookt; doch de toestanden vloeien natuurlijk en logisch uit de karakters voort, al wordt de gang hier en daar door overtollige herhalingen wat verhinderd. Wat meer of min afbreuk doet aan de natuurlijkheid, is de taal die de heer Faassen soms zijnen personages in den mond legt, en dit wel voor tiraden, die men hier gemakkelijk missen kon.

Doch dit alles belet niet dat de goede hoedanigheden in ‘Annemie’ die enkele gebreken verreweg overtreffen. Het is een echt Nederlandsch tooneelstuk. Wij houden het zelfs voor een der beduidendste voortbrengselen onzer oorspronkelijke moderne tooneelliteratuur, en het heeft ons waarlijk genoegen gedaan te zien dat, ook in de hollandsche dagbladpers door een paar flinke pennen werd verzet aangeteekend tegen de al te strenge critiek die over ‘Annemie’ was uitgebracht. Trouwens, zooals Max Rooses in het Vaderland zeer terecht aanmerkt, ‘op al de schaduwen komen de heldere vakken helder en glansend uit; en zij die alleen op de donkere zijde van het stuk letten, gelijken nog al aan lieden, die een zwarten bril koopen waar zij door zonnige gewesten reizen moeten.’

[p. 569]

Over ‘Bertha’ van den heer Kreukniet (2^de prijs der reeks A) valt veel minder goeds te zeggen. Hoe keurig ook van stijl, mist dit stuk de gevoel- en belangwekkende kracht van een wezentlijk dramatisch gewrocht. Het innige gemoedsleven wordt in deze comedie uit het huiselijk leven volstrekt niet aangrijpend onvouwd. De toestanden zijn slechts aangeduid, geschetst zoo men wil; maar in geheel die langwijlige schets komt niets dat waarlijk tot het hart of den geest van den toeschouwer spreekt.

Uit de reeks B werden alle drie de bekroonde stukken ten tooneele gebracht. De uitslag dier opvoering was echter, volgens ons, veel minder in overeenstemming met de uitspraak der jury. - Ising's ‘Behouden’ (1^ste prijs) heeft niet veel bijval gevonden. Dat het een goed geschreven salonstukje is willen wij gaarne erkennen, althans wat het letterkundig gehalte betreft; doch de dramatische bouw laat zonder tegenspraak veel te wenschen over. En al is de grondgedachte, waarop de heer Ising zijne comedie heeft gebouwd, niet onaardig van vinding, doch schijnt ons die inhoud al te mager voor een tooneelspel in twee bedrijven. Nu willen wij gereedelijk erkennen dat, voor 't welgelukken van dergelijke karakterstukjes, veel, zeer veel van de opvoering afhangt, en dat hier de twee hoofdrollen niet geheel tot het emplooi der daarmêe gelaste artisten behoorden; doch wij gelooven niet dat zelfs eene in elk opzicht volmaakte uitvoering ‘Behouden’ ooit tot een volmaakt succès brengen zou. Dat de jury daaraan, ofschoon slechts met 6 tegen 4 stemmen, den eersten prijs heeft toegekend - zelfs boven ‘Mijn vrouw 's Tante’ van Ant. Bosch, een blijspel dat stellig beter aan de vereischten der tooneelkunst beantwoordt - dit zal gewis meer dan één onbevoordeelden toeschouwer hebben verwonderd.

Overigens was het stukje van den heer Ising rechstreeks in strijd met een der voorschriften van den wedstrijd, vermits het reeds vroeger - onder een anderen titel: ‘Juist bij tijds!’ - in Noordnederland was gespeeld geworden. Natuurlijk heeft de jury deze bijzonderheid niet gekend; want anders hadde men, volgens alle recht, ‘Behouden’ ongetwijfeld buiten prijskamp gehouden.

[p. 570]

‘Mijn Torteltjes’ van den heer Maas Geesteranus is een nog al geestig blijspel, meer of min op den leest van een paar gekende fransche vaudevilles geschoeid. Het deed zeer goed lachen.

Dit was ook het geval met ‘De Jacht op een Miljoen’ waarop wij bij eene volgende opvoering wellicht terugkomen, alsook op het groot spectakelstuk ‘De Reis om de Wereld’ dat tegenwoordig, dag aan dag, 't publiek naar den Vlaamschen schouwburg stroomen doet.

A.J. Cosyn.