De Vlaamsche Kunstbode. Jaargang 8

Twee Nederlandsche zangspelen.

Examen-vertooning der Lyrische declamatieklas bij de Stedelijke Muziekschool van Antwerpen, op Vrijdag 9 Augusti, 1878.

Zeer belangwekkend was, met het oog op onze immer veldwinnende nationale toonkunst, de operavoorstelling, die wij eergister in den Nederlandschen schouwburg hebben bijgewoond.

[p. 365]

De aantrekkelijkheid dier vertooning lag vooreerst in het optreden eeniger jonge, door Benoit's muziekschool gevormde Vlaamsche zangers en zangeressen, en evenzeer in de eerste opvoering van een paar op Nederlandschen tekst gecomponeerde zangspelen in één bedrijf: ‘Iets vergeten’ van dela Montagne en Blockx, ‘De Wonderdokter’ van Van der Ven en Bosiers.

Het libretto van eerstgenoemd stukje is vroeger in ons tijdschrift verschenen en dus onzen lezers niet meer onbekend. Onze jonge dichter V.A. dela Montagne heeft de stof daarvan aan eene novelle ontleend en die tot een in menig opzicht verdienstelijk tooneelschetsje bewerkt. De dialoog is los en vloeiend, en niet onaardig ook de karakterteekening, al kwam ons de figuur van Hannibal een beetje wankend voor. De komische noot zou in het stukje wel wat meer mogen uitkomen. Wat de verzen betreft, deze zijn, zooals men die van dela Montagne verwachten mocht: natuurlijk oneindig beter dan zulks met de operateksten gewoonlijk het geval is. Het stukje heeft echter één hoofdgebrek, dat misschien meer of min aan den bijval schaden zal: het mist volstrekt alle intrigue, derhalve wekt de handeling niet genoeg belangstelling. - Als tooneelschrijver is de heer dela Montagne denkelijk nog aan zijn eerste proefstuk. Nu, hij bezit hoedanigheden genoeg, om zich metdertijd ook de dramatische gave eigen te maken. Tooneeltechniek is overigens eene kunst, die men meer door praktische ervaring dan door theoretische studie aanleeren kan.

Over de muziek, die de jonge componist Jan Blockx op ‘Iets vergeten’ heeft gemaakt, werd vroeger reeds in ons tijdschrift eene beoordeeling gegeven. Zijn werk heeft een zoo schitterenden als wèlverdienden bijval behaald en volkomen het bewijs geleverd dat de Nationale Opera van Benoit's uitstekendsten leerling nog menig juweeltje mag verwachten. De heer Blockx heeft dit landelijk tafereeltje met de rijkste kleuren van zijn muzikaal palet opgeluisterd. Hier en daar is hij misschien bij die toonschildering wel een beetje kwistig te werk gegaan: eene eenvoudiger

[p. 366]

landelijke tint zou zijne eigenaardige, echt Vlaamsche muziek meer waarheid hebben bijgezet. Onder de gedeelten die terecht het meest genoegen deden, noemen wij, na de keurige ouverture, waarin de hoofdmotieven der partituur zeer gelukkig zijn verwerkt, het aria van pachteres Anna:

‘Wil de nering bloeien.....’

alsook, in het zesde tooneel, het spinneliedje van Rosa, eene soort van droomerige ballade, die de componist op ingrijpende wijze met de dramatischen toestand heeft vereenzelvigd. Veel pathetisch gevoel ligt ook in Rosa's afscheid:

‘'k Vond in uw hart, 'k vond in uw wone
Een milden steun aan liefde en brood,

Dat moog' de goede God u loonen...’

en ook het daarop volgende duo tusschen Anna en Rosa werd zeer terecht met warme toejuichingen onthaald. Evenzoo een liefdeduëtto, waarvan de zacht poëtische toonschakeering meer of min aan Blockx's lieve melodie ‘het Priëeltje’ herinnert.

Vergeten wij ook niet te vermelden zekere bevallige walsbeweging die in ‘Iets vergeten’ een zeer gelukkig effekt maakt. Wat het slotkoor betreft, hoe fraai ook op zich zelven, toch kunnen wij dat slechts als een ‘hors d'oeuvre’ beschouwen, welk de verdienstelijke partituur des heeren Blockx naar ons inzien nutteloos verlengt.

De vier verschillige rollen werden op waarlijk voortreffelijke wijze gezongen door Mej. M. Thomas (Pachteres Anna), Mej. L. Hens (Rosa), M. Feshinger (Antoon) en M. Van den Eynden (Hannibal). Doch het spel dezer jeugdige liefhebbers was in verre na niet op de hoogte van den zang. Alleen Mej. Hens maakte eene loffelijke uitzondering. Ook de kostumeering liet veel te wenschen. Men was, meenen wij, van plan geweest dit idyllisch boerentooneeltje te spelen met zeeuwsche plattelands-costumes, wat zeker een lief, eigenaardig, echt nederlandsch uitwerksel zou hebben te weeg gebracht. Maar... men schijnt - is dat mogelijk? - voor eenige vermeerdering van kosten teruggeweken te zijn! En nu, nu zagen die boerentypen er alles behalve boersch uit. Pachteres Anna o.a. droeg een soort

[p. 367]

van grijzen met zwart fluweel omzetten ‘peignoir’ met een sleep van 'nen meter lang, - iets wat haar in heur boerenneering, tusschen haar kiekens en kalkoenen, zeker fel moest geneeren!!

Is ‘Iets vergeten’ wellicht ietwat te ernstig van aard voor een ‘opéra comique’, zoo behoort ‘De Wonderdocter’ van Van der Ven en Bosiers, door zijn kluchtig onderwerp, eerder tot het genre ‘opéra bouffe’. Als tooneelbewerking heeft dit stukje op het eerstgenoemde zeer veel vooruit. Er is oneindig meer leven en afwisseling in, en ofschoon de vinding niet bijzonder nieuw is, toch houdt de gang der handeling tot het einde toe de aandacht der toeschouwers geboeid. Uit het geheele stuk blijkt dat de heer Van der Ven, bij een natuurlijken, levendigen schrijfstijl - wat voor 't tooneel een voorname verdienste is - ook een onbetwistbare geschiktheid bezit om theater-effekten te berekenen.

Zoozeer ons alzoo de dramatische bouw van ‘De Wonderdoktor’ voldoening schonk, evenzoo weinig voldeed ons echter het berijmd gedeelte van Van der Ven's libretto. Zijne verzen zijn over 't algemeen verre beneden het middelmatige gebleven. Ze schenen ons weinig oorspronkelijk van opvatting en veelal kreupel van dichtmaat. De zang n^o 5, bijvoorbeeld, waarvan de eerste stroof luidt:

‘'k Denk aan hem, wen in het avonddonker,
Het nachtegaaltje kweelt zijn lieflijk lied;
'k Denk aan hem bij het stargeflonker,
En bij het zacht ruischen van de vliet.’

een stukje dat om de lieve muziek des heeren Bosiers zeer werd toegejuicht, is eene lamme variante op een doodversleten onderwerp. De romances van ‘ik denk hem,’ - ‘ik denk aan haar,’ - ‘ik denk aan u,’ enz. telt men bij dozijnen!.... Niet onbekend ook klonken ons deze verzen in 't oor:

‘Ach, jong zijn en beminnen,

Hoe zalig en zoet!.....’

Zooiets komt, meenen wij, schier letterlijk voor in een stukje van Coopman, dat, een jaar of wat geleden, in den Kunstbode verscheen.

[p. 368]

Voor zoover deze eerste opvoering ons toeliet te oordeelen, scheen ons Van der Ven's ‘poëzie’ allerzonderlingst gerythmeerd. Een allegaêrtje van allerlei manke jamben en hinkende trocheën!

Moge dus de librettist van ‘De Wonderdokter’ door het aantrekkelijke van 't stuk zelven, den componist het succès hebben vergemakkelijkt, zoo heeft dien toch ook ongetwijfeld zoo 'n gebrekkige versbouw meer dan eens gehinderd.

De partituur des heeren Bosiers - denkelijk ook nog een eerste debuut op het gebied der tooneelmuziek? - mag zonder tegenspraak als eene goedgeslaagde proef worden beschouwd. Ofschoon Bosiers'muziek zich juist niet het meest door eigenaardigheid onderscheidt, toch is er veel goeds in, veel dat den stempel draagt van een onloochenbaar talent. Jammer dat - grootendeels door de schuld van den tekst - de prozodie niet overal even onberispelijk is. Als leek, achten wij ons natuurlijk volstrekt niet bevoegd om over de technische waarde van zijn werk uitspraak te doen, doch voor elken beschaafden hoorder, voor al wie esthetisch gevoel bezit en zijne moedertaal kent, ligt er iets stootends in, wanneer het muzikaal accent op toonlooze of ten minste ongeklemtoonde lettergrepen valt. Wij weten wel dat sommige fransche componisten op dit punt niet zeer nauwgezet zijn, doch dat is volstrekt geen reden om ze op dat spoor te volgen.

Het kan zijn dat de tweede uitvoering van ‘De Wonderdokter’ - tegen de aanstaande Gemeentefeesten aangekondigd - in dit opzicht ons oordeel meer of min wijzigt. Intusschen zij het ons veroorloofd, bij onze oprechte gelukwenschen aan den componist voor zijn wèl verdienden bijval, ook een nederigen raad te voegen. Hij leze eens met aandacht wat in zijne voortreffelijke studie over ‘het Nederlandsch als taal voor den zang’ Dr. Pijzel zegt omtrent de verkeerde klemtonen en de wederzijdsche waarde van woorden en lettergrepen in de muzikale compositie.

De vertolking van ‘De Wonderdokter’ was bijzonder goed verzorgd. Niet alleen was de zang der dames Thomas en Hens en der heeren Feshinger en Doré allerkeurigst; maar zelfs als

[p. 369]

spel liep alles betrekkelijk goed van stapel. De heer Doré o.a. was zeer plankvast, en men zou waarlijk niet gedacht hebben dat hij te voren nog zelden of nooit het tooneel betrad.

Vergeten wij ten slotte niet een woord van lof voor de koren en 't orkest, die zeer flink het hunne hebben bijgedragen tot het welgelukken dezer niet zeer gemakkelijke onderneming. - Onze beste gelukwenschen ook aan Benoit, onder wiens kundig bestuur de muziekschool zulken onweêrlegbaren vooruitgang doet, en aan den zoo ijverigen als begaafden professor der Lyrische Declamatieklas, den heer L. Jorez.

A.J. Cosyn.